Vikipedi

Doğu Almanya: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Ghetto (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.704 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Ghetto (mesaj | katkılar)
Devriyeler
2.704 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
5. satır:
|yaygın_adı =
|statü =
|yönetim_biçimi = [[Komünist devlet|DemokratikSosyalist cumhuriyetCumhuriyet]]
|kuruluş_yılı = 1949
|yıkılış_yılı = 1990
|olay1 = {{nowrap|Kuruluş}}
|olay_tarihi1 = [[7 Ekim]] [[1949]]
|olay2 = [[İkiDoğu ArtıAlman Dört Antlaşması|Nihai çözüm]]Ayaklanması
|olay_tarihi2 = 12[[16 EylülHaziran]] 1990[[1953]]
|olay3 = [[BatıBerlin AlmanyaDuvarı]]'nın ile [[Alman yeniden birleşmesi|Birleşme]]yapılışı
|olay_tarihi3 = 3[[13 EkimAğustos]] 1990[[1961]]
|olay4 = [[İki Artı Dört Antlaşması|Nihai çözüm]]
|olay_tarihi4 = [[12 Eylül]] [[1990]]
|olay5 = [[Batı Almanya]] ile [[Alman yeniden birleşmesi|birleşme]]
|olay_tarihi5 = [[3 Ekim]] [[1990]]
|öncel1 = Müttefik Tetkik Yönetimi
|bayrak_öncel1 = Flag of Germany (1946-1949).svg
Satır 50 ⟶ 52:
|harita_altyazısı =
 
|başkent = [[Berlin]] [[Doğu Berlin|Berlin (Doğu)]]
|sürgündeki_başkent =
|latd=52 |latm=31 |latNS=N |longd=13 |longm=24 |longEW=E
Satır 56 ⟶ 58:
|slogan = "[[Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!|Proletarier aller Länder, vereinigt Euch!]]" <br /> ("Bütün ülkelerin işçileri, birleşin !")
|ulusal_marş = "[[Auferstanden aus Ruinen]]"<br />("Küllerinden Yeniden Doğdu")<br /><center>[[File:German Democratic Republic anthem.ogg]]</center>
|yaygın_diller = [[Almanca]] <small>(resmî)</small>,<br> ''[[Sorbca]]'' <small>(azınlık dili)</small>
|din =
|para_birimi = [[Doğu Alman markı|DDR Mark]] <small>(M)</small>
Satır 116 ⟶ 118:
}}
 
'''Doğu Almanya''', '''Demokratik Almanya''' ya da resmî adıyla '''Alman Demokratik Cumhuriyeti''', [[II. Dünya Savaşı]]'ndan sonra Sovyet kontrolü altındaki bölgede kurulan sosyalist cumhuriyet (1949-1990). 1952 yılında Almanya'nın yeniden birleştirilmesini öneren [[Stalin Nota'sı]]nın ABD tarafından reddedilmesinin ardından Sovyet etkisindeki Doğu Almanya tam egemenliğini ilan etti (1954). Doğu Almanya [[Varşova Paktı]] üyesi ülkeler arasında yer almaktaydı. Hatta [[Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti|Çekoslovakya]]'yı [[Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'yı İşgali|işgal eden]] 5 devletten biriydi. 18 Ekim 1990'daki seçimlerde yönetimdeki Sovyet yanlısı [[Sosyalist Birlik Partisi]] (Almanca: Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, kısaca SED) Volkskammer'deki (DAC ulusal parlamentosu) çoğunluğunu kaybetti. 3 Ekim 1990'da Volkskammer, Doğu Alman toprağında Federal Alman Cumhuriyeti yasalarının geçerliliğini kabul etti. İki cumhuriyetin birleşmesiyle 1990 yılı içinde Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığı sona erdi.
 
