|
'''Türkiye’de yaşayan etnik gruplar''', birçok kategoride belirtilebilir. [[Türkiye]] birçok etnik grubu barındıran bir ülkedir. Nüfus sayımlarında 1965'ten bu yana etnik köken sorulmadığı için bir etnik kümenin nüfusunun ne kadar olduğunun tam olarak tespiti yapılamamaktadır. Bazı kişi ve gruplar tahminler yapsalar da genelde objektif kalmayı başaramamaktadırlar.<ref>Ali Tayyip Önder, Türkiye'nin Etnik Yapısı, Ankara 1999</ref>
'''Azınlık''', bir ülkenin içinde, çoğunluk halka mesup olmayan, ancak kendine ait bir kültürü, dili olan bir topluluktur. Hukuki çerçevede ise azınlık, belirli yasalar ve anlaşmalar çerçevesinde ayrıcalıklı hak ve ödevlere sahip olan bir topluluk olarak tanımlanır.{{fact}}
== Etnik Gruplar ==
[[Osmanlı İmparatorluğu]] gibi geniş topraklara yayılan ve yüzlerce yıl hüküm süren bir imparatorluğun 20. yüzyıl başında çöküşü sonrasında, imparatorluğun çeşitlilik gösteren demografik mirası içinden bazı etnik gruplar Türkiye’de yaşamaya devam etmişlerdir.
== Osmanlı'daAnayasal AzınlıklarDurum ==
Günümüzde Türkiye’de Türk kimliği iki aşamalı bir özelliğe sahiptir. Birincisi soy, dil, tarih ve kültür bakımından kendini Türk kabul edenler toplam nüfusun %70–75 arasında değişir. <ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html Turkey]. The World Factbook. CIA</ref>
[[Osmanlı İmparatorluğu]]nda ve o dönemin yapısında topluma dini bir bakış hakimdir. Toplum, temelde [[müslümanlar]] ve müslüman olmayanlar ([[gayrimüslim]]) olarak ikiye ayrılmıştır. Farklı müslüman cemaatler, [[tekke]]ler etrafında örgütlenirken, diğerleri de [[kilise]] ve [[sinagog]]lar aracılığı ile varlığı sürdürdü. Özellikle [[İstanbul'un Fethi]] sonrası, [[Rum Ortodoks Patrikhanesi|Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi]]ni devletce tanınması, Rum [[II. Gennadios]]'u patrik olarak ataması ve aynı şekilde zaten daha önceden 2. Osmanlı Sultanı [[Orhan Gazi]] tarafından korunarak ilk başkent Bursa'ya getirilen Ermeni cemaatini, bu kez yeni başkent İstanbul'a benzer ayrıcalıklarla taşınması, Ermeni [[Bursalı I. Hovagim|I. Hovagim]]'nin [[patrik]] ilan edilmesi Osmanlının azınlıkların dini işlerine karışmadığının göstergesidir. Gayrimüslümler bu dini hoşgörünün yanında eğitim ve yargı alanlarında da özerk bir yapıya kavuşturuldular. Böylece kendi okullarını ve yargı sistemlerini, imparatorluk içinde kurabildiler. Bu esnek yapıyı ve daha sonra ülkenin kolayca dağılmasında oynadığı rollü ABD tarihçi [[Stanford Shaw]] şu şekilde anlatmakta;
İkincisi ise, siyasal, hukuksal ve toplumsal kimlik olarak Türk kimliğidir. Bu kimliğin içinde farklı soylardan, inançlardan olan ve farklı dilleri konuşan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının tümü yer alır. Anayasaya göre Türkiye Cumhuriyeti devleti vatandaşı olan herkes siyasal ve hukuksal anlamda Türk’tür. <ref>Prof. Dr. Ahmet Buran, Berna Yüksel Çak, Türkiye’de Diller ve Etnik Gruplar, Akçağ, Ankara 2012, s. 38-39.</ref>
=== Alt gruplar ===
''"Osmanlılar baştan beri, fethettikleri ülkelerin Hıristiyan ve Yahudi halklarını ne köleleştirmeye, ne de din değiştirmeleri için zorlamaya çalışmışlardır. XIX.ve XX.yüzyıliann başında Osmanlı azınlıklannca çıkarılan sorunlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun önceki beşyüz yıl boyunca onlara karşı uyguladığı hoşgörülü yönetimin sonuçlarıdır"'' <ref>[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1270/14615.pdf Osmanlı İmparatoluğunda Yaşayan Azınlıkların Sosyal ve Ekonomik Durumları] Dr. Yelda Demirağ, sf:1, 1.dipnot</ref>.
