Vikipedi

Üçüncü Harkov Muharebesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Alper6644 (mesaj | katkılar)
115 değişiklik
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği
Théoden (mesaj | katkılar)
Devriyeler
65.735 değişiklik
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik
32. satır:
 
== Öncesi ==
[[Dosya:Ww2 map25 Dec42 Feb43.jpg|thumb|300px|Kızıl Ordu'nun ilerlemesi (13 Aralık - 18 Şubat)]]
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 146-1995-041-23A, Ostfront, Adolf Hitler, Erich v. Manstein.jpg|thumb|200px|Zaporoje'deki Manstein'in karargâhını ziyaret eden [[Adolf Hitler|Hitler]] (''sol''), [[Erich von Manstein|Manstein]] (''orta'') ve [[Wolfram von Richthofen|Richthofen]] (''sağ'')]]
 
1943 yılının başında Alman Ordusu büyük bir krizle karşı karşıya kaldı<ref>Cooper (1978), sf. 451</ref>. [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyet]] kuvvetleri Alman [[6. Ordu (Almanya)|6. Ordusu]]'nu [[Stalingrad]]'da kuşatıp etkisiz hale getirdi ve harekâtlarınıKış Harekâtını [[Don Nehri]]'ne doğru genişletti<ref name="Glantz95141">Glantz (1995), sf. 141</ref>. [[31 Ocak]] 1943'te 6. Ordu'nun Güney Grubu (Generalfeldmarschall [[Friedrich Paulus]]'un karargâhı dahil), [[2 Şubat]]'ta Kuzey Grubu ([[Generaloberst]] [[Karl Strecker]]'in [[11. Kolordu]] karargâhı dahil) teslim oldu ve yaklaşık 90.000 Alman askeri [[Kızıl Ordu]]'ya esir düştü<ref>McCarthy & Syron (2002), sf. 177–178</ref><ref name="Glantz95141" />. Stalingrad'da toplam Alman kaybı, esirler hariç, 120.000<ref>McCarthy & Syron (2002), sf. 177</ref> ile 150.000.<ref name="Glantz95141" /> arasındaydı. 1942 yılı boyunca Almanların asker kaybı 3.000.000'u bulmuştu<ref>Megargee (2000), sf. 193</ref> ve 1943 başında Alman Ordusunun [[Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)|Doğu Cephesi]]'ndeki asker sayısı tam mevcudunun 470.000 altındaydı<ref>Cooper (1978), sf. 451–452</ref>. 23 Ocak 1943 itibarıyla tüm Alman-Sovyet cephesi boyunca savaşa hazır durumdaki Alman tank sayısı 495'ti, ki bunların çoğu eski modellerdi<ref>Cooper (1978), sf. 452</ref>. Karşılaştırılacak olursa, [[Barbarossa Harekâtı]]nın başında Alman Ordusunda 3.300 tank mevcuttu<ref>Cooper (1978), sf. 270</ref>. Stalingrad'daki zaferleriyle cesaretlenen Kızıl Ordu, [[Don Nehri|Don'un]] batısında kalan Alman birliklerini yok etmek amacıyla [[Donets Nehri]]'ne doğru bir taarruz başlattı<ref>McCarthy & Syron (2002), sf. 178</ref><ref>Glantz (1995), sf. 143</ref>.
 
[[2 Şubat]]'ta, Kızıl Ordu [[Belgorod]], [[Harkov]] ve [[Kursk]]'u geri almak amacıyla [[Zvezda Harekâtı]]'nı başlattı<ref>Glantz (1999), sf. 10</ref>. Korgeneral [[Markian Popov]] komutasında organize edilen dört Tank Kolordusu Donets Nehri'ni geçerek Alman hattını deldi ve Alman kuvvetlerinin iç hatlarını tehdit etmeye başladı<ref>Glantz (1995), sf. 143–144</ref>. [[15 Şubat]]'ta, iki yeni Sovyet tank kolordusu [[Güney Ordular Grubu]]'nun ve [[Luftflotte 4|4. Hava Filosunun]] karargâhının bulunduğu ve [[Rostov]]'a giden ana ulaşım hatlarını kontrol eden [[Zaporoje]]'yi tehdit etmeye başladı<ref>Glantz (1995), sf. 144</ref>. Diğer taraftan, [[Adolf Hitler]]'in aksi yöndeki emirlerine rağmen Alman birlikleri Harkov'u boşalttı ve şehir [[16 Şubat]]'ta Kızıl Ordu tarafından ele geçirildi<ref>McCarthy & Syron (2002), sf. 178–179</ref>.
 
