Dil Devrimi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Başlıklar düzeltildi. |
Resim eklendi |
||
1. satır:
[[Dosya:Dil Devrimi karikatürü, Ramiz Gökçe.jpg|250px|küçükresim|[[Ramiz Gökçe]]'nin 13 Ağustos 1928 tarihli ''[[Akbaba (dergi)|Akbaba]]'' dergisinde yayımlanan, devrim dönemine ait karikatürü.<br /><br />"Halkın asırlardan beri okuyup yazmasına mani olan kargacık burgacık şeklindeki eski Arap harfleri yerine yeni, medeni Türk harfleri kaim oluyor." üst metni ile verilen karikatürde Türk harfleri, Arap harflerine "Haydi sen de saltanat harabesine!" diyor.]]
'''Dil Devrimi''', [[Türkçe]]nin vatandaşların çoğunluğunun anlayamadığı [[Arapça]] ve [[Farsça]] kökenli sözcük ve dilbilgisi kurallarından arındırılıp Türkiye Cumhuriyeti'nin ortak, ulusal dili olarak yazı ve konuşma dili haline getirilmesini amaçlayan 12 Temmuz 1932 tarihli devrim.
Cumhurbaşkanı [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]] öncülüğünde 1932 yılında başlatılmış, 1932-1938 yıllarındaki en köklü değişim döneminden sonra değişen hız ve yoğunluk düzeylerinde 1970'lere kadar sürmüştür. Eski [[Türk Dil Kurumu]]nun kapatıldığı 1982 yılı, Dil Devrimi'nin bitiş tarihi olarak kabul edilebilir.
{{quote box|width=44%|quote=Millî his ve dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması millî hissin inkişafında başlıca müessirdir. Türk dili dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesinin yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.|source=Mustafa Kemal Atatürk, 1930}}▼
Dil Devrimi, 1928'de gerçekleştirilen [[Harf Devrimi]] ile birlikte, Türkçenin 20. yüzyılda geçirdiği büyük yapısal değişikliğin iki temel taşından biridir.
10. satır:
Yazı dilinin karmaşık [[Arapça]] ve [[Farsça]] deyimlerden arındırılarak konuşulan Türkçeye yaklaştırılması konusu, [[Tanzimat]]'tan itibaren Türk yazarlarını ilgilendirdi. [[Şinasi]] (1824-1871) ve [[Namık Kemal]] (1840-1888) ile başlayan yalınlaştırma eğilimi, [[Ahmet Mithat Efendi]] (1844-1912) ile büyük bir aşama kaydederek ve [[İkinci Meşrutiyet]] yıllarında [[Ömer Seyfettin]], [[Mehmet Emin Yurdakul]] (1868-1944) gibi yazarlarla doruğa çıktı.
1910'lu yıllar, [[Türk Ocağı]] ve [[İttihat ve Terakki]] Cemiyeti gibi kuruluşlar bünyesinde, [[Türkçü]] ve [[Turancılık|Turancı]] görüşlerin yükselişine tanık oldu. Bu dönemde yalınlaştırmacı görüşe bazı yeni düşünceler katılmaya başladı. Bunlar arasında en etkili olanı, İstanbul konuşma Türkçesinden başka Türk lehçelerinden, özellikle de Orta Asya'nın eski yazı dillerinden sözcükler alma görüşüydü. Fransız Doğubilimci [[Pavet de Courteille]]'in 1870'te yayımlanan Çağatayca Sözlüğü, 1896'da çözülüp yayımlanan Orhun Yazıtları, 1917'de basılan Divan-ı Lûgat-it Türk bu yaklaşıma varsıl malzeme sağladı.
16. satır:
=== Cumhuriyet dönemi ===
▲
Dil yenileşmesi görüşleri [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]] döneminde ve Cumhuriyet'in ilk yıllarında geri plana çekildi. [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'ün 1931'den önce bu konuda net bir tavrı görülmez. 1932 yılında ise [[Türk Dil Kurumu]]nun açılması ile dil devrimi hız kazanır. Türk Dil Kurumunun açılışından sonra 1932 yılında meclis açılış konuşmasında "Milli kültürün her çığırda açılarak yükselmesini Türk Cumhuriyeti'nin temel dileği olarak temin edeceğiz. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik ve zenginliğine kavuşması için, bütün devlet teşkilatımızın, dikkatli, ilgili olmasını isteriz."<ref>http://www.ataturk.net/cumh/dil.html</ref> sözleri ile Dil Devrimi'ne dikkat çekmiştir.
Satır 32 ⟶ 33:
Türkçenin sözcük varlığındaki sadeleştirmeler zamanla Türkçeleşmiş ve edebi eserlerde kullanılan yabancı kökenli sözcüklerin tasfiye edilerek yerlerine bazen Türkçe dil kurallarına bile uymayan zorlama kelimelerle değiştirilmeye çalışılması dilin kültürel ve tarihsel kaynaklardan kopması tehlikesini doğurdu.
== Atatürk'ün ''Geometri''
{{ana madde|Geometri (kitap)}}
[[Agop Dilaçar]] kitabın 1971 baskısına yazdığı ön sözde, kitabın yazılış hikâyesini anlatır. 1936 yılının sonbaharında Atatürk, Özel Kalem Müdürü [[Süreyya Anderiman]] ve Agop Dilaçar'ı Beyoğlu'ndaki Haşet kitabevine gönderir ve Fransızca geometri kitapları aldırır. 1936 yılının kışında Atatürk kitap üzerinde çalışır ve 44 sayfalık içinde geometri terimlerinin Türkçeleştiği kitap ortaya çıkar. Kitabın yazarının Atatürk olduğu kitapta belirtilmez sadece kapağında ''geometri öğretenlerle, bu konuda kitap yazacaklara kılavuz olarak Kültür Bakanlığı’nca neşredilmiştir'' şeklinde bir not düşülür.
42. satır:
Atatürk bizzat kendisi bir geometri kitabı yazdı. Osmanlıca eğitimde kullanılan geometri tabirlerinin yerine Türkçelerini buldu. Bu terimler bugün de Türkçe müfredatta değişmeden kullanılan ''boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek, kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, içters açı, dışters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, dikey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev, alan, varsayı, gerekçe'' gibi sözcüklerdir.<ref>[http://www.ahmath.com/?page_id=641 ''Atatürk'ün geometri kitabı'']</ref>
== Ayrıca bakınız ==
* [[Agop Dilaçar]]
* [[Ahmet Cevat Emre]]
| |||