Kullanıcı:Oasistr/Çalışma: Revizyonlar arasındaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
33. satır:
== Evlad-ı Fatihan==
== AZİZ==
{{kaynaksız}}
{{diğer anlamı|Abdülaziz (anlam ayrımı)}}
{{Kraliyet bilgi kutusu
| isim = Abdülaziz
| resim = Sultan Abdulaziz of the Ottoman Empire.jpg
| resim_boyutu =
| başlık = Sultan Abdulaziz [[Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı|İngiltere]] ziyareti sırasında, 1867
| veraset = [[Osmanlı padişahları listesi|Osmanlı Padişahı]]
| hüküm_süresi = 25 Haziran 1861 – 30 Mayıs 1876
| önce_gelen = [[Abdülmecid]]
| sonra_gelen = [[V. Murad]]
| eşi =
| çocukları =
| tam ismi =
| hanedan = [[Osmanlı Hanedanı]]
| babası = [[II. Mahmud]]
| annesi = [[Pertevniyal Valide Sultan]]
| doğum_tarihi = 8 Şubat 1830
| doğum_yeri = [[İstanbul]]
| ölüm_tarihi = {{ölüm tarihi ve yaşı|1876|6|4|1830|2|8}}
| ölüm_yeri = [[İstanbul]]
| defin_tarihi =
| defin_yeri =
| meslek =
| imza = Tughra of Abdülaziz.JPG
| dini = [[İslam]]
}}
{{Vikikaynak|Adalet Fermanı}}
'''Abdülaziz''', ([[Osmanlı Türkçesi]]: عبد العزيز) (d. 8 Şubat 1830 – ö. 4 Haziran 1876), 32. [[Osmanlı Padişahları|Osmanlı padişahı]] ve 111. [[İslam halifesi]]dir. [[II. Mahmut]] ve [[Pertevniyal Sultan]]'ın oğlu, [[Abdülmecid]]'in kardeşidir. Abdülaziz 25 Haziran 1861 tarihinde kardeşinin ölümü üzerine, 31 yaşında iken tahta geçmiştir.
== Saltanat öncesi , Kişiliği ==
Babası II. Mahmut'un saltanatı sırasında sıkı bir disiplin altında yetiştirildi. Oldukça serbest yaşadı, ve iyi bir eğitim aldı. Arap dili ve Edebiyatı, dini ilimler ve müzik eğitimi gördü. Güçlü bir yapıya sahipti ve [[Güreş]], [[cirit]], [[avcılık|av]] ve [[bilek güreşi]] sporlarına meraklıydı. Batı ve doğu karışımı bir giyim tarzı olan ve '''''Aziziye''''' olarak adlandırılan bir modaya öncülük etti. [[Mevlevi]] eğilimi vardı ve [[Ney]] üflerdi. kendi ilgisi de olduğundan saltanatı zamanında [[Hayal]], [[Orta oyunu]] , [[Karakucak güreşi]] hayli ilgi gördü. Topluma yakın olması ve sade yaşantısı nedeniyle toplum tarafından sevilmişti.
==Saltanatı==
Kardeşi [[Abdülmecid]] in aşırı yenilikçiliği ve israfçılığına karşı, veliahtlığı döneminde sürdüğü sade yaşantısı ve halka yakınlığı nedeniyle tahta geçtiği zaman kendisine sevgi ve güven duyulmasının yanında imparatorluğun kötü gidişine son verecek kişi olarak görüldü. Nitekim başlarda [[Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa]], [[Yusuf Kamil Paşa]], [[Fuad Paşa]] gibi yetenekli ve deneyimli devlet adamlarına verdiği yetki nedeniyle önemli ve gerçekçi yenilikler yaptı. Ancak 1871 de Sadrazam ve hariciye vekili Ali paşa'nın ölümü ve sonra yerine geçen [[Mahmud Nedim Paşa]] döneminde, Mahmut Nedim Paşa'nın Tanzimatçı kadroları da uzaklaştırması nedeniyle de, daha baskıcı bir yönetim uygulamaya başladı. Saltanattan indirilinceye kadar aralarında [[Meşrutiyet]] yanlısı [[Midhad Paşa]] nın da olduğu çok sayıda sadrazam ve nazır değişiklikleri yapılması nedeniyle de yönetimde ciddi aksaklıklar ortaya çıktı. Bu dönemde ayrıca, devlet gelirlerindeki düşüşler, kötü maaliyet politikaları, özellikle donanmaya yapılan aşırı masraflar ve artan saray giderleri nedeniyle ekonomik yapı iyice bozuldu. 1875 yılında Mahmut Nedim paşa artık devletin borçlarını ödeyemeyeceğini ilan etmek zorunda kaldı.
