Zazalar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k "Zazalar" koruma altına alındı: Değişiklik savaşı / İçerik anlaşmazlığı ([Düzenle=sadece hizmetliler] (bitiş tarihi 09:21, 27 Şubat 2015 (UTC)) [Taşı=sadece hizmetliler] (bitiş tarihi 09:21, 27 |
k ekleme |
||
101. satır:
1900′lü yılların başlarında Zazaların meskun olduğu bölgelere yapılan seyahatlerde Zazaların dili ve kültürüne ilişkin kayıtlar da yer bulmuştur. Zazaların yaşadığı Dersim bölgesine 1911 yılında yaptığı seyahatta L. Molyneux-Seel Dersimlilerin dilinin Zazaca olduğunu ve Kürtçeden farklı yapıda bulunduğunu belirtmiştir.<ref> Molyneux-Seel L., A Journey in Dersim, The Geographical Journal, Vol. 44, No. 1 (Jul., 1914), pp. 49-68 </ref> Ayrıca Elbsworth Huntington Fırat havzasına yaptığı seyahatle ilgili olarak kaleme aldığı makalede Sünni Zazalarla Kızılbaş Zazalar arasındaki kuvvetli benzerliğe dikkat çekmiştir.<ref> Huntington Elbsworth, The Valley of the Upper Euphrates River and Its PeopleAuthor (Bulletin of the American Geographical Society, Vol. 34, No. 4 (1902), pp. 301-310 </ref>
Arkaik kaynaklarına bakıldığında Zaza adının günümüzde önceki kaynaklarda zikredildiği görülmektedir. Akaçça, Armanice, Hititçe, İbranice, Peklice, Urartuca, vb. dillere ait civi yazılı tabletlerde And-Antik (Tevrat) betimlerinde Zaza adının günümüzde kullanımıyla veya yaklaşık imla ile geçtiği görülmektedir. Ortaçağ kaynaklarında da bu ismin ‘Zavzan, Zuzan, Zazan’ vb. şeklinde geçtiği görülmektedir. Zaza kelimesi ile arkaik metinlerde ilk defa Bisütün yazıtlarında karşılaşmaktayız. M.Ö. 552 yılında Pers Kralı Dariyus tarafından İran’ın Hemedan Eyaleti bölgesinde Bisutun kaynaklarında yazdırılmıştır. Taş yazıtının 20. Şiiri’nin hemen başında Zazana diye bir yerin adı geçmektedir. Bu eski farsça yazıtta Zazana yukarı Fırat Havzası bölgesi olarak tanımlamak için kullanmaktadır. Bu bölge günümüzde Zazalar’ın yaşadığı yerleşke alanlarıdır. Zaza adının geçtiği kaynaklardan biri de 1329/30 tarihli Kureyş Şeceresidir. Zaza aşiretine mensup olarak kaydedilmiştir.(Talib Molla Mulla Benim gabile Zaza) Kabilesinden ben geçmektedir. Zazaca konuşanlar, yöreden yöreye biraz değişe de, genellikle dağınık bir yaşam içinde olmuşlardır. Bu yüzden kendileriyle ilgili, yörelere göre değişen adlandırmalar yapılmıştır. Örneğin Kırmanc, Dımıli, Zaza gibi adlandırılmaların yanı sıra Kırmancki, Dımıli, Dımılki, So-Bê veya Zazaki şeklinde çeşitli adlandırmalar da yapılmıştır.<ref>[http://beta.wikiversity.org/wiki/Uluslararas%C4%B1_Zaza_tarihi_ve_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC_sempozyumu_bildirisi Arkaik Kaynaklardan Modern Kaynaklara Zazaca ve Zazalar / Yaşar Aratemür]</ref>
Arap-İslam arşivleri, Osmanlı Arşivleri ve Ermeni Arşivlerinde Zazalar dan “Ekrad-ı Zaza” olarak bahsedilir.<ref>Ercan Çağlayan, “Osmanlı Belgelerinde Zazalar ve Zazaca Üzerine Notlar”, 1.Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs 2011), Bingöl üniversitesi Yayınları, Ankara 2011, r. 270-275</ref> Evliya Çelebi de Seyahatname isimli eserinde Zazalar dan “Ekrad-ı Zaza” şeklinde bahseder. Ekrad kelimesi etnik yönden “Kürtler” anlamına gelmiyor. Arapçada her ne kadar Kürtler için de Ekrad deniliyor ise Ekrad aynı zamanda “kırsalda yaşayan, konar-göçer” anlamına da geliyor. Osmanlı belgelerinde geçen “Ekrad-ı Türkman” veya “Türkman-ı Ekrad” deyimleri buna işaret eder.Bu bakımdan, Osmanlı dönemi kayıtlarında kullanılan “Ekrad-ı Zaza”, “Ekrad-ı Türkman” yahut “Ekrad-ı Arab” tabirlerinin Kürtlerle bir ilgisi bulunmamaktadır.<ref>Evliya Çelebi, Seyahatname, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Kitaplığı, 305 n.yazma, 3. Kitap, vrk. 85-b, 88-b</ref> <ref>Prof.Dr.Yusuf Halaçoğlu, Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrak, Kürd-Ekrad Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara 1996, s.5.</ref> <ref>Siwonıc, “Osmanlı Döneminde Zaza Kimliği”, Çıme Dergisi, Sayı:3 (Almanya 2005), s.23-26</ref>
Satır 115 ⟶ 117:
Bazı Türk milliyetçileri Zazaların Türk asıllı olduğunu iddia edegelmişlerdir. Bunlardan [[Hasan Reşit Tankut]] Zazaların Türk asıllı olduğunu Zaza kelimesinin eski Türkçe de “sak” tas kelimesinden geldiğini ve Zazaların taşlık bölgelerde yasadığı için böyle denildiğini ifade etmektedir.<ref>Tankut, Hasan Reşit, (2000) Zazalar Üzerine Sosyololojik Tetkikler, Istanbul:Kalan.</ref>Vartolu Alevi Zaza Şerif Fırat, Zazaların Arap istilası döneminde İranı terk ettiklerini ve zaman içinde Türkçe olan dillerini unuttuklarını belirtmiştir.<ref>Fırat, M. Sherif. (1981) Dogu İlleri ve Varto Tarihi, Ankara:Turk Kulturunu Arastırma Ensıtusu.</ref>
Gezgin [[Marco Polo]] (1252-1324)Musul-Erzincan-Erzurum üçgenine verdiği Zorzanie/Zarzania dendiği ancak bu bölge sınırının Hazar Denizi'ne kadar dayandığı vurgulanmakta ve Zaza ismi le bu bölge ilişkilendirilmektedir.
Zazaların etnik aidiyet konusunda dil bazında yapıldığı kadar derin olmasa da, Avrupa'da yayınlanan dört tane doktora tezinde, Zazalar'ın Kürtler'den ayrı bir etnisite olduğu belirtilmiş, üzerine durulmuştur. Çıkan dört tane doktoranın yazarları Kahraman Gündüzkanat, Hüseyin Çağlayan, Gülsün Fıran, Kazım Aktaş Zazalar üzerine bölümlerde etnisite konusuna da değinmişlerdir.
| |||