[[17 Şubat]]'ta Hitler alelacele [[Erich von Manstein|Manstein]]'in [[Zaporoje]]'deki karargâhına geldi. Manstein, Hitler'e, Harkov'a yapılacak acele bir karşı saldırının sonuçsuz kalacağını ama uzun vadede emrindeki beş tank kolordusuyla aşırı yayılmış Sovyet birliklerinin kanatlarını vurarak şehri yeniden ele geçirebileceğini söyledi<ref>McCarthy & Syron (2002), sf. 179</ref>.
19 Şubat'ta, Sovyet [[Zırhlı savaş aracı|zırhlı]] birlikleri Alman hatlarını yararak şehre yaklaştı. Hitler, Sovyet kuvvetleri, havaalanından sadece <!--Pavlograd--->30 km uzaktayken şehirden ayrıldı<ref>Krause & Phillips 2005, sf. 162–163.</ref>. Kötüye giden durum ışığında Hitler, Manstein'a hareket özgürlüğü tanıdı.
 
Alman [[6. Ordu (Almanya)|6. Ordusu]]'nun [[Stalingrad]]'da teslim olması [[Konstantin Rokossovski]] komutasındaki altıatlı Sovyet ordusunun serbest kalmasını sağladı. Bu ordular <!--[[2. Tank Ordusu (SSCB)|2. Tank Ordusu]]--->2. Tank Ordusu ve <!--[[70. Ordu (SSCB)|70. Ordu]]--->70. Ordu tarafından yeniden donatıldı ve takviye edildi<ref name="Glantz96125">Glantz (1996), sf. 125</ref>. Bu kuvvetler Alman [[Merkez Ordular Grubu]] ile [[Güney Ordular Grubu]]'nun kesiştiği bölgeye yerleştirildi<ref>Glantz (1999), sf. 11</ref>. Sovyetlerce "[[Harkov]] ve Don Havzası operasyonları"<ref name="Glantz95144">Glantz (1996), sf. 124</ref> olarak adlandırılan taarruz, "[[Oryol]] Çıkıntısı" 'ndaki Alman birliklerini kuşatıp yok etmeyi, [[Desna Nehri]]'ni geçerek Merkez Ordular Grubu'nu kuşatıp imha etmeyi amaçlıyordu<ref name="Glantz96125" /> 12 - 15 Şubat arasında başlaması planlanan harekât, intikal problemleri nedeniyle [[Stavka]] (Sovyet Genel Karargâhı) tarafından 25 Şubat'a ertelendi<ref>Glantz (1995), sf. 145</ref>. Bu arada, Sovyet <!--[[60. Ordu (SSCB)|60. Ordu]]--->60. Ordusu Alman [[2. Ordu (Almanya)|2. Ordusu]]'nun 4. Panzer Tümeni'ni [[Kursk]]'tan uzaklaştırırken, Sovyet 13. Ordusu Alman [[2. Panzer Ordusu]]'nun kanadını sararak diğer yana doğru manevra yapmaya zorladı. Bu, iki Alman ordusu arasında 60 km'lik bir gedik oluşmasına neden oldu ve bu gedik Rokossovski'nin taarruzuyla kısa sürede genişletildi<ref name="Glantz96128">Glantz (1996), sf. 128</ref>. Sovyet <!--[[14. Ordu (SSCB)|14. Ordu]]--->14. ve <!--[[48. Ordu (SSCB)|48. Ordu]]--->48. Orduları, Alman 2. Panzer Ordusu'nun sağ kanadına saldırıp küçük kazanımlar elde ederken<ref name="Glantz95146">Glantz (1995), sf. 146</ref>, Rokossovski 25 Şubat'ta taarruzunu başlattı, Alman hatlarını yararak 2. Panzer Ordusu'nu ve güneyindeki 2. Ordu'yu kuşatıp yok etme manevrasına başladı<ref>Glantz (1995), sf. 145–146</ref>. Bununla birlikte, beklenmedik ölçüdeki Alman direnci taarruzu yavaşlattı <ref name="Glantz95146" /> ve Rokossovski'ye sol kanadında ve merkezinde ancak sınırlı kazanımlar sağladı<ref>Glantz (1996), sf. 132</ref>. Başka bir yerde, Sovyet 2. Tank Ordusu başarılı bir şekilde Alman cephesinin 160 km kadar gerisine ilerleyerek ordunun kanadını yaklaşık 100 km genişletti<ref>Glantz (1996), sf. 133</ref>.
 