== Tarihçe ==
Satır 125 ⟶ 127:
1945 yazında bütün faşist karşıtı fırkalar serbest bırakıldı. Ekim 1946'da [[Almanya Komünist Partisi]] ve [[Almanya Sosyal Demokrat Partisi|Sosyal Demokrat]] hiziplerin birleşmesiyle [[Almanya Sosyalist Birlik Partisi]] (''Sozialistische Einheitspartei Deutschland'' - SED) kuruldu. SED'in 1948'de toplanan kongresinde yeni anayasayı hazırlamakla görevli bir Halk Konseyi (''[[Alman Halk Konseyi|Volksrat]]'') oluşturuldu.
 
Bağlaşıklar'ın yeni Almanya'nın biçimlendirilmesi üzerine görüşmeleri başarısızlığa uğrayınca; ABD, Fransa ve İngiltere [[w:en:Bizone|kendi işgal bölgeleri]]nde [[Federal Almanya Cumhuriyeti]]'nin kurulduğunu açıkladılar (Eylül 19591949). Bunun üzerine, [[7 Ekim]] 1949'da da Sovyet bölgesinde DAC'ın kurulduğu açıklandı. Yeni anayasa ekim 1949'da yürürlüğe girdi. Halk Konseyi Halk Meclisi (''[[Halk Meclsi (Doğu Almanya)|Volkskammer]]'') adını aldı ve ayrıca bir Eyaletler Meclisi (''[[Eyaletler Meclisi (Doğu Almanya)|Länderkammer]]'') oluşturuldu. [[w:en:East German Constitutional Assembly election, 1949|İlk genel seçimler]]i oyların %66,1'ini alan [[Demokratik Blok (Doğu Almanya)|SED ve bağlaşıkları]] kazandı. [[Almanya Hristiyan Demokrat Partisi|Hristiyan Demokrat]] ve [[Almanya Liberal Demokrat Partisi|Liberal Demokrat]] ortaklığı %33,9 aldı. Halk Konseyi Halk Meclisi (''[[Halk Meclsi (Doğu Almanya)|Volkskammer]]'') adını aldı ve ayrıca bir Eyaletler Meclisi (''[[Eyaletler Meclisi (Doğu Almanya)|Länderkammer]]'') oluşturuldu. [[11 Ekim]] 1949'da [[Wilhelm Pieck]] devlet başkanlığına getirildi. Ertesi gün [[Otto Grotewohl]] başbakanlığa seçildi. Bununla birlikte gerçek güç başbakan yardımcısı ve SED birinci sekreteri [[Walter Ulbricht]]'in elinde kaldı. 1950'de geniş kitle örgütleri ve politik partiler şemsiyesi altında [[Ulusal Cephe (Doğu Almanya)|Ulusal Cephe]] kuruldu. Ekim 1952'de ülkedeki beş eyalet ([[Almanya'nın eyaletleri|Lander]]) 15 ile ([[Bezirk]]) ayrıldı ve Eyalet Meclisleri kaldırıldı.
 
Bu dönemde ağır sanayiye öncelik tanıyan [[Planlı ekonomi|planlı bir ekonomi]] yürürlüğe kondu. Sanayi üretimi hızla artarken yaşam düzeyi Batı Almanya'dakinin çok gerisinde kaldı. Doğu Almanya 1952'de Batı Almanya ile olan sınırlarını kapattı. İşçilerin ulaşması gereken üretim hedeflerinin yükseltilmesi üzerine 17 Ekim 1953'te başlayan grev dalgası kısa zamanda bütün ülkeyi saran bir ayaklanmaya dönüştü. Sovyet birliklerinin yardımıyla bastırılan bu [[Doğu Alman Ayaklanması|ayaklanma]] sırasında onlarca kişi öldü, yüzlerce kişi de yaralandı.
Satır 131 ⟶ 133:
Savaş ertesinde SSCB, tazminat olarak Potsdam Konferansı kararları uyarınca el koyduğu kimi ekipman, para vb. geri vermeye başladı ve Sovyetlere götürülen 200 dolayındaki sanayi kompleksi 1953'te geri verildi. 1954'te Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin (ADC) egemen bir ülke olduğu ilan edildi. Federal Almanya ile kıyaslandığında DAC, savaş borçlarını ödeme konusunda kararlıydı. 1950'de [[COMECON|CMEA]]'nın üyesi oldu ve Batı Almanya'nın [[NATO]]'ya girmesi ertesi kurulan Varşova Paktı'nı (Mayıs 1955)imzaladı. Ekim 1955'te SSCB-DAC güvenlik antlaşmasını imzaladı. 1964'te imzalanan dostluk antlaşması 1975'te 25 yıl süreyle yenilendi. Öteki sosyalist ülkelerle de benzer antlaşmalar bağıtlandı.
 