Türkiye'de yaşayan etnik gruplar, temel grup ve alt gruplarıyla şu şekilde sınıflandırılabilir:
* '''[[Türk halkları|Türk]]''': [[Afşar boyu|Afşar]], [[Yörükler|Yörük]], [[Manavlar|Manav]], [[Yörükler|Türkmen]], [[Tahtacılar|Tahtacı]], [[Kosova Türkleri|Kosovalı]], [[Makedonya Türkleri|Makedonyalı]], [[Bulgaristan Türkleri|Bulgaristanlı]], [[Batı Trakya Türkleri|Batı Trakyalı]], [[Oniki Ada Türkleri|Rodoslu]], [[Oniki Ada Türkleri|Oniki Adalı]], [[Girit Türkleri|Giritli]], [[Romanya Türkleri|Dobrucalı]], [[Adakale|Adakaleli]], [[Gacal]], [[Muhacir]], [[Çepniler|Çepni]], [[Ceritler|Cerit]], [[Ahıska Türkleri|Ahıskalı]], [[Büğdüz boyu|Büğdüz]], [[Bayat boyu|Bayat]], [[Yazır boyu|Yazır]], [[Eymür boyu|Eymür]], [[Karaevli boyu|Karabölük]], [[Alkaevli boyu|Alkaevli]], [[İğdir boyu|İğdir]], [[Yüreğir boyu|Yüreğir]], [[Dodurga boyu|Dodurga]], [[Ulayundluğ boyu|Ulayundluğ]], [[Döğer boyu|Döğer]], [[Çavuldur boyu|Çavuldur]], [[Beğdili boyu|Beğdili]], [[Yörükler|Abdal]], [[Yörükler|Sıraç]], [[Yörükler|Nalcı]], [[Yörükler|Teber]], [[Baraklar|Barak]], [[Yörükler|Şamlı]], [[Bayındır boyu|Bayındır]], [[Kınık boyu|Kınık]], [[Ortakçı]], [[Amuca Kabilesi|Amuca]], [[Yörükler|Bedrettinli]], [[Karamanlılar (Rum Ortodoks)|Karamanlı]], [[Karakeçili aşireti|Karakeçili]], [[Sarıkeçili]], [[Yörükler|Torlak]], [[Kızılbaş]], [[Peçenek]], [[Balkan Türkleri|Çıtak]], [[Kıbrıs Türkleri|Kıbrıslı]], [[Azeriler|Azeri]], [[Kırım Tatarı]], [[Tatarlar|Kazan Tatarı]], [[Karapapaklar|Karapapak]], [[Kırımçaklar|Kırımçak]], [[Karaçaylar|Karaçay]], [[Balkarlar|Balkar]], [[Özbekler|Özbek]], [[Nogaylar|Nogay]], [[Kumuklar|Kumuk]], [[Uygurlar|Uygur]], [[Kırgızlar|Kırgız]].
* '''[[Boşnak]]''': [[Bosna-Hersek|Bosnalı]], [[Sancak (bölge)|Sancaklı]].
Bu hoşgörülü tutumun yanında özellikle gayrimüslimler için bazı ayrı kurallar da mevcuttur. Askere alınmaktan muaf olan gayrimüslimlerin ödemesi zorunlu olan [[cizre]] vergisi bir örnektir. Kimi kurallar ise asimile edici sayılabilir. [[Devşirme]] sistemi için ailelerinden koparılan çoğunluğu hristayan çocuklar, müslümanlaştırılarak [[yeniçeri ocağı]]na, aralarındaki yetenekliler de [[Enderûn|enderun mektebi]]ne gönderilirdi. Bunun dışında farklı padişahlar tarafından alınan kararlar ile giyinmeleri ve ev, dini yapılar gibi mimarlık konularında kısıtlamalarla karşılaşmıştırlar. Örneğin minarelerden daha uzun olduğu için top ateşiyle çan kulesi yıktırılan [[Diyarbakır]]daki [[Surp Giragos Ermeni Kilisesi]].
* '''[[Arnavut]]''': [[Toska Arnavutları|Toska]], [[Gega Arnavutları|Gega]].
=== Millet Sistemi ===
{{Ana madde|Millet (Osmanlı İmparatorluğu)}}
Osmanlı devleti gayrimüslimler açısından Yunan, Ermeni ve Yahudi olmak üzere '''milel-i selase''' (3 millet) adı verilen 3 ayrı azınlığı esae olarak kabul ettekteydi. Bu sistem içinde [[Bulgarlar]] ve [[Sırplar]] gibi Hristiyan Balkan ulusları Yunan, [[Süryani]] gibi Anadolu kökenli diğer azınlıklarda Ermeni sayılıyordu. Bu şekilde Yunan ve Ermeni ulusları diğer uluslar üzerinde bir hakimiyet ve kısmi asimilasyon politikası uygulayabiliyordu.
* '''[[Kürt]]''': Kurmanc, Sorani, Gorani.
