Tsukuyomi no Mikoto: Revizyonlar arasındaki fark

Tsukuyomi veya Tsukiyomi olarak da bilinen Tsukuyomi no Mikoto (月読命), [[Japon Mitolojisi'nde|Japon Mitolojisinde]] bir [[tanrı'dır|tanrıdır]]. Şimdiki nesiller, Tsukuyomi'nin erkek tanrı　 olduğuna inanmaktadır fakat gerçekte Tsukuyomi'nin cinsiyeti ile ilgili olarak Kojiki ve Nihonshoki'de herhangi bir bilgi yoktur.

==== 1.3 FūdōkiFudoki ====

“Kojiki ve Nihonshoki”'ye göre [[İzanagi no Mikoto|İzanagi no Mikoto'dan]] yaratılmıştır. [[Ayasofya|Ay'ı]] tanrılaştırıp geceyi denetimi altına alan tanrı olarak düşünülse de başka fikirler de bulunmaktadır (Aşağıda açıklanmıştır). [[Amaterasu]] ile [[Susanoo|Susanō'nun]] erkek kardeşidir. Tsukuyomi, Ay Tanrısı　olarak düşünülmektedir. Ancak, bu tanrılaşma ile alakalı olarak literatürde farklılıklar vardır. “Kojiki“'ye“Kojiki“ye göre İzanagi karanlıklar ülkesi [[Yomi|Yomi'den]] kaçıp [[Misogi]] denen arınma tekniğini yaparken sağ gözünden doğup, İzanagi'nin diğer gözünden doğan Amaterasu, burnundan doğan Susanō ile çok önemli üç tanrı ([[Sanbashira no Takako]]) haline gelir. Ancak, “Nihonshoki““[[Nihonshoki]]“'ye göre İzanaginomikoto ile İzanami no Mikoto'nun çocuğu olmakla birlikte, “Kojiki”'ye göre bunun aksine sol gözden doğmuştur ve sağ elinde tuttuğu [[nikel|nikel bakırı]] [[ayna|aynadan]] ortaya çıktığı da söylenir fakat domine ettiği bölge deniz mi cennet mi kesin değildir.

Tsukuyomi, [[güneş|güneşi]] sembolize eden Amaterasu ile çift olarak doğar, fakat [[karşılaştırmalı mitoloji]] alanına alanındabakınca birçok mitolojide de aynı şekilde kavramlaştırmanın olduğu işaret edilmektedir[4][5]. Örneğin, [[Yunan mitolojisi|Yunan Mitolojisi'nde]] de güneş tanrısı [[Apollon]] ile ay tanrıçası [[Artemis]] ikizdir.

[[Çin|Çin'in]] [[Pan guGu]] efsanesinde　 de Pan gu öldüğü zaman sol gözünün güneşe, sağ gözünün aya dönüştüğü güneşin başlangıcı hikayesi ve “Eski“[[Eski Ahit“Ahit]]“'in "[[Yaratılış Kitabı'ında]]"nda, Göklerin[[göklerin ve yerlerin yaratılışı|göklerin ve yerlerin yaratılışının]] dördüncü gününde tanrının gökyüzünün içine 'iki büyük aydınlık' yani güneş ile ayı yükseltti ve bunlara sırasıyla gündüz ve geceyi yönetme yetkisi verip aydınlık ve karanlığı ayırdı" diye güneş ile ayın yaratılışı anlatılır.

Buna benzer bir yapı [[Takamimusubi]] ile [[Kamimusubi]]'ye karşılık [[Amenominakanushi]], [[Hōri]] ile [[Hoderi|Hoderi'ye]] karşılık [[Hosuseri]] vb'de de görülür. Susanō'nun domine ettiği bölge ile içinde bulunduğu olayların bir kısmı kesiştiği için aynı tanrı kuramını söyleyenler de vardır[9]. Etnolog [[Alexander Slawik]], Tsukuyomi'nin bir tanrıça olduğuna kanaat getirmekle birlikte, ölülerin kralı olan eril tanrı Odin ile aynı şekilde ölülerin kralı olması ve annesi Peruhita (Horure) ile bir çift olması gibi, erkek tanrı Susanō ile tanrıça Tsukuyomi'yi de bir çift olarak görebileceğimizi söylemektedir.