1960'ta Pieck ölünce devlet başkanlığı kaldırıldı ve yerine [[Doğu Almanya Devlet Konseyi|Devlet Konseyi]] oluşturuldu. Devlet Konseyi başkanlığına da Ulbricht getirildi.Bu arada yönetimin yarattığı hoşnutsuzluk çok sayıda kişinin Batı'ya göç etmesine yol açmış ve [[II. Dünya Savaşı]]'ndan sonra yaklaşık 3 milyon kişi Batı'ya kaçmıştı. Sonunda bu kaçışları önlemek için [[13 EkimAğustos]] 1961 gecesi [[Doğu Berlin]]'i [[Batı Berlin|Batı]]'dan ayıran [[Berlin Duvarı]] inşa edildi. Doğu Almanya hükümeti, üzeri dikenli tellerle çevrili bu beton duvarın nitelikli işgücünün Batı'ya kaçmasını engelleyeceğini düşünüyordu. Batı Almanya'ya karşı uzlaşmaz bir tutum takınan Ulbricht 1971'de SED birinci sekreterliğinden çekilmek zorunda kaldı ve yerine [[Erich Honecker]] geçti.
 
AFC'nin 1972'de [[Ostpolitik]]'i benimsemesinden sonra iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulması karara bağlandı. Mart 1974'te [[Bonn]]'da bağıtlanan uzun vadeli antlaşma; [[Bonn]]'da ve Berlin'de karşılıklı sürekli temsilcilikler kurulmasını öngörüyordu. Bu antlaşmaların ardından, kapitalist sisteme bağlı ülkelerin DAC ile diplomatik ilişki kurma dönemleri başladı. Doğu Almanya 1973'te [[Birleşmiş Milletler]]'e kabul edildi. DAC diplomatik yalnızlıktan çıktı. İki Almanya arasındaki ilişkiler gitgide yumuşarken ADC'deki seyahat kısıtlamaları da büyük ölçüde kaldırıldı. Eylül 1971'de Batı Berlin üstüne bölümlü bir antlaşma bağıtlandı; Batı Berlin konusunda kimi ayrıntılara açıklık getirildi ve Batı Berlinlilerin DAC'ı ziyaretleri başlatıldı. Böylece duvarın iki yanındaki parçalanmış aileler birbirlerini ziyaret etmeye başladılar. ▼
DAC, 1970-1980 yıllarında öneli ekonomik başarılar sağladı. Yürürlüğe konan ekonomik reformlar üretimin artmasına ve tüketim mallarının bollaşmasına yol açtı. Temel gereksinim mallarının fiyatları sabit kalırken ücretlerle birlikte annelik ve yaşlılık maaşları %25 arttı. ADC bunun sonucunda yaşam düzeyi en yüksek Doğu Avrupa ülkesi durumuna geldi. ▼
 
▲AFC'nin 1972'de [[Ostpolitik]]'i benimsemesinden sonra iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulması karara bağlandı. Mart 1974'te Bonn'da bağıtlanan uzun vadeli antlaşma; [[Bonn]]'da ve Berlin'de karşılıklı sürekli temsilcilikler kurulmasını öngörüyordu. Bu antlaşmaların ardından, kapitalist sisteme bağlı ülkelerin DAC ile diplomatik ilişki kurma dönemleri başladı. Doğu Almanya 1973'te [[Birleşmiş Milletler]]'e kabul edildi. DAC diplomatik yalnızlıktan çıktı. İki Almanya arasındaki ilişkiler gitgide yumuşarken ADC'deki seyahat kısıtlamaları da büyük ölçüde kaldırıldı. Eylül 1971'de Batı Berlin üstüne bölümlü bir antlaşma bağıtlandı; Batı Berlin konusunda kimi ayrıntılara açıklık getirildi ve Batı Berlinlilerin DAC'ı ziyaretleri başlatıldı. Böylece duvarın iki yanındaki parçalanmış aileler birbirlerini ziyaret etmeye başladılar.
 