[[Dosya:Muhajir.jpg|200px|right|thumb|Balkan [[Muhacır]]ları, 1912-1913]]
[[Dosya:Armenian genocide3.jpg|200px|right|thumb|[[Ermeni Tehciri]] sırasın Suriye'ye taşınan Ermeniler]]
===19. ve 20.yy'da Osmanlı'da Azınlıklar===
[[Fransız İhtilali]] (1789) ile ortaya çıkan [[milliyetçilik]] düşüncesi özellikle 19.yy'da önce Balkanları, 20.yy başlarında ise imparatorluğun Asya bölümlerinin etkisi altına almıştır. İmparatorluk içinde yaşayan uluslararasında, kendi kendini yönetme istediği aşılayan bu akım, günümüzde hala varlığını devam ettiren Yunanistan, Bulgaristan, Ermenistan gibi birçok [[ulus devlet]]in doğuşuna neden olmuştur. Bu süreci engellemek isteyen padişahlar çeşitli yenilik hareketlerine başvurmuşlardır. Osmanlı İmparatorluğunun bu dönemi sırasıyla [[Tanzimat]], [[Birinci Meşrutiyet]] ve [[İkinci Meşrutiyet]] devirleri olarak adlandırılır. Özellikle Tanzimat döneminde çıkarılan [[Islahat Fermanı]] ile devlet içinde müslüman-gayrimüslüman ayrımı kanunen son bulmuştur.
* '''[[Zaza]]''':Kırd, Kırmanc, [[Dimili]].
İlerleyen yıllarda görüldü ki yapılan bu siyasi reformlar, azınlıkların milliyetçilik duygularını köreltememiştir, buna birde dönemin [[Süper Güç|süper güç]]leri arasında yaygınlaşan [[sömürgeci]]lik politikaları eklenince imparatorluk savaşların ve kitlesel göçlerin odağı durumuna gelmiştir. Bu göçler ana hatlarıyla Anadoludaki Hristiyanların, Anadolu dışına doğru; Balkanlardaki ve Kafkaslardaki Müslümanların ise Anadoluya doğru akınları şeklinde gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda mevcut azınlıklar arasında Ermeniler gibi sayıca çok azalanlar olduğu gibi, [[Çerkez]] ve [[Kırım Tatarı]] gibi yeni müslüman azınlıklar Anadoluda artmıştır.
* '''[[Gürcü]]''': [[Acar]], [[Kartveli]], [[Kart]], [[Melaşvili]], [[Gurian]], [[İngilo]].
İlk önceleri [[Osmanlıcılık]] politikası ise imparatorlukta yaşayan insanlar arasında müslüman-gayrimüslüm ayrımını kaldırmayı, tek ve ortak bir Osmanlı milletini fikrini savunan siyasi gruplar olsa da, bu eşitlikçi akım azınlıklar tarafında çokta gerçekçi bulunmadı ve destek görmedi. İmparatorluktaki azınlıkların bağımsızlık kazanması ve Osmanlıya karşı savaşa girmesiylede, Türkler arasında da azınlıkların milli görüşlerine benzer eşitçi olmayan tek bir etnik gruba dayalı [[Turancılık]] gibi siyasi fikirler yayıldı.
* '''[[Çerkesler|Çerkes]]''': [[Adigeler|Adıge]] (Kavimleri: K'emguy, Yegerukay, Abadzeh, Şapsığ, Hak'uç, Hatukay, Natuhay, Kabardey, Besleney, Mahoş, Mamhığ, Bjeduğ, Jane), [[Abhazlar|Abaza]] (Kavimleri: Aşıwua, Aşkarıwua, Apsuwa), [[Çeçen]], Dağıstanlı (Kavimleri [[Kafkasya Avarları|Avar]], [[Lezgiler|Lezgi]], [[Dargiler|Dargi]], [[Laklar|Lak]]), Ubıh, [[Osetler|Oset]].
== Türkiye'de Azınlıklar ==
Türkiye Cumhuriyetin kuruluşunu resmi olarak tüm Dünya'ya duyuran [[Lozan Antlaşması]]nda Azınlık olarak belirtilen gruplar, Osmanlı geleneğinde geldiği şekilde Rumlar, Ermeniler ve Yahudilerdir. Diğer gruplar azınlık olarak kabul edilmez. Azınlık olarak sayılan bu gruplar ilkokul ve lise eğitimini bu antlaşmaylada güvence altına alındığı gibi kendi okullarında verebilmektedir.
* '''[[Pomaklar|Pomak]]'''
=== Lozan ve Erken Cumhuriyet Dönemi ===
Lozan antlaşması ve bu antlaşmadaki azınlıklar ile ilgili maddeler ile Türkiye Cumhuriyeti, katı bir şekilde ülkede yaşayan azınlıklarını belirlemiştir. Diğer etnik grupları ise Türk saymıştır. Lozan antlaşmasıyla gerçekleşen bir diğer olayda [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi|Türk-Yunan Nüfusu mübadelesi]]dir. Antlaşma gereği yaklaşık olarak 1.200.000 Anadolu Rum'u ülkeden ayrılırken yerine 500.000 Müslüman Yunanistan Türk'ü Türkiye'ye göç ettirilmiştir. Konu iki devlet arasında etabli sorununu kesin olarak çözen 1930 Ankara Antlaşmasına kadar tartışma konusu olmaya devam etmiştir. Devletin yeni kurulduğu bu dönemde özellikle azınlık isyanlarıylada karşılaşılmıştır. Bu dönemde patlak veren bağımsız bir Süryani devleti kurma gayesi olan [[Nasturi Ayaklanması]] ile [[Şeyh Said İsyanı|Şeyh Said]] ve daha sonrasında [[Ağrı ayaklanmaları|Ağrı]] ayaklanmaları gibi bağımsız bir Kürt devleti amaçlayan isyan faaliyetleri bastırılmıştır.
