Vikipedi

İlah: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
{{diğer|Deity}}
{{diğer|İlah}}
1. satır:
{{diğer|Deityuzman}}
[[DosyaFile:Al-Uzza.png|thumb|200px|Eski [[Arap]] [[Tanrıça]]sı [[uzza|Al-‘Uzzá]] meşhur [[ʿAbd’ûl-'Uzzâ]]'nın [[İmân]] ettiği en yüce [[tanrıça]] idi.]]▼
{{karıştırma|Tanrı}}▼
{{karıştırma|Tanrıça}}▼
{{karıştırma|Tanrı (eril)}}
{{diğer|İlah}}
▲{{karıştırma|Tanrıça}}
▲{{karıştırma|Tanrı}}
 
[[File:Canaanite God El.png|thumb|300px|Kenan tanrısı El, Aslan ayaklı, Tahta oturmuş, konik bir başlık giyiyor. Bir kral, rahip ya da daha alt düzey bir tanrıdan hediye alıyor. Yapıt Filistinde bulundu.<ref>{{Web kaynağı|soyadı=FLETCHER|ad=ELIZABETH|başlık=CANAANITE RELIGION|url=http://www.bible-archaeology.info/ancient-religions.htm|erişimtarihi=11 August 2013}}</ref><ref>{{Web kaynağı|soyadı=Sitchin|ad=Zecharia|başlık=Riders of the Clouds|url=http://www.bibliotecapleyades.net/sitchin/stairway_heaven/stairway08.htm}}</ref>]]
 
'''İlâh'''; ([[Arapça]]: إله; çoğul: آلهة ʾ ālihah) "[[Tanrı]]" anlamına gelen Arapça bir terimdir. Dişil ilâhe ([[tanrıça]]). [[Din]]î inanışta [[kutsal]] (mukaddes) sayılan ve [[ritüel|tapınılan]] [[doğaüstü]] [[varlık]]tır.
 
== Etimoloji/Tarihçe ==
Türkçede belirli bir varlığı işaret etmeyen '''İlah''' kelimesi, [[İsim|cins isim]] olarak, inanılan veya tapınılan [[Tanrı]], ya da [[Yaradan]] gibi genel olarak tapınılan (mabud)ları ifade etmek için kullanılan deyimdir. [[İngilizce]]'de ''"Deity",'' [[Fransızca]]'da ise ''"Déité/Divinité"'' olarak ifade edilen [[kavram]] [[Türkçe]]'ye [[Arapça]]'dan geçmiştir. [[İslam]]'da [[Allah]] olarak telaffuz ve ifade edilir.
İlah kelimesinin birçok [[panteon]]un baştanrısı veya [[Kenan (bölge)|Kenan]] bölgesinde babatanrı olan El veya İl'e "parazitik h" eklenmesiyle türetildiği ve zamanla Türkçede Tanrı sözüyle ifade edilen "tapınılan kutsal varlık" olarak "cins isim" şekline dönüştüğü düşünülmektedir.
 
'''Sami ırklarda'''; El kelimesi semitik kökenli birçok ismin içinde geçmektedir. [[Cebrail]] (Gibrael), [[Mikail]] (Michael), İshmael (İsmail), Emmanuel vb.
 
Aynı kökten kelimelerin tarihi [[samiler|sami ırk]]lar olarak bilinen Ugaritlerde ʾil, çoğ. ʾlm; Fenikelilerde ʾl çoğ. ʾlm; İbranilerde ʾēl, çoğ. ʾēlîm; Aramilerde ʾl; Akadlarda ilu, çoğ. ilānu şeklinde görülebilir. Ayrıca Elah, Eloah veya Elohim (çoğ) gibi kullanışlara sahiptir.
 
'''İslam öncesi Araplar'da'''; [[Kabe]]'de 360 tane puta tapıyordu bunlardan en güçlüsü ve en yükseğe koydukları ilah ''ay tanrısı'' olan Al-ilah idi.<ref>Who Is This Allah?, G. J. O. Moshay, 1994, p 138, A Restatement of The History of Islam & Muslims, Sayed A. A. Razwy, Muslim, The State of Religion in Pre-Islamic Arabia, p19-20 1997,First encyclopedia of İslam, 1987, Islam, p. 587-591</ref> İslam öncesi Araplara göre Al-ilah “Dünyanın yaratıcısı, havadan yağmur indirici, yerden dane çıkarıcı ve Kabe'nin efendisi” idi. <ref>God and Man in the Quran, Toshihiko Izutsu, Chapter 4: Allah, p96-119, 1980</ref> Al-ilah'ın üç adet kızı bulunmaktaydı; [[El-Lât]], [[El-Uzzâ]], [[El-Manât]]
▲[[Dosya:Al-Uzza.png|thumb|200px|Eski [[Arap]] [[Tanrıça]]sı [[uzza|Al-‘Uzzá]] meşhur [[ʿAbd’ûl-'Uzzâ]]'nın [[İmân]] ettiği en yüce [[tanrıça]] idi.]]
 