Abdülaziz'in tahtta kaldığı sürece en çok üzerinde çalıştığı konu [[Osmanlı Donanması]]'nın modernizasyonu idi. Hem redif hem de Sayısı gün geçtikçe artan [[Osmanlı Ordusu]]'nun askerlerine yetecek dönemin son model top ve tüfeklerin de sağlanması Abdülaziz döneminde gerçekleşmiştir.
Sultan Abdülâziz hükümdarlığı süresince sık sık ülke içi ve ülke dışı temaslarda bulunmuş geziler düzenlemiştir. [[Yavuz Sultan Selim]]'den sonra [[Mısır]]'ı ziyaret eden ilk ve tek [[Osmanlı Padişahları|Osmanlı Padişahı]] Abdülaziz'dir.
[[Dosya:Sultan Abdülaziz.JPG|thumb|right|170px|Abdülaziz'in ([[Abdullah Biraderler]] tarafından çekilen 1863 tarihli fotoğrafı.]]
[[Dosya:Abdülaziz.jpg|thumb|right|170px|Abdülaziz Avrupa seyahatinde (1867).]]
Eyâletlerin yanı sıra Abdülaziz Batı [[Avrupa]]'da ziyaretler yapan ilk ve tek padişahtır. 1867 yılında [[Paris]]'te açılan büyük bir sanat sergisine [[III. Napolyon]]'un daveti üzerine katılan Abdülaziz, sergiden sonra imparator ile temaslarda bulunmuş [[İngiltere]], [[Belçika]], [[Almanya]], [[Avusturya-Macaristan]] gezilerinden sonra da geri dönmüştür. Ayrıca [[Richard Wagner]]'in [[Bayreuth]] operasına maddi yardımda bulunmuş ve davet edilmiştir. Seyahatlerinde İngiltere kraliçesi [[Victoria (Britanya Kraliçesi)|Victoria]], Belçika kralı [[II. Léopold (Belçika Kralı)|II. Leopold]], [[Prusya]] kralı [[I. Wilhelm]], Avusturya-Macaristan imparatoru François-Josef ve Romanya Prensi I. Karol ile görüşmüştür.
Osmanlı'da Abdülaziz döneminde Batı'yla iyi ilişkiler kurulmasına özellikle dikkat edildi. [[Tanzimat Fermanı]] ile Osmanlı'nın girdiği Batılılaşma süreci bu dönemde de devam etti. Ülke genelinde yeni vilâyetler ilân edildi ve [[İstanbul Üniversitesi]] Fransız Eğitim sistemi örnek alınarak tekrar düzenlendi. [[Doğu Ekspres]]'in bir durağı olan [[Sirkeci Garı]]'nın temelleri Abdülaziz döneminde atılmıştır. Abdülaziz'in 15 senelik hükümdarlığı boyunca yaptığı bazı yenilikler şunlardır;
* Osmanlı'da ilk kez [[posta pulu]] basıldı [[1863]].
* İlk kez Osmanlı ürünlerinin sergilendiği bir sergi olan Sergi-i Umumi-i Osmani açıldı [[1863]]
* [[Osmanlı Bankası|Bank-ı Osmani-i Şahane]] (Osmanlı bankası) açıldı [[1863]].