Türkiye, DAC'ı [[1 Haziran]] 1974'te tanıdı. [[17 Haziran]] 1978'de iki ülke arasında, Ankara'da Ekonomik Teknik, Bilimsel ve Sinai İşbirliği Antlaşması imzalandı.
 
▲DAC, 1970-1980 yıllarında öneliönemli ekonomik başarılar sağladı. Yürürlüğe konan ekonomik reformlar üretimin artmasına ve tüketim mallarının bollaşmasına yol açtı. Temel gereksinim mallarının fiyatları sabit kalırken ücretlerle birlikte annelik ve yaşlılık maaşları %25 arttı. ADC bunun sonucunda yaşam düzeyi en yüksek Doğu Avrupa ülkesi durumuna geldi.
 
1980'lerin başında ekonomik sorunlar belirmeye başladı. Temel gereksinim maddelerine yapılan zamlar ülkede huzursuzluk yarattı. Ayrıca [[Solidarność|1980 Polonya olayları]] ve [[Sovyet-Afgan Savaşı|SSCB'nin Afganistan'a girmesi]] DAC'nin Federal Almanya ile ilişkilerini olumsuz etkiledi. Polonya'daki olayların kendi ülkelerine yansıma olasılığına karşı DAC, Polonya sınırını yasak bölge ilan ederek Batılılar'a kapattı. Dış politika'da yeniden yalnızlığı seçerek Berlin'e gelen turistleri engellemek amacıyla kimi ekonomik önlemler aldı. Bu gelişmeleler üzerine Federal Alman başbakanı [[Helmut Schmidt|Schmidt]] DAC'ne yapacağı ziyareti erteledi. Schmidt ertelediği ziyareti 1981 sonunda gerçekleştirerek ilişkilerin bir ölçüde yumuşamasına yol açtı. Ancak 1983'te [[MGM-31 Pershing|Perhing II füzeleri]]nin Federal Almanya'ya yerleştirilmesi üzerine ilişkiler yeniden gerginleşti. Honecker Federal Almanya'ya yapacağı ziyareti erteledi.
Satır 156 ⟶ 158:
=== Yüzey Biçimi ===
 
Ülkenin kuzeyi, [[Kuzey Avrupa Ovası|Kuzey Avrupa ovaları]]nın bir bölümünü kaplardı. [[Moren]]ler ve kumluklar bu bölgenin en belirgin özelliğiydi. Vadiler, sulak ve bataklıklı ovalar oluştururdu. Baltık kıyılarının gerisinde orman, Mechlenburg yaylasında sayısız göl vardı. Orta bölgede verimli ovalar ve [[Harz Dağları]] ([[Brorcken]] tepesi 1142 m) bulunurdu. Ülkenin güney sınırını [[Alp Dağları]] oluştururdu. [[Thüringen]] Ormanları]] güney kesimin en belirgin ormanlık alanıydı. Güneybatıda [[Erzgebirge Dağları]] ([[Fichtelberg]], 1214 m), Çekoslovakya ile doğal sınırdı. Harz ve [[Ore Dağları]]nın yamaçlarından, çevredeki ovalara doğru akan ırmakların derin vadileriyle kesilmiş, geniş ve verimli yaylalar vardı. Harz, Thüringen, [[Wlad]] ve Erzgebirge gibi yüksek yerlerde kozalaklı ağaçlar ve ormanlar bulunurdu. Doğu Almanya topraklarının %27 kadarı ormanlarla kaplıydı. Alçak yerlerde fundalıklar azalmıştı. Kumlu topraklar, otlar, ardıç ve söğüt gibi çeşitli bitkiler ekilerek kumların [[Baltık Denizi|Baltık]] kıyısı boyunca sürüklenmesi önlenmişti. Çeşitli kanallarla birbirine bağlanan akarsuları vardı. Ülke sınırları içinde kalan boyutlarıyla başlıcaları: [[Elbe]] (566 km), [[Saale]] (427 km), [[Spree|Hovelve Spree]]'dir (343 km).
 
