Nükleik asit: Revizyonlar arasındaki fark

'''Nükleik asitler''', bütün canlı [[hücre]]lerde ve [[virüs]]lerde bulunan, [[nükleotid]] birimlerden oluşmuş [[polimer]]lerdir. En yaygın nükleik asitler deoksiribonükleik asit ([[DNA]]) ve ribonükleik asit ([[RNA]])'dır. [[İnsan]] [[kromozom]]larını oluşturan DNA milyonlarca nükleotitten oluşur. Nükleik asitlerin başlıca işlevi [[genetik]] bilgi aktarımını sağlamaktır, ancak bazı RNA türleri insan olarak da işlev görürler.

Nükleik asitler başlıca [[hücre çekirdeği]]nde bulunmalarından dolayı keşfedildiklerinde bu şekilde adlandırılmışlardır. Bu polimerleri oluşturan nükleotid birimlerin her biri üç bölümden oluşur: 1) Azotlu [[heterosiklik]] bir [[nükleobaz|baz]], 2) beş karbonlu ([[pentoz]]) bir [[şeker]] ve 3) bir [[fosfat]] grubu. RNA'da bulunan [[şeker]] [[riboz]], DNA'da ise [[deoksiriboz]]dur. DNA ve RNA içerdikleri azotlu bazlarda da farklılık gösterirler: [[adenin]], [[guanin]] ve [[sitozin]] her ikisinde, [[timin]] yalnızca DNA'da, [[urasil]] ise yalnızca RNA'da bulunur.

Nükleik asitlerin dizinleri onları oluşturan nükleotitler bir harflik kısaltmalarla yazılırlar. Adenin, sitozin, guanin, timin ve urasilin kısaltmaları sırasıyla, A, C, G, T ve U'dur. Dizinin yazılış yönü şekerlerin 5' ve 3' karbonlarının zincir üzerindeki sırasına göredir, bilimsel [[wikt:konvansiyon|konvansiyonda]] dizinler şekerlerin 5'-3' karbonlarının doğrultusunda okunurlar.

Nükleik asitler tek bir zincirden oluşabildikleri gibi birbirine sarılmış iki zincirden de oluşabilirler. [[wikt:sarmal|Spiral]] merdiven görünümlü bu yapıya çift sarmal denir. Çift sarmallı bir nükleik asitteki iki zincir aralarında oluşmuş [[hidrojen bağ|hidrojen bağları]]ları ile birbirlerine bağlıdırlar. Bazı tek zincirli nükleik asitler de kendi üzerlerine katlanıp iki sarmallı bölgeler oluşturabilir. DNA genelde çift sarmallı olmakla beraber bazı virüslerin içerdikleri DNA tek zincirlidir. RNA molekülleri de genelde tek zincirden oluşmakla beraber bazı virüslerin içinde çift sarmallı RNA bulunur.

Nükleik asit zincirindeki şeker ve fosfat grupları değişimli olarak birbirine bağlıdır, [[oksijen]] [[atom]]larının paylaşılmasıyla oluşan bu bağlara [[fosfodiester grubu]] denir. Fosfat grupları şeker molekülünün 3' ve 5' karbon atomlarına bağlıdır. Azotlu bazlar pentoz halkasının 1' [[karbon]]una bağlıdır.

Baz eşlenmesinin bir diğer sonucu da iki zincirin birbirlerine sarılarak spiral merdiven gibi bir yapı oluşturmalarıdır. Bu çift sarmal genelde [[sağ el kuralı]]na göre döner, bir dönmesinde 10 baz çifti vardır. [[James Watson]] ve [[Francis Crick]] DNA'nın bu üç boyutlu yapısını keşfedip [[1962]]'de [[Nobel ödülüÖdülü|Nobel Tıp veya Fizyoloji ödülün]]ü kazandılar.

Baz eşlenmesinin genetikte bilginin kopyalanması ve korunumunda çok önemli bir rol oynar. Hidrojen bağları, eşlenmiş bazları bir arada tutacak kadar güçlü, ancak iki nükleik asit zinciri ona etki eden çeşitli [[enzim]]ler tarafından birbirinden kolaylıkla ayrılabilecek kadar zayıftır. Örneğin, [[DNA polimeraz]] enzimi tarafından katalizlenen DNA'nın kopyalanmasında iki zincir birbinden ayrılır, ve her bir bazın karşısına onu tamamlayıcı bazı içeren nükleotid yerleştirilerek yeni bir zincir oluşturulur. DNA'daki bilginin RNA'ya kopyalanması da benzer bir mekanizmayla gerçekleşir.

DNA molekülünün çift sarmal yapısının aksine RNA, tek zincirli olmasından dolayı çok çeşitli şekiller alabilir. Bunları belirleyen, nükleotitlerinin diziliş sıralaması, yani dizinidir. Molekülün farklı bölgeleri tümleyici dizinlere sahipseler oralardaki bazlar birbirleriyle hidrojen bağları oluşturabilirler. Bu bölgelerdeki nükleotitler yapısal bir görev görürler, molekülün diğer kısımlarının ilmik veya saç firketesi gibi şekillere girmelerini sağlarlar. Karmaşık üç boyutlu şekiller oluşturabilmek RNA'nın başka moleküllerle etkileşiminde ve katalitik işlevlerinde önemlidir.