Chagas hastalığı: Revizyonlar arasındaki fark

'''Chagas hastalığı''' ya da '''Amerika tripanozomiyazı''', Trypanosoma cruzi adlı [[protozoa]]nın neden olduğu tropikal bir [[paraziter hastalık]]tır.<ref name=WHO2013/> Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.<ref name=WHO2013/> Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, [[lenf düğümleri]]nde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.<ref name=WHO2013/> Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70’inde asla başka belirti görülmez.<ref name=Rassi2010>{{cite journal |author=Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA |title=Chagas disease |journal=Lancet |volume=375 |issue=9723 |pages=1388–402 |date=April 2010 |pmid=20399979 |doi=10.1016/S0140-6736(10)60061-X}}</ref><ref name=Rassi2012>{{cite journal|last=Rassi A|first=Jr|author2=Rassi, A|author3=Marcondes de Rezende, J|title=American trypanosomiasis (Chagas disease).|journal=Infectious disease clinics of North America|date=June 2012|volume=26|issue=2|pages=275–91|pmid=22632639|doi=10.1016/j.idc.2012.03.002}}</ref> Hastaların kalan %30-40’lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.<ref name=Rassi2012/> Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30’unda görülen ve [[kalp yetmezliği]]ne yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.<ref name=WHO2013/> Ayrıca, hastaların %10’luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.<ref name=WHO2013/>

 

''T. cruzi'' insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" aracılığıyla yayılır.<ref name=CDC>{{cite web|publisher=Centers for Disease Control (CDC) |url= http://www.cdc.gov/dpdx/trypanosomiasisAmerican/ |title=DPDx&nbsp;– Trypanosomiasis, American. Fact Sheet |accessdate=12 May 2010}}</ref> Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay’da ''vinchuca''; Brezilya’da ''barbeiro''; Kolombiya’da ''pito''; Orta Amerika’da ''chinche'' ve Venezuela’da ''chipo''. Bu hastalık [[kan nakli]], [[organ nakli]], parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.<ref name=WHO2013/> Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.<ref name=Rassi2012/> Kronik hastalık ise kanda ''T. cruzi'' [[antikor]]unun bulunmasıyla teşhis edilir.<ref name=Rassi2012/>

 

Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.<ref name=WHO2013/> Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.<ref name=WHO2013/> 2013 yılı itibariyle henüz bir aşı geliştirilememiştir.<ref name=WHO2013/> Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.<ref name=WHO2013/> Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.<ref name=WHO2013/> Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.<ref name=WHO2013/> Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40’a<ref name=WHO2013/> varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.<ref name="Rassi2010"/><ref name=Bern>{{cite journal |author=Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL, et al.|title=Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review |journal=JAMA |volume=298 |issue=18 |pages=2171–81 |date=November 2007|pmid=18000201 |doi=10.1001/jama.298.18.2171}}</ref><ref name=Rassi2>{{cite journal|author=Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A |title=Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease |journal=Heart |volume=95|issue=7 |pages=524–34 |date=April 2009 |pmid=19131444 |doi=10.1136/hrt.2008.159624|url=http://heart.bmj.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=19131444}}</ref>

 

Özellikle [[Meksika]], [[Orta Amerika]] ve [[Güney Amerika]]‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.<ref name=WHO2013>{{cite web|title=Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs340/en/|work=World Health Organization|accessdate=23 February 2014|date=March 2013}}</ref> 2006 yılı itibariyle senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.<ref name=Rassi2010/> Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir <ref name=Rassi2010/> ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.<ref>{{cite book|editor-last=Capinera|editor-first=John L.|title=Encyclopedia of entomology|year=2008|publisher=Springer|location=Dordrecht|isbn=9781402062421|page=824|url=http://books.google.ca/books?id=i9ITMiiohVQC&pg=PA824|edition=2nd ed.}}</ref> Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.<ref name=WHO2013/> Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.<ref>{{cite journal|last=Bonney|first=KM|title=Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?|journal=Parasite |date=2014|volume=21|pages=11|pmid=24626257|doi=10.1051/parasite/2014012|pmc=3952655}} {{open access}}</ref> Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.<ref name=WHO2013/> 150’den fazla hayvanı etkilemektedir.<ref name=Rassi2010/>