* '''[[Çingeneler|Çingene]]''': [[Rom (halk)|Rom]], [[Romanlar|Roman]], [[Poşalar|Poşa]], [[Domlar|Dom]].
1930'larda yaşanan gelişmeler ise Avrupa'da yükselen [[Yahudi düşmanlığı]] fikrinden etkilenen Türkiye'de [[Trakya Olayları]] diye anılan ülkenin yahudi vatandaşlarının mülklerinin yağmalandığı olayların yaşanmasındır. Ayrıca 1935 yılında [[Atatürk]] tarafından çıkarılan azınlık milletvekili kontenjanları ile azınlıklar gruplarının mecliste temsili garantilenmiştir. V. dönem (1935-1946) TBMM milletvekillerinden [[Mihal Kayakoğlu]], [[Abravaya Marmaralı]], [[İstamat Zihni Özdamar]], [[Nikola Taptas]] ve [[Berç Keresteciyan Türker]] bu dönemin ilk milletvekilleridir. Aynı dönemde çıkarılan [[Vakıflar Yasası]] ile, vakıfların mal ve mülk edinme hakları oldukça kısıtlanmıştır. Bu kanundan azınlık vakıflarıda oldukça etkilenmiştir.
* '''[[Araplar|Arap]]'''
=== 1940'lar ve Darbe Dönemleri ===
[[2. Dünya Savaşı]]nda Nazi işgali yaşamamış, sıcak savaşa girmemiş Türkiye, bu dönemi yinede sıkıntılarla atlatmıştır. Dönemin Cumhurbaşkanı [[İsmet İnönü]]'nün savaşa hazır olmak adına topladı [[Varlık Vergisi]], azınlık ya da Türk tüm orta sınıfı ağır şekilde etkilemiştir. İstenen vergiyi ödeyemeyen vergi mükellefleri [[Aşkale]] gibi çalışma kamplarına gönderildi. Hitlerinden kaçan Yahudilerin ([[1933-1945 senelerinde Türkiye'ye sürgün]]), Stalinden tarafından 1944 yılında sürülen Kırım Tatarları, Çerkezler ve Ahıska Türklerinin bir kısmı Türkiye'ye gelip yerleşmiştir.
* '''[[Lazlar|Laz]]'''
===21.yy'da Türkiye'de Azınlıklar===
* '''[[Süryaniler|Süryani]]''': [[Türoyo]], [[Qıltu]], [[Mlahsö]].
* '''[[Hemşinliler|Hemşinli]]'''
* '''[[Ermeniler|Ermeni]]'''
* '''[[Yahudiler|Yahudi]]''': Sefarad, Aşkenaz.
* '''[[Rumlar|Rum]]'''
* '''[[Nasturiler|Nasturi]]'''
* '''[[Keldaniler|Keldani]]'''
* '''[[Bahailer|Bahai]]'''
* '''[[Afrika kökenli Türkler]]'''
* '''[[Polonyalılar|Leh]]'''
* '''[[Malakanlar|Malakan]]'''
* '''[[Dürziler|Dürzi]]'''
* '''[[Yezidiler|Yezidi]] Kürtler''': Darsın, Rasni
== Dil aileleri ==
Konuştukları dillerin bağlı olduğu dil ailelerine göre Türkiye’de etnik gruplar sıralaması da şu şekildedir:<ref>Peter A Andrews, Ethnic groups in the Republic of Turkey, Beiheft Nr. B 60, Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Wiesbaden: Reichert Publications, 1989, ISBN 3-89500-297-6 ; + 2nd enlarged edition in 2 vols., 2002, ISBN 3-89500-229-1</ref>
== Etnik Azınlıklar ==
{{ana madde|Türkiye'de yaşayan etnik gruplar}}
{| class="wikitable"
|-
!align=center width=120px|+5.000.000
!align=left width=120px |Nüfus
!align=left width=120px |Dil
!align=center width=120px|Din
!align=center width=120px|Dağılım
!align=center width=120px|Not
|-
|[[Türkiye Kürtleri|Kürtler]]
|
|
|
|
|
'''1''' [[Altay dilleri]]:<br />[[Türkler]], [[Azeriler]], [[Tatarlar]], [[Karaçaylar]], [[Karakalpaklar]], [[Kazaklar]], [[Kırım Tatarları]] [[Özbekler]] ve [[Uygurlar]].
