Bedr el-Cemâli: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{Kişi bilgi kutusu
| İsim =
| resim =
| başlık =
| unvan = Fatimiler Devleti Veziri
| lakap =
| doğum_tarihi =
| doğum_yeri =
| ölüm_tarihi =
| ölüm_yeri = Kahire
| ebeveynler =
}}
15. satır:
{{Şiilik|collapsed=1}}
'''Bedr el-Cemâli''' ({{lang-ar|بدر الجمالى}};
== Kimliği ==▼
Suriye Emîri Cemâl'ûd-Devle tarafından çok ucuza satın alınmış [[Ermeni]] asıllı bir köle idi.<ref>{{Kitap kaynağı |son=Tyerman|ilk= Christopher|tarih=2006)|başlık= God's War: A New History of the Crusades|yer=Cambridge|yayımcı= Belknap Press| ISBN: 978-0674030701|dil= {{ing}}}}▼
▲</ref> [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nde [[Hâlife]] [[Mustensir|Mûstensir bil-Lâh]]'ın [[Ermeni]] asıllı [[Vezir]]i. Kendisinden sonra vezirlik mâkamına getirilen ve [[ʿMustali (Fatimi)|Mustâ‘lî]]'yi [[Hâlife]] ilân eden [[vezir]] [[El-Efdâl Şehinşâh]]'ın babası idi.
▲Fatimiler Suriye
== Yaşamı ==▼
Halife Mûstansir'in uzun suren hilafeti sirasinda ozellikle 1065-1072'de Nil Nehri'nin sellerinin aksamasi nedeni ile ortaya çıkan kıtlık, açlık ve salgın sorunları yaninda kölemen-gulam askerlerden oluşan Fatimiler ordusunda büyük bir fitne çıkmasına yol açtı. Türk asıllı gulam askerleri ve müteffikleri Berber asıllı gulam askerleri ile güneyden yukarı Mısır'dan Sudan, Etiyopya gibi guneyede toplanan çoğu siyahi olan gulam askerleri arasında muhabereleri andıran çatışmalar yapildı. Bedr el-Cemâli başında geçtiği Ermenilerden oluşan birlik bu iki çatışan arasında çatışma dışında olduğu kabul edilmekte idi. Türk asıllı gulam askerleri Fatimiler hazinesine hakim olup yaptıkları savruk harcamalarla hazineyi bitirmekte idiler. Türk asıllı gulam askerleri kendi aralarında da çatışmaya giriştiler.
[[Memlûk]] Ordusu'na katıldı. Daha sonra da [[Akka]] valiliği görevine yükseltildi.<ref>http://ismaili.net/heritage/node/17916</ref> 1074 yılında Ordu Komutanlığı'na getirildi. Bu tarihten ölüm tarihi olan 1094 yılına kadar [[Hâlife]] Mûstensir'ın yönetimindeki [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin ''"[[De facto]]"'' hâkimiydi. Mutlâk otoritesi ''"[[Hâlife]] Mûstensir haricinde her her yerde hissedilmekteydi.<ref>{{Kitap kaynağı |başlık=Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia |authorlink= http://www.woolfinstitute.cam.ac.uk/people/profile.asp?ItemID=181 |tarihe=31-10-2005 |yayımcı= Routledge |yer= |isbn=978-0-415-96690-0 |sayfa= 90 |url=http://books.google.co.in/books?id=H-k9oc9xsuAC&pg=PA90&lpg=PA90&dq=badr+al+jamali&source=bl&ots=TTmRhB__Yj&sig=wVf_Q2ReVNiHgbx5lh7Vhzps-uk&hl=en&redir_esc=y#v=onepage&q=badr%20al%20jamali&f=false}}</ref>▼
Fatimiler ordusunda yüksek rütbeli subay olan Türk asıllı Nasr el-Devle Fustat'ı elinde bulunduran Türk asıllı gulam askerler kliği birlikleri ile savaşıp kaleyi kuşatıp eline geçirdi. 1074'de bir suikastle öldürelina kadar Nasr el-Devle Fatimiler devletini ve vezirleri bildiği gibi idare etti. Bu dönemde Fatimiler devletinin Suriye sınırlarını korumak görevi ile Bedr el-Cemali [[Akka]] Valisi yapıldı. Buraya götürdüğü kendisine çok bağlı Ermeni asıllı gulam askerlerinden oluşan Fatimiler ordusu birlikleri ile Fatimiler sınırını iyi korumayı başardı.
