Sitrik asit: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik |
Etiketler: tanım değiştirme Görsel Düzenleyici |
||
2. satır:
[[Dosya:Citric-acid-3d.png|thumb|200px|3 boyutlu moleküler temsili]]
Modern endüstrinin birçok dalında kullanılan Sitrik Asit, sürekli artan dünya nüfusunun birçok ihtiyacının karşılanabilmesini sağlayan oldukça önemli bir bileşiktir. Kristal yapılı ve renksiz bir bileşik olan Sitrik Asit’in kimyasal formülü “C6H8O7” olarak ifade edilir. Neredeyse tüm bitkilerin yapısında var olan Sitrik Asit, doğadaki birçok hücresel faaliyette görev almaktadır. Günümüzde gıda sektöründen tarım sektörüne, metal üretiminden metal işlenmesine, ilaç sektöründen içecek sektörüne kadar milyarlarca dolarlık pazarlarda satılan ürünlerin de içinde yer alan Sitrik Asit, modern yaşam için önemli bileşiklerden biri haline gelmiştir.
== Kullanım alanları ==
Sitrik asit (ingilizce ''citric acid'') metal temizleme işlerinde, gıdaların ve çeşitli organik maddelerin dayanıklılığını arttırmak için ve bazı alkolsüz içeceklere tat vermek için kullanılır. Şekerleme ve ilaç yapımında da yararlanılır. Özellikle [[turunçgiller]]de büyük miktarlarda bulunur. Koruyucular arasındaki kod adı E 330'dur. Alkollü ve alkolsüz içeceklerin birçoğunda kullanılan Sitrik Asit, ayrıca konserve ürünlerin de uzun süre boyunca bozulmadan kalmasını sağlamaktadır. Dondurulmuş gıdalar ve dondurma gibi ürünlerin yapısına da katılan bu bileşik, marketlerde satılan birçok üründe katkı maddesi olarak yer alır. Bazı temizlik ürünlerinde de kimyasal bağlayıcı olarak kullanılan Sitrik Asit, çelik ve metallerde oluşan pasın giderilmesi için de kullanılmaktadır. 2007'deki sitrik asit yıllık üretimi 1.700.000 ton civarındadır ve %50'sinden fazlası Çin'de üretilmektedir. Bu miktarın %50’sinden fazlası asitlendirme işlemi için içeceklerde kullanılır, %20'si gıda sektöründe, diğer %20'si deterjanlarda ve kalan %10 kozmetik ve kimya endüstrisinde kullanılır. Sitrik asitin günlük kullanım limiti yoktur. Sitrik asit, vücut hücrelerinin normal bir bileşiğidir ve yan etkisi olmadan vücutta parçalanabilir ve kullanılabilir. Yalancı alerjik reaksiyonlar (intolerans) rapor edilmiştir, fakat bunlar çok nadirdir. Kansere neden olmaz. Sitrik asit banyo ve mutfak temizleyicilerinde katkı maddesi olarak kullanılır. %6'lık konsantrasyonda hazırlanan sitrik asit çözeltisi camdaki kireci giderir. Ayrıca endüstride çelikten pası gidermede kullanılır.
== Yapısı ==
Sitrik asit karboksilik asitlerden, renksiz, kristal yapılı organik zayıf bir asittir.
Sitrik asit turunçgiller başta olmak üzere, birçok bitkide ve meyvede bulunur.
Limon bünyesinde büyük oranda (kuru ağırlığının %8’i kadar) bu asitten içerir.
Sitrik asitin kimyasal yapısı aşağıda gösterilmiştir, molekül formülü C<sub>6</sub>H<sub>8</sub>O<sub>7</sub>’dir, molekül ağırlığı; 192.123 g/mol’dür.
Sitrik asit oda sıcaklığında kristal halinde bulunur, yoğunluğu 1.665 g/cm, erime noktası 153°C, 175C°’nin üzerine ısıtıldığında karbondioksit ve su molekülü kaybederek bozunmaya uğrar, sudaki çözünürlüğü yüksektir: 133 g/100 ml (20°C).
Sitrik asit ve tuzları toksik değildir, kullanımı kolaydır, kolay bir şekilde ayrışabilirler ve bu özelliklerinden dolayı yaygın olarak kullanılır.
Sitrik asit 1784 yılında İsveçli kimyacı Carl Wilhelm Scheele tarafından limon suyunun kristalleştirilmesi sonucu elde edilmiştir. Sitrik asidin endüstride üretimi ise İtalyan narenciye endüstrisi tarafından 1860’ta başlamıştır ve gıda katkı maddesi olarak 100 yılı aşkın süredir kullanılmaktadır.
Sitrik asit meyvelerde ve turunçgillerde büyük miktarda bulunmasına rağmen, bu bitkilerden izolasyonu pahalı bir yöntemdir, bu sebeple ticari olarak, şekerden bakteri ve mayaların yardımıyla üretilir.
Sitrik asit monohidrat'ta 1 molekül su bulunmaktadır, sitrik asit anhidrat'ta ise su molekülü, yani nem yoktur. Bu nedenle sitrik asit monohidratın yaklaşık %7'si nemdir ve fiyatı da bu nedenle anhidrat'a göre daha ucuzdur, ancak verimliliği de daha düşüktür.
E-330 sitrik asidin gıda katkısı kodudur. Sitrik asit, gıda endüstrisinde en yaygın pH kontrol ajanıdır.
Askorbik asit (C vitamini, E300) gibi antioksidanların çalışmasını güçlendirir ve meyvelerin renginin kahverengiye dönmesini engeller; aynı zamanda bira ve reçel üretiminde, pH düşürücü olarak da kullanılmaktadır.
Sitrik asit şekerin kristalleşmesini engellemek için şekerleri ve şekerlemeleri stabilize eder.
Şaraplarda demirin bulanıklılık oluşturan demir tanin kompleksi oluşturmasını engeller, mayalama işleminde arpadan şeker kaybını önler, bakteri, mantar ve küflerin gelişimini önleyen asidik bir ortam oluşturur, peynir üretiminde oluşturduğu hızlı ve kalıcı asitlik bakteriler tarafından oluşturulan laktik asitten daha fazla enzim aktifliğini artırır.
Sitrik asitin kullanıldığı ürünler; içecekler, mayalı gıda ürünleri, bira, şarap, peynir, bisküviler, lokumlar, kekler, dondurulmuş balık, dondurma, reçeller, jöle, dondurulmuş patates, şerbetler, hazır çorbalar, salça ve konservelerdir.
Sitrik asit metal ve minerallerle çok kolay bağ oluşturur ve bu özelliği sayesinde, bazı sitrik asit içeren minerallerin vücuda alımını kolaylaştırır, çünkü bu maddelerin sindirimi daha kolay olur.
Dünya Entellektüel Mülkiyet Teşkilatı’na (World Intellectual Property Organization, WIPO) göre sitrik asitin üründeki miktarı ürünün kütlece 0.005 – 0.01%’i arasında olmalıdır, ayrıca parçacık boyutunun da 6 μrn olması gerekmektedir.
== Ayrıca bakınız ==
Satır 13 ⟶ 51:
* [http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=311 NLM]
* [http://www2.iq.usp.br/docente/gutz/Curtipot_.html Citric acid analysis - free spreadsheet for titration of acids and pH calculation]
* http://www.merakname.com/sitrik-asit-nedir/
*
[[Kategori:Hidroksi asitler]]
[[Kategori:Ev kimyasalları]]
| |||