Sovyet taarruzu devam ederken, [[Erich von Manstein|Manstein]] [[SS Panzer Kolordusu]]'nu - [[3. SS Panzer Tümeni "Totenkopf"|SS Panzer Tümeni "Totenkopf"]] ile takviye edilmiş olarak - [[4. Panzer Ordusu]]'nun emrine verdi ve bu arada Hitler de zayıflamış 7 tank ve motorize piyade tümenini karşı saldırıda kullanılmak üzere serbest bırakmayı kabul etti. Mareşal [[Wolfram von Richthofen]] komutasındaki [[Luftflotte 4|4. Hava Filosu]] yeniden toparlanarak Ocak'ta 250 olan günlük sorti sayısını Şubat'ta 1.000'e çıkararak Alman kuvvetlerine hava üstünlüğü sağladı<ref name="Glantz95144" />. [[20 Şubat]]'ta Kızıl Ordu tehlikeli biçimde Zaporoje'ye yaklaşmıştı ve bu da Almanların Donets Harekâtı diye adlandırdığı karşı taarruzun başlangıcına işaret ediyordu<ref name=McCarthy02179>McCarthy & Syron (2002), sf. 179–180</ref><ref>Glantz (1995), sf. 147</ref>
 
== Güçlerin karşılaştırılması ==
69. satır:
Tıpkı Almanlar gibi Sovyet birlikleri de tam mevcutlarının çok altındaydı. Mesela, 40. Ordu'nun tümenleri ortalama 3.500 - 4.000 asker ancak çıkarabilirken 69. Ordu'nun bazı tümenlerinde asker sayısı 1.000 - 1.500'e kadar düşmüştü. Bazı tümenlerin sadece 20-50 kadar havan topu kalmıştı. İnsangücü ve ekipmandaki bu eksikler nedeniyle Vatutin'in [[Güneybatı Cephesi (SSCB)|Güneybatı Cephesi]] 19.000 asker ve 300 tank takviyesi istemişti. [[Voronej Cephesi]]'nin ise operasyonların başladığı 1943 başından beri sadece 1.600 takviye asker alabildiği bildirilmişti<ref>Glantz (1991), sf. 182</ref>. [[Erich von Manstein|Manstein]]'ın karşı saldırıya başladığı tarihe kadar Voronej Cephesi o kadar zayiat vermiş ve o kadar yayılmıştı ki Güneybatı Cephesine hiçbir yardım gönderemedi<ref>Glantz (1991), sf. 185–186</ref>.
 