--------------------------------------------------------------------------------
'''2''' [[Hint-Avrupa dilleri]]:<br />[[Kürtler]], [[Zazalar]], [[Arnavutlar]], [[Boşnaklar]], [[Ermeniler]], [[Pomaklar]], [[Hemşinliler]], [[Romanlar]], [[Rumlar]] ve [[Osetler]]
--------------------------------------------------------------------------------
'''3''' [[Semitik diller]]:<br />[[Araplar]], [[Süryaniler]], [[Yahudiler]]<br />
--------------------------------------------------------------------------------
'''4''' [[Kafkas dilleri]]:<br />[[Çerkesler]], [[Gürcüler]], [[Lazlar]], [[Çeçenler]]
|}
== Demografik dağılım ==
=== Oranlar ===
{{başlık genişlet}}
[[2007]] yılında [[Milliyet Gazetesi]]'nin Konda Araştırma Şirketine yaptırdığı ve şirketin denekler ile tüm [[Türkiye]] çapında 47958 kişiyle evlerinde yüz yüze yaptığı bir anket neticesinde Türkiye'nin etnik yapısı deneklerin kendilerini tanımlamalarına göre şu şekilde ortaya çıkmıştır:<ref>Konda Araştırma ve Danışmanlık, Rapor-Toplumsal yapı araştırması-Biz kimiz, 2006, s. 14.</ref>
{| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1"
| '''Araştırmada kullanılan kimlik grupları'''
| '''Toplamda %'''
| '''Deneklerin Söyledikleri Kimlik kategorileri'''
| '''Toplamda %'''
|-
| [[Türk]]
!align=center width=120px|1.000.000-5.000.000
| 81,33
!align=left width=120px |Nüfus
| [[Türk]]
!align=left width=120px |Dil
| 81,33
!align=center width=120px|Din
!align=center width=120px|Dağılım
!align=center width=120px|Not
|-
|[[Arnavutlar]]
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="6" | Yerel kimlik
|[[Boşnaklar]]
| rowspan="6" | 1,54
|
| [[Manavlar|Manav]]
|
| 0,59
|
|
|
|-
| [[ZazalarLaz]]
| 0,28
|
|
|
|
|
|-
| [[Türkmen]]
!align=center width=120px|500.000-1.000.000
| 0,24
!align=left width=120px |Nüfus
!align=left width=120px |Dil
!align=center width=120px|Din
!align=center width=120px|Dağılım
!align=center width=120px|Not
|-
|[[Türkiye Arapları|Araplar]]
|
|
|
|
|
|-
| Yurt içi bölge adı
|[[Çveneburi|Gürcüler]]
| 0,22
|
|
|
|
|
|-
| [[PomaklarYörük]]
| 0,18
|
|
|
|
|
|-
| Anadolu Türk boyları
!align=center width=120px|100.000-500.000
| 0,03
!align=left width=120px |Nüfus
!align=left width=120px |Dil
!align=center width=120px|Din
!align=center width=120px|Dağılım
!align=center width=120px|Not
|-
|[[Çingeneler]]
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="3" | [[Asya]] Türkleri
|[[Kırım Tatarları]]
| rowspan="3" | 0,08
|
| [[Tatar]]
|
| 0,04
|
|
|
|-
| [[Azeri]]
!align=center width=120px|-100.000
| 0,03
!align=left width=120px |Nüfus
!align=left width=120px |Dil
!align=center width=120px|Din
!align=center width=120px|Dağılım
!align=center width=120px|Not
|-
|[[Türkiye Ermenileri|Ermeniler]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Orta Asya]] Türk boyları
|[[Hemşinliler]]
| 0,01
|
|
|
|
|
|-
| rowspan="3" | [[Kafkas]] kökenliler
|[[Süryaniler]]
| rowspan="3" | 0,27
|
| [[Kafkas kökenliler]]
|
| 0,19
|
|-
| [[Gürcü]]
| 0,08
|-
| [[Çeçen]]
| 0,004
|-
| rowspan="3" | [[Balkanlar|Balkan]] kökenliler
| rowspan="3" | 0,22
| [[Balkanlar|Balkan]] ülkelerinden
| 0,12
|-
| [[Boşnak]]
| 0,06
|-
| [[Bulgaristan Türkü]]
| 0,04
|-
| rowspan="3" | [[Göçmen]]ler
| rowspan="3" | 0,4
| [[Muhacir]]
| 0,22
|-
| Balkan Göçmeni
| 0,16
|-
| Yurt dışı bölge adı
| 0,02
|-
| rowspan="2" | Müslüman Türk
| rowspan="2" | 1,02
| [[Müslüman]]
| 0,58
|-
| [[Müslüman]] [[Türk]]
| 0,44
|-
| rowspan="1" |[[Zaza]]
| rowspan="1" | 0,41
| [[Zaza]]
| 0,41
|-
| [[Alevi]]
| 0,35
| [[Alevi]]
| 0,35
|-
| rowspan="3" | Genel tanımlayanlar
| rowspan="3" | 0,36
| Türkiyeli
| 0,23
|-
| Dünyalı
| 0,12
|-
| [[Osmanlı]]
| 0,01
|-
| rowspan="1" | [[Kürt]]
| rowspan="1" | 8,61
| [[Kürt]]
| 8,61
|-
| [[Araplar (halk)|Arap]]
| 0,75
| [[Araplar (halk)|Arap]]
| 0,75
|-
| rowspan="4" | Müslüman olmayanlar
| rowspan="4" | 0,1
| [[Ermeniler|Ermeni]]
| 0,08
|-
| [[Rum]] ve [[Hıristiyanlık|Hıristiyan]]
| 0,01
|-
| [[Yahudi]]
| 0,004
|-
| [[Süryani]]
| 0,004
|-
| [[Roman]]
| 0,03
| [[Roman]]
| 0,03
|-
| rowspan="5" | Diğer ülkelerden
| rowspan="5" | 0,05
| [[Avrupalı]]
| 0,02
|-
| Diğer Asya Ülkelerinden
| 0,01
|-
| [[Rus]]
| 0,01
|-
| [[İranlı]]
| 0,004
|-
| [[Amerika]]-[[Afrika]]
| 0,004
|-
| Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
| 4,45
| [[TC Vatandaşı|Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı]]
| 4,45
|-
| '''Toplam'''
| 100
|
| 100
|}
=== Nüfus rakamları ===
{{başlık genişlet}}
{| class="wikitable"
|-
!