=== Ölümü, yeni vezir, yeni halife ve Nizârîlik ve Mustâ‘lîlik mezheplerinin ayrılışı ===▼
1074'de Nasr el-Devle'nin bir katliamla öldürülmesi ile Mısır'da ve Kahire'de durum yine de çok karıştı. Değişik Türk asıllı gulam askserleri klikleri ve diğer asıllı gulam askerleri birbirllerine giriştiler, Fatimiler Devleti bir keşmekeşe döndü. Bu karışıklık döneminde halife Suriye sınırında başarılı asker ve idareci olan Bedr el-Camali'yi "Askeri Güçler Komutanı (Emîr el-Cûyus)" yapıp Kahire'ye çağırdı .Bedr el-Cemali kendisine yakın olan Ermeni asıllı askerlerden olusan birliklerle beraber Akka'dan kış ortasında gemi ile ayrıldı [[Dimyat]]'ta karaya çıktı ve 29 Ocak 1074'de Kahire'ye girdi.
[[Müstensir (Fatımi)|Mûstensir]] 60 yıl süren halifeliğinin son yıllarında ve Bedr El-Cemali'nin vezirliği son yıllarında bir büyük taht kavgası ortaya çıktı. Halife Müstansir'in küçük oğlu olan Mustali [[vezir]] Bedr el-Cemâli'nin kızı ve ondan sonra vezir olan [[El-Efdâl Şehinşâh]]'ın kızkardeşi ile evliydi. Halife Mustensir büyük oğlu [[Mustafa Nizâr]]'i varisi ve [[İmâmlar|İmâm]] olarak tâyin etmişti.▼
▲
Bedr el-Cemâli Hâlife Mûstensir'den kısa bir süre evvel vefât etti. Oğlu [[El-Efdâl Şehinşâh]] onun yerine vezir oldu. Halife Mûstensir öldüğünde El-Efdâl Şehinşâh halifenin son nefesinde varis değiştirdiğini iddia etti. Mustafa Nizar'in daha genç olan kardeşi; eski vezirin damadı ve yeni vezirin kayinbiraderi olan [[Mustali (Fatimi)|Mustâ‘lî]] Kahire'de bir oldu bittiye getirilerek [[Hâlife]] olarak ilân edildi. Böylece daha sonraları [[Mustali (Fatımi)|Mustâ‘lî]] destekçilerinin oluşturduğu [[Mustâ‘lîyye]] ile [[Nizâr el-Mustafâ]]'nın tâkipçilerinin [[mezheb]]i olan [[Nizâr’îyye]]'nin temelleri atılmaktaydı.▼
Devlet işlerini gayet etkin bir surette yürütmeya başladı ve bu etkinlik ölümüne kadar devam etti. Bedr el-Cemali gayet ustalıkla; hızla ve enerjetik olarak aldığı iktisadi ve politik tedbirler nedeni ile Mısır'a güvenlilik, barış ve sükunet getirdi. Nil Nehri'nin gayet tarıma uygun sellerinin gelmesi ve özellikle 1074'deki Nil Nehri sellerinin tarım için istinai olarak iyi olması nedeni ile Mısır'ın tarımı ve ekonomisi canlandı ve ülkede zenginlik ve refah gayet yükseldi. Örneğin çoğunluğu tarım üzerinden alınan yıllık devlet vergi gelirleri bu dönemde 1 milyon dinardan 3 milyon dinara yükseldiği belirtilir.
Bedr el-Cemâli aralarında sunlar bulunan mimarî eser inşa ettirdi.▼
▲[[Müstensir (Fatımi)|Mûstensir]] 60 yıl süren halifeliğinin son yıllarında ve Bedr El-Cemali'nin vezirliği son yıllarında bir büyük taht kavgası ortaya çıktı. Halife Müstansir'in küçük oğlu olan Mustali [[vezir]] Bedr el-Cemâli'nin kızı ve ondan sonra vezir olan [[El-Efdâl Şehinşâh]]'ın kızkardeşi ile evliydi. Halife Mustensir büyük oğlu [[Mustafa Nizâr]]'i varisi ve [[İmâmlar|İmâm]] olarak tâyin etmişti. Bu iki kardeşin arası iyi değildi.
▲Bedr el-Cemâli 1094'de Hâlife Mûstensir'den kısa bir süre
* El-Câm`î El-Cûyuşî Camii,
* Bab el-Futuh,
* Kahire'de Bab el-Nasr,
* Bab Zuveylâ.
Fatimiler ordusu asksrleri arasında çıkan çatışmalarda, özellikle Türk asıllı gulam askerler, Kahire'de bulunan büyük kütüphaneye büyük zararlar vermişler ve mevcut yazmaları yirtipo yakıp birçok kitabın günümüze kadar gelmemesine neden olmuşlardı. Bedr El-Cemali ve halife Mustensir kendilerini Kahire'de yeni ve zengin bir kütüphanenin yeniden kurulmasına adamışlardı.
== Ayrıca bakınız==
| |||