Domine ettiği alan ile ilgili olarak, Amaterasu ile yan yana gelip gökleri yönetmesinin emredildiği diyaloglar ve 'Aounabara'nın 800. kat dalgasını düzeltmesi gerekir' diye emredildiği diyaloglar bulunmakla birlikte Mikami'nin (üç tanrı) doğuşu ile ilgili bir çokbirçok birbirine benzer diyaloglar vardır.

“Shoki” beşinci bölüm 11. kitaba göre, Amaterasu ile Tsukuyomi Tsukuyomi no MikotoyönetmekMikoto gökleri yönetmek için görevlendirilir fakat daha sonra göklerde Amaterasu'dan [[Ukemochi]] ile buluşması emri gelince Tsukuyomi no Mikoto inip Ukemochi ile birlikte gider. Orada Ukemochi ziyafet vermek için ağzından yemek çıkarttığı için Tsukuyomi Tsukuyomi no Mikoto diyerek sinirlenip Ukemochi'yi kılıçla öldürdüğü şeklinde bir efsane vardır. Ukemochi'nin ölü bedeninden atlar, sığırlar, ipek böcekleri ve pirinç bitkisi ortaya çıkıp tahılların kökenini oluşturur. Amaterasu, Tsukuyomi'nin cinayetinden haberi olduğu zaman 'seni aşağılık tanrı' diyerek sinirlenip o andan sonra güneş ve ay ile bir gün bir gece ayrı kalıp yaşamaya başladığı söylenir. Bu olay 'güneş ile ayın ayrılması' efsanesi ve daha sonra gündüz ve gecenin kökeni haline gelir.

Ancak, “Kojiki”de olaylar aynı şekilde gelişip yiyecek tanrısını ([[Ukemochi|Ohogetsuhime]]) öldürme işi Susanō no Mikoto'nun görevi olur ([[Japon Mitolojisi|Japon Mitolojisi'nde]] [[Yiyeceklerin Kökeni Efsanesi]] de referans alınabilir). Bu farklılık, aslında ikisinde de tanrı efsanesi olarak anlatılmakla birlikte, başka bir tanrının hadisesinin kaldırıldığı şeklinde bir tez de vardır.

Tsukuyomi, başka tanrılara dönüşüp insanların [[Japon İmparatoru|imparatorlarının]] yönetime geçtiği dönemde (tanrılar döneminden (antik dönemden) insanlar dönemine geçişten sonra) de görülmektedir. “Shoki”nin on beşinci cildi olan [[Kensoki|Kensoki'de]] Takamimusubi'yi atamız diye isimlendiren ay tanrısı insanların yanına sık sık uğrayıp 'Ay tanrımıza tapının, tapınırsanız mutluluk gelecektir' diye söylediği için Yamaşiro[[Yamashiro Bölgesi|Yamashiro Ülkesi'nin]] Kadono bölgesine Shinto tapınağını kurup '[[İki Adası|İki]]' vilayeti tanrısının atası olan Oshiminosukune'ye kutsattırdığı şeklinde kayıtlar vardır. Bu kayıtlar, Yamaşiro Ülkesi'ndeki Tsukuyomijinja Tapınağı'nın kaynağı olup İki'de de [[Tsukuyomijinja Tapınağı]] bulunmakla birlikte Yamaşiro Ülkesi'ndeki Tsukuyomijinja Tapınağı'nın orijinal hali olduğu söylenmektedir.

=== FūdōkiFudoki ===

“İzumokoku“[[İzumokoku Fudoki“Fūdōk|İzumokoku Fudok]]<nowiki/>i“'de Şimane[[Shimane Bölgesi|Shimane Ülkesi'nin]] yasalarında, İzanagi no Mikoto'nun çocuğu olarak 'Tsukuyomi' sahneye çıkar. “Yamashirokuni no Fudoki”'nin (Kayıp Yazılar) 'Katsurasato kısmında da Tsukuyomi'nin Amaterasu'nun emirlerini alıp Toyoashiharanonakatsukuni isimli ülkeye inip Ukemochi ile buluştuğu zaman Yutsukatsura'ya gidip orada durduğu şeklinde tezler bulunmakla birlikte, oradan da 'Katsurasato' isminin ortaya çıktığı söylenir. Ay ile katsurayı (Japon Erguvan Ağacı) birbirine bağladığı efsane, Hindistan'dan Antik Çin'e gelip oradan da Japonya'ya aktarıldığı söylenir ve “Man’yōshū”da da katsurayı bağladığı şarkı bulunmaktadır. Dahası, Japon Mitolojisi'nde katsura (Japon Erguvan Ağacı) ile alakası olan birçok tanrı bulunmaktadır. Mesela, [[Amewakahiko]]'nun yönetiminde kullanılan Kijinonakime veya erkek kardeşinin anahtarını kaybedip deniz tanrısının sarayına giden Yamasachihiko örnekleri vardır.