|[[Türk Yahudileri|Yahudi]]
! KONDA<ref>[http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html milliyet.com.tr]</ref>
|
! [[MGK]]{{kaynak belirt}}
|
! Joshua Project<ref>http://joshuaproject.net/</ref>
|
|
|
|-
|}
| [[Türkler]]
== Dini Azınlıklar ==
| 61.000.000
Türkiye'deki ana dini inanç Sunni İslamın bir kolu olan [[Hanefi]] mezhebidir. Bunun dışındaki İslam'i mezheplere ya da diğer dinlere inananlar veya hiçbir şeye inanmayanlar, Türkiye'de yaşayan dini azınlıkları oluşturur.
| 50-55.000.000
=== İslam ===
|
Hanefilikten sonra ülkedeki ikinci en yaygın Sünni İslam yorumu ise özellikle ülkenin doğusunda Kürt kökenliler arasında yaygın olan [[Şafilik]]tir. [[Şii]] İslamın bir kolu olan [[Caferilik]] ise diğer yaygın bir İslam anlayışıdır. [[Alevilik]] bu anlayışın bir alt branşıdır. Arap Alevisi yani Alavi ya da [[Nusayri]]ler olarak adlandırılan insanlar özellikle ülkenin [[Hatay]] vilayetinde bulunurlar. Son olarak İslam dinindeki klasik dallanmanın dışında kalan [[Tasavvuf]] (Sufism) anlayışı yine Türkiyede karşılaşılabilen İslam kökenli inanç çeşitlerindendir. Bu akımın özellikle [[Mevlevilik]] ve Aleviler tarafından benimsenen [[Bektaşilik]] anlayışları ülkede bilinen türlerdir. Ülkedeki genel İslam'i ibadet mekanı camidir. [[Mevlevihane]]ler ve [[Cemevi]] gibi başka ibadethanelerde bulunur. Bunlar içinde bazıları [[Tekke]] ya da [[Dergah]] olarakta adlandırılır.
|-
<gallery>
| [[Kürtler]]
Muslims schools.png|Müslüman ülkelerdeki egemen mezhepler
| 7.500.000
Madhhab Map3.png|İslamı mezheplerin yayılım
| 12.600.000
Islam branches and schools.svg| İslamın Dalları
| 14.146.000
</gallery>
|-
| [[Araplar]]
=== Hristiyanlık ===
| 550.000
==== Katolik Kiliseleri ====
| 870.000
[[Dosya:S. Antonio di Padova, Istanbul.jpg|220px|left|thumb|[[St. Antuan Katolik Kilisesi]], [[İstanbul]]]]
| 2.554.000<ref>http://joshuaproject.net/countries/TU#PeopleGroups</ref><ref>http://joshuaproject.net/export-excel.php?file_name=TurkeyPeoplesListing&sqlcode=SELECT+ROG3%2C+Ctry%2C+PeopleID3%2C+PeopNameInCountry%2C+Population%2C+PercentEvangelical%2C+PercentAdherents%2C+LeastReached%2C+JPScale%2C+Left%28PrimaryLanguageName%2C25%29+as+PrimaryLanguageName%2C+PrimaryReligion%2C+OriginalJPL%2C+IndigenousCode%2C+regioncode+as+rog2%2C+regionname%2C+PhotoAddress%2C+PhotoCredits%2C+PhotoCopyright%2C+MapAddress%2C+MapCredits%2C+MapCopyright%2C+ProfileTextExists%2C+EthnolinguisticMap+FROM+jppeoples+WHERE+ROG3%3D%27TU%27+ORDER+BY+PeopNameInCountry+ASC</ref>
[[Dosya:Dêra Marpetyun a keldaniyan a Amêdê 2 2010.JPG|180px|thumb|Keldani Katolik Kilisesi, [[Diyarbakır]]]]
|-
[[Dosya:Adalar 5585.jpg|180px|thumb|[[Büyükada]] Ermeni Katolik Surp Astvazazin Verapohum Kilisesi , [[İstanbul]]]]
| [[Zazalar]]
İki ana Katolik kilisesi vardır. Bunlardan biri [[Batı Kilisesi]]nin(yani [[Batı Roma İmparatorluğu]] kökenli olan) bir kolu olan Latin Kilisesidir. Bu kilisenin en önemli parçası Roma Katolik Kilisesidir. Papa bu kilisenin aynı zamanda diğer Katolik kiliselerinin de ruhani lideridir. Bu yüzden bu kiliseye yalnızca Katolik Kilisesi de denir. Diğer Katolik kiliseler ise aslında [[Ortodoks]] (Örnek:Yunan Katolik Kilisesi) ya da [[Doğu Ortodoks Kiliseleri|Doğu Ortodoks]] (Örnek:Ermeni Katolik Kilisesi) olup zamanla papalığın otoritesini tanıyan kiliselerdir. Bu kiliseler [[Doğu Katolik Kiliseleri]] olarak adlandırılır. Türkiyedeki başlıca Katolik kiliseleri şunlardır;
| 520.000
*'''[[Roma Katolik Kilisesi]]'''; [[Papa]]'nın ruhani lideri olduğu kilise. Bu kilisenin Türkiyede 3 merkezi vardır.