== MansteinMeinstein'ın karşı saldırısı ==
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 101III-Roth-173-01, Russland, Raum Charkow, Jagdpanzer.jpg|thumb|200px|SS 1. Panzer Tümeni "[[LSSAH]]" e ait [[Marder III]] (Harkov, Mart 1943)]]
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 101III-King-035-37, Russland, Charkow, Fritz Witt.jpg|thumb|200px|SS Panzer Tümeni "LSSAH" e bağlı 1. [[Panzergrenadier]] Alayı kumandanı [[Fritz Witt]] (sol) ve bir subay (Harkov, Mart 1943)]]
98. satır:
 
=== Şehir çatışmaları: 11 Mart – 15 Mart ===
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 183-J22454, Charkow, Schützenpanzerwagen der SS.jpg|thumb|200px|Alman SS birliklerine ait [[SdKfz 251]] (Yanındaki subay [[Fritz Witt]], Harkov, Mart 1941943)]]
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 101III-Ludwig-006-19, Kurt Meyer.jpg|thumb|200px|"LSSAH" Zırhlı Keşif Taburu komutanı [[Kurt Meyer]]]]
 
11 Mart sabahı [[1. SS Panzer Tümeni "Leibstandarte SS Adolf Hitler"|"Leibstandarte"]] [[Harkov]]'un kuzeyine iki koldan saldırıya geçti. Kuzeybatıdan ilerleyen 2. Panzergrenadier Alayı ikiye ayrılarak Belgorod-Harkov demiryolunun her iki yanından şehrin kuzeyine doğru yürüyüşe geçti. Demiryolunun sağında ilerleyen 2. Tabur Severenyi Post semtine saldırdı ancak güçlü direnişle karşılaşınca günün sonunda ancak Severenyi demiryolu deposuna kadar ilerleyebildi. Demiryolunun diğer yanında, bir [[T-34]]'ün öncülük ettiği Rus karşı saldırısıyla karşılaşan ve bir bölümü şehrin dışına kadar gerileyen 1. Tabur, Alexeyevka semtini vurdu. Ancak [[Ju 87]] ''Stuka'' ve [[Sturmgeschütz|StuG]] kundağı motorlu toplarının sağladığı hava ve topçu desteği sayesinde Alman piyadesi yeniden şehre girebildi. Arkadan yapılan bir sarma taarruzu Almanların nihayet bu bölgede bir tutunma noktası elde etmesini sağladı<ref>Margry (2001), sf. 20–22</ref>. Aynı anda, 1. SS Panzer Alayı, birkaç tank takviyesiyle, Harkov havaalanı civarında sol kanatlarına yapılan karşı saldırıya rağmen [[Belgorod]]'dan gelen ana yoldan şehre saldırdı. [[T-34]] tankları ile çarpışarak ilerleyen bu Alman birliği Harkov'un kuzey banliyölerine yerleşmeyi başardı. Kuzeydoğudan, başka bir Alman piyade, tank ve top birliği Rogan ve Çuguyev şehirlerine giden yolların çıkışlarını tutmak üzere harekete geçti. Bu saldırı Harkov'un içlerine kadar ilerlemeyi başardı ancak yakıtı azalan tanklar savunma pozisyonu almaya mecbur kaldı<ref>Margry (2001), sf. 22</ref>.
 