* Dünyanın ikinci metrosu olarak kabul edilen Karaköy-Beyoğlu [[Tünel (füniküler)|Tünel]]'in yapıldı [[1863]]
* Galata ve Eminönüyü birleştiren Yeni Galata Köprüsü açıldı [[1863]]
* Osmanlı donanmasına ilk zırhlı savaş gemisi katıldı [[1864]]
* Osmanlı donanması döneminin en büyük 4. donanması oldu
* Genel Nüfus sayımı yapıldı [[1854]]
* Vilayet nizamnamesi ile yeni idari yapı ve bunun uygulanmasıyla meclisler oluşturuldu [[1864]]
* Mekteb-i Sanayi (Sanayi okulu) açıldı [[1865]]
* [[Darülfünun | Darü'l Fünun]] faaliyete geçti [[1868]]
* [[Mekteb-i Sultani]] açıldı [[1868]]
* [[Divan-ı Ahkam-ı Adliye]] (Yargıtay) kuruldu (Meclis-i Ahkam-ı Adliye'nin bölünmesiyle) [[1868]]
* [[Şuray-ı Devlet]] (Danıştay-Yasama) kuruldu (Meclis-i Ahkam-ı Adliye'nin bölünmesiyle) [[1868]]
* [[Mecelle]] yayınlandı [[1869]]
* [[Darülmuallimat |Dar'ül Muallimat]] (Kız Öğretmen Okulu) açıldı [[1870]]
* Belediyeye bağlı ilk modern [[İtfaiye]] teşkilâtı kuruldu [[1871]].
* İdare-i Aziziye vapur işletmesi kuruldu [[1871]]
* [[Darüşşafaka|Darü'ş şafakka]] açıldı [[1873]]
* Mekteb-i Maadin (Maden mektebi) açıldı [[1874]]
== Dış Olaylar==
Döneminde yaşanan önemli olaylardan bir kısmı ise [[Rusya]] ve Avrupa devletleri'nin kışkırttığı [[Balkan]] isyanlarıdır. 1861-64 yılları arasındaki Karadağ İsyanı [[İkinci Karadağ Harekatı]] ile bastırılmasına rağmen, Karadağ sorunu büyümeye devam etti. 1861-66 yılları arasındaki Eflak-Boğdan olayları Birleşik Romanya'nın doğuşunu ve bağımsızlık mücadelesini hızlandırdı. 1862-67 yılları arasındaki Sırbistan olayları ise Türk askerlerinin Sırbistan'daki kalelerden çekilmesiyle sonuçlandı. 1866-68 arasındaki [[Girit Ayaklanması]] [[Girit Nizamnamesi]] ile çözümlenmeye çalışıldıysa da Girit'in kaybına giden olaylar dizisi başlamış oldu. Hıdivlikle yönetilen Mısır'ın özerklik haklarının genişletilmesi bu eyaletin 1882'de kesinkes kaybına yolaçan Mısır'ın borç sorununun ortaya çıkmasına başlangıç teşkil etti. Abdülaziz'in hükümdarlığının son yılları ise 1875-76 yılındaki Hersek İsyanı ile 1867'de başlayan ve 1876'da iyice yayılan [[Bulgar İsyanları]] ile mücadele ederek geçti. [[30 Mayıs 1876 Darbesi]] ile tahttan indirildi. Gözaltında bulundurulduğu [[Feriye Sarayları]]nda [[4 Haziran]] [[1876]] günü bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu.