=== İklim ===
Satır 163 ⟶ 165:
 
== Ekonomi ==
[[File:Bundesarchiv Bild 183-P0619-306, Trabant 601.jpg|thumb|left|ÜlkeDAC'da iledöneminin özdeşleşenen otomobilünlü otomobili, [[Trabant]].]]
Savaş ertesinde Almanya'nın doğusu batısına oranla ağır bir yıkıma uğramıştı. Yine de DAC, kısa sürede Avrupa'nın en önde gelen sanayi ülkelerinden biri durumuna geldi. Bu gelişmede, ağır sanayiye (toplam sanayinin 2/3'ünden aşkın) verilen önem kadar Potsdam'da kararlaştırılan savaş borçlarının SSCB tarafından silinmesinin payı büyüktü.<ref name="Econ stats">{{Cite news|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1052/is_n4_v110/ai_7373809|title=Business America. (27 February 1989). German Democratic Republic: long history of sustained economic growth continues; 1989 may be an advantageous year to consider this market&nbsp;– Business Outlook Abroad: Current Reports from the Foreign Service.|accessdate=2 October 2007 | work=Business America | year=1989}}</ref>
 
Satır 179 ⟶ 181:
=== Sanayi ve Madencilik ===
[[File:DDR economy-en.svg|thumb|260px|right|Doğu Alman ekonomisi]]
Savaş öncesi [[Saksonya]]'da duyarlı aygıtlar, optik, dokuma ve seramik sanayileri, Berlin'de elektronik sanayileri vardı. Savaş ertesinde, demir-çelik sanayinin kurulmasına geçildi. [[Frankfurt (Oder)|Frankfurt an-der-Oder]] kenti yakınındaki [[Eisenhüttenstadt|Stalinstadt]]'ta Doğu kombinası ([[w:de:ArcelorMittal Eisenhüttenstadt|Eisenhütten Kombinat Ost]]) kuruldu. Başka bir kombina da Saale vadisinde, [[Cölbe]]Colbe'de kuruldu. Bunlara Halle ve Dresden dolayındaki başka fabrikalar eklendi. Ulusal üretimin 3/4'ü sanayi ürünleri oldu. 1958-1966 arasında [[linyit]] üretimi iki katına çıktı. Bu elektrik üretiminde büyük artış sağlandı. 1966'da [[Reinsberg]]'de bir [[w:en:Rheinsberg Nuclear Power Plant|nükleer merkez]] kuruldu. Çelik üretimi 1958-1966 arasında 3,5 [[megaton]]da 4 megatona çıktı.
 