Aynı gün, [[2. SS Panzer Tümeni "Das Reich"|"Das Reich" Tümeni]] [[Harkov]]'un batısına saldırdı. Zalyutino semtine kadar ilerleyen saldırı [[tanksavar]] toplarıyla donatılmış Sovyet savunmacılarının koruduğu derin bir tank hendeğine takıldı. Bir Rus karşı saldırısı kanlı çatışmalarla bertaraf edildi. Tümenden bir kıta şehrin güney yaklaşma bölgesine doğru ilerleyerek Merefa yolunu kesti. Saat 15:00'de [[4. Panzer Ordusu]] komutanı [[Hermann Hoth|Hoth]], Hausser'e Das Reich'ı çatışmadan çekmesini ve kaçan Sovyet birliklerinin önünü kesecek şekilde konuşlandırmasını emretti. Bunun yerine Hausser [[3. SS Panzer Tümeni "Totenkopf"|"Totenkopf"]] 'tan bir kıtayı bu işle görevlendirdi ve Hoth'a, "Das Reich"ı çatışmadan çekmenin çok fazla risk taşıdığını iletti. 11-12 Mart gecesi bir yarma kuvveti tank hendeğini geçerek savunmacıları hazırlıksız yakaladı ve tanklar için yolu temizledi. Bunun sonucunda "Das Reich" Harkov ana tren garına kadar ilerledi, bu tümenin şehirde ilerleyebildiği en uç nokta oldu. Hoth 12 Mart saat 01:15'te emrini tekrarladı ve Hausser 11 Mart'taki gibi cevap verdi. Ancak Hoth'un üçüncü kez emir vermesiyle "Das Reich" çekildi ve [[1. SS Panzer Tümeni "Leibstandarte SS Adolf Hitler"|"Leibstandarte"]] 'nin şehrin kuzeyinde açtığı bir koridoru kullanarak şehrin doğusuna konuşlandı<ref>Margry (2001), sf. 25</ref>.
 
12 Mart'ta Leibstandarte kuzey banliyölerindeki sert Rus savunmasını delerek şehir merkezine doğru ilerleyişe geçti ve evden eve çatışmalar başladı. Günün sonunda tümen [[Özgürlük Meydanı (Harkiv)|Dzerjinski Meydanı]]'nın iki blok kuzeyine kadar ilerlemişti<ref>Margry (2001), sf. 27</ref>. 2. Panzergrenadier Alayı'nın 2. Taburu, Rus [[keskin nişancı]]ları ve diğer savunmacılar yüzünden ağır kayıplar vererek, 12 Mart akşamı meydanı kuşattı. Alındıktan sonra meydana "''Leibstandarte Meydanı''" adı verildi<ref>Margry (2001), sf. 30</ref>. O gece, 2. Panzergrenadier Alayı'nın 3. Taburu [[Joachim Peiper]] komutasında Dzerjinski Meydanı'nda 2. Taburla temas sağladı ve güneye doğru saldırarak Harkov Nehri'ni geçip bir köprübaşı oluşturarak Moskova Bulvarına çıkan yolu açmış oldu. Bu arada, tümenin sol kanadı Volçansk ve Çuguyev yollarının kavşağına ulaşarak savunma pozisyonu aldı ve Rus karşı saldırılarını bertaraf etti<ref>Margry (2001), sf. 35</ref>.
 
Ertesi gün, Leibstandarte blok blok Sovyet savunmasını temizleyerek güneye, Harkov Nehri'ne ve Peiper'in köprübaşına doğru harekete geçti. Şehri savunanları merkeze hapsetmek amacıyla 1. SS Panzergrenadier Alayı'nın 1. Taburu Volçansk yolundan yeniden şehre girdi. Aynı anda, Peiper'in birliği sert Rus savunmasını güneye doğru yarmayı başararak Volçansk ve Çuguyev yolarının kavşağında tümenin sol kanadıyla buluştu. "Das Reich"ın büyük kısmı artık şehirden çekilmiş olsa da tek bir Panzergrenadier alayı şehrin güneybatısını temizlemek üzere kaldı. Böylece şehrin üçte ikisi Almanların kontrolü altına girmiş oldu<ref>Margry (2001), sf. 36</ref>.
 
Şehir içinde çatışmalar 14 Mart'ta azalmaya başladı. Gün boyunca Leibstandarte Sovyet savunmasından arda kalanları temizleyerek doğuya doğru geniş bir hatta ilerledi. Gün sonunda şehir Almanların elindeydi<ref>Thompson (2000), sf. 11</ref>. Şehrin düştüğünün ilan edilmesine rağmen çatışmalar 15 ve 16 Mart'ta da devam etti ve Alman birlikleri şehrin güneyindeki traktör fabrika kompleksindeki son direnişi de temizlediler<ref>Margry (2001), sf. 39</ref>.
 
== Sonrası ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Üçüncü_Harkov_Muharebesi" sayfasından alınmıştır