| 3.000.000
İzmir Katolik Başpiskoposluğu (Archidioecesis Smyrnensis): Merkezi [[Aziz John Katedrali]], [[İzmir]]
| 1.353.000
|-
İstanbul Katolik Kilisesi (Vicariatus Apostolicus Istanbulensis): Merkezi [[Saint Esprit Kilisesi]], [[İstanbul]]
| [[Lazlar]]
| 220.000
Anadolu Katolik Kilisesi (Vicariatus Apostolicus Anatoliensis): Merkezi [[İskenderun Katolik Kilisesi]], [[İskenderun]]
| 80.000
*'''[[Yunan Katolik Kilisesi]]''': Ortodoksluktan Katolikliğe geçenler Rumlar, bu kilisenin inananlarıdır.
| 94.000
*'''[[Ermeni Katolik Kilisesi]]''': Ermeni halkının genel mehsebi "Apostolik"liktir. Bu mehzepten katoliği geçenlerin kurduğu kilisedir.
|-
*'''[[Süryani Katolik Kilisesi]]''': Katolikliği kabul eden Batı [[Süryani]]lerinin kurduğu kilisedir.
| [[Çerkezler]]
*'''[[Keldani Katolik Kilisesi]]''': [[Keldani]] veya [[Nasturi]] olarak adlandırılan topluluklar bu kiliseye benimser. Aslen bu insanlar Doğu Süryanisidr.
| 350.000
| 2.500.000
==== Ortodoks Kiliseleri ====
| 1.394.000
[[Dosya:Armenian Patriarch of Constantinople - P1040051.JPG|180px|thumb|İstanbul Ermeni Patrikanesi, [[Kumkapı]]]]
|-
[[Dosya:Ecumenical Patriarchate of Constantinople.JPG|180px|thumb|Fener Rum Patrikahanesi, [[Balat]]]]
| [[Gürcüler]]
Katoliklikte olduğu gibi Ortodoks kilisesindede iki ana grup vardır. Bunlar ilki Hristiyanlığın ilk 7 [[konsil]]inden sadece ilk 3'ünü tanıyan daha sonra ayrılan [[Doğu Ortodoks Kiliseleri]] diğeri ise [[1054]] yılında İstanbul Patriği ve Romadaki Papa'nın birbirlerini [[aforoz]] etmesi sonucu yaşanan [[Doğu - Batı Kiliselerinin Ayrılması]] sonucu Doğu Roma İmparatorluğu ve İstanbul Patrikanesi (Günümüzde [[Rum Ortodoks Patrikhanesi|İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi]]) bünyesinde gelişen Hristiyanlık öğretilerini baz alan Ortodoksluktur. Aşağıda bu kiliselerden yalnız Türkiyede faaliyette olanları verilmiştir.
| 70.000
| -1.000.000
*'''[[Doğu Ortodoks Kiliseleri]]'''
| 152.000
**'''[[Ermeni Apostolik Kilisesi]]''': Ermeni halkının ana mezhebidir, kilisenin merkezi [[Eçmiadzin]]'dadır. Ruhani liderine [[Katolikos]] denir.
|-
***'''[[İstanbul Ermeni Patrikhanesi]]''' Ermeni Apostolik Kilisesinin, Türkiye yapılanmasıdır. Merkezi İstanbul'dadır. Kilisenin başı Patriktir, fakat bu ünvan diğer Ortodoks kiliselerinin aksine en yüksek makam değildir. Katolikos'un altındadır.
| [[Boşnaklar]]
**'''[[Süryani Ortodoks Kilisesi]]''' Kilisenin tarihi merkezi [[Antakya]]'dadır. Fakat günümüzde [[Şam]] olarak değişmiştir.