[[Magdeburg]], [[Halle, Sachsen-Anhalt|Halle]], [[Leipzig]], [[Chemnitz|Karl Marx Stadt]] ve [[Dresden]] bölgelerinde yoğun makine sanayi vardı. Bunların bazıları dev kuruluşlardı. Taşıt araçları sanayii de güneyde yer alırdı. Kimya sanayi merkezi, [[w:en:Halle-Neustadt|Halle bölgesi]]nde [[Leuna]], [[Buna]] ve [[Lutzendorf]] ile kuzeydeki [[Bitterfeld-Wolfen|Bitterfeld]] dolaylarıydı. Elektronik duyarlı aygıtlar ve optik sanayileri genelikle güneyde [[Erfurt]], Leibzig, Dresden ve Karl-Marx Stadt bölgelerinde yoğunlamıştı. 1964'te Bakü'den gelen [[w:en:Druzhba pipeline|Dostluk Boru Hattı]]'nın [[Schweilt]]'e ulaşması, oradan Leuna'ya uzanması enerji kaynakları arasında petrol ve doğal gazın payını arttırdı. Baltık kıyısındaki [[Rostock]] kentinde ise [[w:en:Neptun Werft|tersane]]ler yer alırdı. 1969'da Rostock'ta toplam 320.00 tonluk gemi denize indirildi. DAC'da linyit yatakları dışında pek yeraltı zenginliği yokutyoktu. Ülkenin maden kömürü gereksinmesi SSCB ve Polonya'dan sağlanmaktaydı. Dünya linyit üretiminin %33'ü DAC'ta yapılırdı. En önemli havazlar Halle ve Leibzig arasında kalan batı Swerta arasındaki doğu Elbe havzasıydı. Linyit elektirik[[Termik Santral|elektrik üretiminde]] (56 Twh) ve briket olarak inşaat kesiminde kullanılırdı. Ayrıca ülke [[Potasyum|potas]] üretiminde ABD, SSCB ve Batı Almanya'dan sonra dünya dördüncüsüydü. En büyük potas yatakları yukarı [[Werra-Meißner-Kreis|Werra]] bölgesinde bulunurdu. Harz dağları eteklerinde az miktarda bakır çıkartılırdı.
 
=== Tarım ===
 
1946'da uygulamasına geçilen [[toprak reformu]] tarımda yapısal değişimi başlattı. Reformla elde arasında büyük toprakların %32'si yoksul köylülere, tarım işçilerine vegöçmenlere dağıtıldı. Devletin kurduğu teknik istasyonlar eliyle makine ve traktör verilerek işbirliği yapıldı. Bu yolla kuzey ovasında hızlı gelişmeler oldu. Tarım topraklarının %75 kadarı ekime uygun, %20'si otlak ve çayırlardı. 1979'da ekilebilen toprakların %86'4'ünde [[w:en:Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft|tarımsal kooperatifler]], % %7,2'sinde [[w:en:Volkseigenes Gut|kamu çiftlikleri]] yer alıyordu. [[w:en:Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft|Tarım üretim kooperatifleri]]ninkooperatiflerinin 3 969; sebzecilik kooperatifi, 215; kamu çiftliği 379'dır. Tarımın en elverişli olduğu bölgeler, ülkenin güney kesimleriydi. Harz dağlarının doğu kesimlerinde bulunan 64 km genişlikteki bir kuşak bütün Almanya'nın en verimli bölgesiydi. Otlaklar azdı. Yetiştiren en önemli ürün şeker pancarıydı (8 milyon ton, 1981). Doğu Almanya'nın orta kesiminde ekim yapılan alanlar daha azdı. Yetiştirilen ana ürün buğday (2,9 milyon ton, 1981) ve çavdardı (1,79 milyon ton). Otlakların çoğu Berlin'in batı ve güneyinde yer alan [[Urstromtaler]]'de ve Saksonya'nın yüksek kesimlerinde bulunurdu. Savaş nedeniyle sürülerin yarı yarıya azalmış olmasın karşın hayvancılığın geliştirilmesine çalışılmaktaydı. 1981 verileriyle (5,75 milyon), domuz (12,8), koyun (2 milyon) beslenmekteydi. DAC'ın kuruluşundan bu yana balıkçılık alanında da büyük gelişmeler görülmüştü. Rostock ve [[Sassnitz]] en önemli balıkçılık limanlarıydı. 1981'de avlanan balık tutarı 279 tondu.
 
== Bilim, Sanat, Edebiyat ==
Satır 213 ⟶ 215:
{{kaynakça}}
 
{{Devletlere göre sosyalizm}}▼
{{Doğu Bloku}}▼
{{Varşova Paktı}}
{{COMECON}}
▲{{Doğu Bloku}}
▲{{Devletlere göre sosyalizm}}
 
[[Kategori:Doğu Almanya| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Doğu_Almanya" sayfasından alınmıştır