Ay Tanrısı değişik kabilelerde [[Sin (Tanrı)|Sin]] ve [[Hubal]] gibi isimlerle anılırdı. [[Kureyş]]teki adı ise Al-ilah idi. Dilbilimciler “Allah” kelimesinin “Al-ilah” tan türediğini söylemişlerdir.<ref>İslam Muhammed and his religion, Arthur Jeffery, 1958, p 85,Muhammad at Mecca, W. Montgomery Watt, 1953, p 23-29</ref> Kabe MÖ.800 lü yıllarda “Al-ilah ın evi” olarak anılmaya başlanmıştır.<ref>A Guide to the contents of Quran Faruq Sherif, Reading, 1995, pgs. 21-22.</ref>
 
“Al-ilah” kelimesi İslam öncesi Arap şiirlerinde yaygın olarak kullanılmıştır.<ref>Encyclopedia of Islam, eds. Lewis, Menage, Pellat, Schacht; Leiden: E.J.Brill, 1971, III:1093</ref>
 
''El İlah'', İslami teorisyenlere göre İslamiyet öncesi [[Arabistan]]'da yaygın olan tek tanrılı din olan [[İbrahim (peygamber)|İbrahim]]'in [[Hanif]] dininin tanrısına verilen addır. [[Cahiliye Dönemi]] dönemi bazı [[Arap]]lar, [[Hanif]] dininin Tanrısı olan El İlah'a inanmakla beraber ona tapınmak için putları aracı edinmişler ve bazı putlara El İlah ismini verip onlara tapınmışlardır. [[İslamiyet]]'le birlikte bu putperest anlayış reddedilmiş ve putperestlik yasaklanmıştır.
 
==Kullanım/yaygınlık==
İlah kelimesi günlük dini hayatta ve ritüellerde sıkça kullanılır. [[Ezan]], [[kelime-i şehadet]] bunlardan bazılarıdır.
 
==İlah eşdeğeri kelimeler==
[[Dosya:Zeus Getty Villa.jpg|thumb|200px|[[Zeus]], Yüce [[Yunan]] [[Tanrı]]sı.]]
Günümüzde'''Deity''' arklıya dillerdeda '''Déité/Divinité'''; [[Din]]'de ilâhi, kutsal, ve dinlerdemukaddes ilâholarak eşdeğeriaddedilen kelimeler[[doğaüstü]] bulunmaktadırvarlık. ÖrneğinFarklı dinlerdeki ilâhlara örnek olarak, [[Tengriism]]'de [[Tengri]];, [[Hristiyanlık]]'ta [[İsaTeslis]];, [[Musevilik]]'te [[YahovaYahveh]] veya [[Elohim]];, [[Zerdüştçülük]]'te [[Ahura Mazda]] ile [[Yezdânizm]]'deki Yezdân<ref>[[Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır]], ''[[Hak Dini Kur'an Dili]],'' Cilt 10, Sahife 491, Feza Gazetecilik, Yenibosna, İstanbul.</ref><ref name="yezox">{{Ansiklopedi kaynağı|madde=Yezidis|ansiklopedi= The Concise Oxford Dictionary of World Religions|editör= John Bowker|yayımcı=Oxford University Press|yıl= 2000|url=http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t101.e8093}}</ref> bunlardankavramları bazılarıdırgösterilebilir. [[Türkçe]]'de [[Tanrı]], [[Farsça]]'da ise [[Hüda]] kullanılır.▼
 
== Çok ilâhlı dinlerde ==
▲Günümüzde arklı dillerde ve dinlerde ilâh eşdeğeri kelimeler bulunmaktadır. Örneğin, [[Tengriism]]'de [[Tengri]]; [[Hristiyanlık]]'ta [[İsa]]; [[Musevilik]]'te [[Yahova]] veya [[Elohim]]; [[Zerdüştçülük]]'te [[Ahura Mazda]] ile [[Yezdânizm]]'deki Yezdân<ref>[[Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır]], ''[[Hak Dini Kur'an Dili]],'' Cilt 10, Sahife 491, Feza Gazetecilik, Yenibosna, İstanbul.</ref><ref name="yezox">{{Ansiklopedi kaynağı|madde=Yezidis|ansiklopedi= The Concise Oxford Dictionary of World Religions|editör= John Bowker|yayımcı=Oxford University Press|yıl= 2000|url=http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t101.e8093}}</ref> bunlardan bazılarıdır. [[Türkçe]]'de [[Tanrı]], [[Farsça]]'da ise [[Hüda]] kullanılır.
 
Özellikle [[Tanrı]] ya da [[Yaradan]] gibi bir kavramı ifade etmeyen, fakat tüm dinlerdeki [[İlâh]]lar, [[Tanrı]]lar, ya da [[Yaradan]]lar gibi kavramların tamamını içermek için kullanılan tâbir. [[İngilizce]]'de ''"Deity"'' olarak geçen bu [[kavram]]ın [[Türkçe]]'deki tam karşılığı ise ''"İlâh" ([[Arapça]])'' olarak kullanılmaktadır. İlâh ''(Deity)'' örnekleri arasında Eski Yüce [[Yunan]] [[Tanrı]]sı [[Zeus]] ile Eski [[Arap]] [[Tanrıça]]sı [[uzza|Al-‘Uzzá]] gösterilebilir.
[[Yunan]] [[Tanrı]]sı [[Zeus]] ile Eski [[Arap]] [[Tanrıça]]sı [[uzza|Al-‘Uzzá]] değişik kültürlerdeki ''ilah'' örnekleridir.
 
==Ayrıca bakınız==
Satır 48 ⟶ 26:
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
 
 
{{Teoloji}}
{{İnanç sistemleri}}
 
[[Kategori:Arap tanrıları]]
[[Kategori:Ay tanrıları]]
[[Kategori:İlahlar]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İlah" sayfasından alınmıştır