| 70.000
**'''[[Arap Ortodoks Kilisesi]]''' Doğu Roma kökenli bir din anlayışı benimsediği için ve tarihi merkezi Antakya olduğu için ''"Antakya Rum Ortodoks Kilisesi"'' olarakta bilinir. Şimdiki merkezi Şam'dadır.
| 2.000.000
| 102.000
*'''Ortodoks Kiliseleri'''
|-
**'''[[Rum Ortodoks Kilisesi]]'''
| [[Arnavutlar]]
**'''[[Türk Ortodoks Kilisesi]]'''
| 300.000
| 1.300.000
==== Protestan Kiliseleri ====
| 67.000
Hristiyanlıkta yaşanan [[Reform]] hareketleri sonucunda ortaya çıkan Protestan kiliselerinin birçok farklı türü vardır. Bu kilisedeki başlıca akımlar [[Anglikanizm]], [[Kalvinizm]], [[Lutheryanizm]], [[Pentakostalizm]], [[Baptistler]] ve [[Metodizm]]'dir. Türkiyedeki çatı kuruluşu '''Protestan Kiliseler Derneği''' 'dir.
|-
*'''[[İngiltere Kilisesi]]:''' İngiliz Kraliçesinin kilisenin başı olduğu ana Anglikan kilisesidir.
| [[Romanlar]]
**'''Avrupa Diyakozluğu:''' İngiltere Kilisesine bağlı olarak 1842'de kurulan bu diyakozluk kendi içinde 7 Başdiyakozluğa ayrılır. Türkiyedeki Anglikan kiliseleri '''Doğu Başdiyakozluğu''' 'nda bulunur.
| 300.000
| 700.000
== Musevilik ==
| 67.000
''İlgili madde:[[Türkiye'de Yahudilik]]''
|-
| [[Makedon]]
Türkiyedeki [[Musevi]]lerin büyük çoğunluğu [[Yahudi]]lerden oluşur. Bunun dışında [[Karay Türkleri]] ülkedeki Yahudi olmayan tek Musevi topluluğudur. Örneğin Karaylar, [[Türkiye Hahambaşılığı]]nı tanımazlar. Yahudiler arasında ise başlıca 3 ekol vardır bunlar sırasıyla ezici çoğunluğu oluşturan [[Sefarad]]lar (İspanyol kökenli)ve azınlıktaki [[Aşkenazi]] (Avrupa kökenli) ile [[Romanyot]] (Bizans kökenli) Yahudilleridir. Ülkedeki Museviler özellikle İstanbul ve İzmir'de yaşarlar.
|
|
==[[Bahailik]]==
| 32.000
Türkiye, Bahailik'in kutsal topraklarından biridir. Bahai peygamberi [[Seyyid Ali Muhammed]], Edirne ve İstanbul'da bir süre kalmıştır.
|-
| [[Hemşinli]]
== Zerdüştlük ==
|
Kökeni eski [[Persler]]e kadar uzanan bu din ateşperestlik olarak da adlandırılır. Ülkedeki en önemli Zerdüşt kesim, [[Kürt]] kökenli olan [[Yezidiler]] (Ezidiler)dir.
|
| 20.000
== Ateizm ==
|-
İslam'dan sonra ülkedeki en yaygın gruptur. Nüfus olarak ülke nüfusunun yaklaşık %2'si Ateisttir.<ref>[http://www.wingia.com/en/news/win_gallup_international_ae_religiosity_and_atheism_index_ao_reveals_atheists_are_a_small_minority_in_the_early_years_of_21st_century/14/ WIN-Gallup International ‘Religiosity and Atheism Index]</ref>
| [[Pomak]]
|
== Ayrıca bakınız ==
|
* [[Türkiye'de azınlık milletvekilleri]]
| 355.000
|-
| [[Rum]]
|
|
| 3.700
|-
| [[Süryani]]
|
|
| 26.000
|-
| [[Ermeniler|Ermeni]]
|
|
| 61.000
|-
| [[Yahudi]]
|
|
| 31.000
|-
| [[Yezidi]]
|
|
| 3.000
|-
| [[Çeçenler]]
|
|
| 102.000
|-
| [[Osetler]]
|
|
| 37.000
|-
| [[Keldani]]
|
|
|
|-
| [[Bahai]]
|
|
|
|-
| [[Nasturi]]
|
|
|
|-
| [[Afrika kökenli Türkler|Sudanlı]]
|
|
|
|-
| [[Leh]]
|
|
|
|-
| [[Malakan]]
|
|
|
|}
== Kaynakça ==
{{Kaynakçakaynakça}}
{{Türkiye demografisi}}
[[Kategori:Türkiye'deki azınlıklaretnik gruplar| ]]
[[az:Türkiyə əhalisinin etnik tərkibi]]
[[de:Volksgruppen in der Türkei#Anerkannte Minderheiten]]
[[en:Demographics of Turkey#Ethnic groups]]
| 