Abdülaziz'in ölümü hep tartışma konusu olmuştur. Resmî tarih olarak intihar ettiği yazılsa da özellikle son yıllarda öldürüldüğüne dair iddialar daha da artmıştır. Bahattin Öztuncay'ın hazırladığı ve Aygaz tarafından yayımlanan Hatıra-i Uhuvvet: Portre Fotoğraflarının Cazibesi 1846-1950 adlı kitapta ilk kez yayınlanan bir resimde Abdülaziz'in hal edildikten sonra ve ölmeden önce çekilmiş son fotoğrafı yer almaktadır. Bu resimde saray hizmetçileri laubali bir şekilde padişaha dirsek dayamış, padişah ise eski bir üst baş ve etrafa öfkeyle bakan gözlerle görülmektedir.<ref>http://www.zaman.com.tr/cuma_sultan-abdulaziz-in-oldurulmeden-onceki-son-fotografi_149486.html</ref>
== Ailesi ==
=== Eşleri ===
# Dürr-i Nev Baş Kadın Efendi (d.15 Mart 1835 - ö.4 Aralık 1892)
# [[Hayranıdil Kadınefendi|Hayran-î-Dil İkinci Kadın Efendi]] (d.2 Kasım 1846-ö.26 Kasım 1898)
# Eda-Dil İkinci Kadın Efendi 25 Temmuz (d.1845 - ö.12 Aralık 1875)
# [[Neşerek Kadın Efendi|Neş’erek (Nesrin) Üçüncü Kadın Efendi]] (d.1 Nisan 1848 - ö.11 Haziran 1876)
# Gevheri Dördüncü Kadın Efendi (d.8 Temmuz 1856-ö.20 Eylül 1894)
# Yıldız (Gözde) (d.24 Mart 1860 - ö.29 Eylül 1895)
=== Gözdeler ===
# Çeşmidil Hanımefendi: İlk Gözde
=== Erkek çocukları ===
# [[Abdülmecit (halife)|Abdülmecit]] (d.30 Mayıs 1868-ö.23 Ağustos 1944) (Son halife)
# [[Yusuf İzzettin Efendi]] (d.10 Ekim 1857-1 ö.Şubat 1916) (Veliaht)
# Mahmud Celaleddin Efendi (d.16 Kasım 1862-1 ö.Eylül 1888)
# Mehmed Selim Efendi (d.28 Eylül 1866-ö.21 Ekim 1867)
# [[Mehmed Seyfeddin Efendi]] (d.21 Eylül 1874-ö.19 Ekim 1927)
# [[Mehmed Şevket Efendi]] (d.5 Haziran 1872 - Ö22 Ekim 1899)
=== Kız çocukları ===
# [[Nazime Sultan]] (d.14 Şubat 1866-ö.1947)
# [[Esma Sultan (Abdülaziz'in kızı)|Esma Sultan]] (d.21 Mart 1873-ö.7 Mayıs 1899)
# [[Emine Sultan]] (d.24 Ağustos 1874-ö.29 Ocak 1920)
# [[Saliha Sultan (Abdülaziz'in kızı)|Saliha Sultan]] (d.9 Ağustos 1862-ö.1942)
# Emine Sultan (d.30 Kasım 1866 - ö.23 Ocak 1867)
# Fatma Sultan (d.1874 - ö.1875)
# Münire Sultan (d.1877 - ö.1877)
== Hakkında Yazılan Eserler ==
[[Kadir Mısıroğlu]]'nun Bir Mazlum Padişah - Sultan Abdülaziz Han adlı bir eseri bulunmaktadır.
Ramazan Balcı-Sultan Abdülaziz
Hakan Kağan-Abdülaziz Ölümün İlkyazıdır Güz
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
== Dış bağlantılar ==
{{Commons category|Abdül Aziz I}}
* [http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=500950 Abdülaziz'in Kanlı Gömleği]
{{Osmanlı-biyo-taslak}}
{{Osmanlı İmparatorluğu-taslak}}
{{s-start}}
{{s-hou|[[Osmanlı Hanedanı]]||9 Şubat 1830||4 Haziran 1876}}
{{s-reg|}}
{{s-bef|before=[[Abdülmecid]]}}
{{s-ttl|title=[[Osmanlı padişahları listesi|Osmanlı Sultanı]]|years=25 Haziran 1861 - 30 Mayıs 1876}}
{{s-aft|after=[[V. Murad]]}}
{{s-rel|su}}
{{s-bef|before=[[Abdülmecid]]}}
{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=25 Haziran 1861 - 30 Mayıs 1876}}
{{s-aft|after=[[V. Murad]]}}
{{s-end}}
{{Osmanlı padişahları}}
{{Halifeler}}
[[Kategori:1830 doğumlular]]
[[Kategori:1876 yılında ölenler]]
[[Kategori:19. yüzyılda Osmanlılar]]
[[Kategori:19. yüzyıl liderleri]]
[[Kategori:Osmanlı padişahları]]
[[Kategori:Askerî darbe ile devrilen liderler]]
[[Kategori:İstanbul'da ölenler]]
[[Kategori:İstanbul'da defnedilenler]]
[[Kategori:İstanbul doğumlular]]
[[Kategori:Tahttan indirilen Osmanlı padişahları]]
[[Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler]]
| |||