“Man’yōshū““[[Manyōshū|Man’yōshū]]“'daki bir şarkıda Tsukuyomi veya Tsukuyomiwotoko olarak ortaya çıkmakla birlikte, bu ifade başka bir ay metaforu (insanbiçimcilik) ve tanrılaşan metafor olmak üzere iki kişiliği göstermektedir. Buna ek olarak, 'Wochimichi ([[Ochimizu]]), Watsu yani suyun tazelenmesinden sorumlu kişi olarak ortaya çıkıp, 'Ay ve Ölümsüzlük' inancı olarak [[Okinawa|Okinawa'daki]] 'Sudemidzu' ile olan yakınlığı [[Nikolai Aleksandrovich Nevsky|Nevksi]] veya [[Shinobu Orikuchi]],[[Ishida Ei'ichirō]] tarafından belirtilmektedir.

Ayrıca, “Man’yōshū”daki bir şarkıda ayı insanlaştıran örnek olarak ve başka bir şekilde 'ay insanı' veya 'Sasarae SouşiSoushi (Kabadayı)' gibi ifadelerle gösterilir.

“Shokunihongi“de“[[Shokunihongi]]“de [[İmparator Kōnin]] devrinde yağmur fırtınası şiddetli bir şekilde estiği için,  Ise'deki Tsukuyomi tanrısı bunun kehaneti yapıldığı sırada çok sinirlendi ve bu yüzden Aramitama ona bir at sundu diye geçer.

“Kōtaijingūgishikichō“ ya göre Tsukuyomikyuuichiin diye geçen tapınakta, "Tsukuyomi no Mikoto. Şekli sekiz ata binen adam şekli. Mor renkli bir imparatorluk kıyafeti giyer, altından tachi kılıcını kınına sokardı." diye yazmakla birlikte, Kojiki ve Nihonshoki'de cinsiyeti ile hiçbir bilgi olmayan Tsukuyomi no Mikoto, tachi kılıcını kınına sokup at süren bir şekilde bahsedilir. Bunun tam tersi ayın kadın olduğu örnek olarak, “Nihonsandaijitsuroku” isimli Japon Tarihi kitabında, 9 Ekim 865 (JooganJōgan 7 ) tarihli metinde veya 10 Ekim 871  (JooganJōgan 13) tarihli İzumo Ülkesi'nde Metsukuyomi veya başka bir deyişle Himetsukuyominokami'ye rütbe verildiği metin vardır.  “Hiyoshisha”'ya göre Jishugongen Tsukuyo no Minomiko'yu işaret etmektedir. Ōmotokyo'nun “Reikaimonogatari“[[Reikaimonogatari]] (Ruhlar Dünyası Efsanesi)“'de Susanō'nun ayı yönettiği zamanlar isminin Tsukuyomi'ye dönüştürdüğü yazmaktadır.

“Kojiki”de 'Tsukuyo no Mikoto (月讀命)' diye geçmekle birlikte,  “Nihonshoki”nin beşinci bölümünde " Tsukigami (月神), Shiogami (云) ve Tsukuyo no Mikoto (月弓尊、月夜見尊、月讀尊)" olmak üzere birçok yazım şekli vardır. “Man’yōshū”da, ay gösterilip "Tsukuyomiwotoko (月讀壮士)", "Tsukihitowotoko (月人壮士)" ve Tsukuyomi (月夜見) gibi birçok yazım şekli vardır. Fūdoki[[Fūdōki|Fudoki]] 'nin “İzumokokufudoki” kısmında "Tsukuyomi no Mikoto (月津見?)" şeklinde geçer. Kayıp yazılarda bulunmakla birlikte "Yamashirokokufuudouki"de Tsukuyomi no Mikoto (月讀尊) şeklinde yazılır.  Daha sonraki dönemlerde tamamlanan “Engishiki““[[Engishiki]]“ isimli kanunlarda [[İsejingu tapınağı|İsejingu tapınağında]] kutsallaştırılan tanrının ismi Tsukuyomi (月讀 ve 月夜見) olarak geçer.

1) http://ja.wikipedia.com/ツクヨミ