Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Sarv (mesaj | katkılar)
Türk Vardar (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
23. satır:
|dil = [[Türkçe]]
|lider_ünvanı = Başkan
|lider_adı = [[HaşimZühtü KılıçArslan]]
|lider_ünvanı2 = BaşkanvekiliBaşkanvekilleri
|lider_adı2 = [[Serruh Kaleli]]<br>[[Alparslan Altan]]
|lider_ünvanı3 = Başkanvekili
|lider_adı3 = [[Alparslan Altan]]
|lider_ünvanı4 =
|lider_adı4 =
43. satır:
}}
 
'''Anayasa Mahkemesi''', [[1961Türkiye'deki Anayasası]]’ylaen kurulmuşturyüksek anayasal organdır.<ref>[http://www.anayasa.gov.tr/general/icerikler.asp?contID=246&menuID=43&curID=45 AnayasaTemel Mahkemesinin Tarihçesigörevi, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008]</ref> Amacı Anayasa’daAnayasa'da yazılı temel hak ve özgürlükleri korumak ve TBMM tarafından çıkarılan yasaların başvuru üzerine anayasa'ya uygun olup olmadığını denetlemektir."<ref>http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=YazarYazisi&ArticleID=881669&Yazar=PERİHAN%20MAĞDEN&Date=05.06.2008&CategoryID=96</ref> Anayasa YargısıGörevleri, bazı değişikliklerle birlikte [[1982Türkiye Anayasası]]’nca'nın da korunmuştur156. 12ve Eylül152. 2010'damaddeleri yapılanarasında [[2010belirtilmiştir.<ref>{{web kaynağı|ad1=Türkiye anayasaCumhuriyeti değişikliğiAnayasa referandumuMahkemesi|Türkiyebaşlık=Kısa anayasa değişikliği referandumu]]nun kabul edilmesi ile Mahkeme üye sayısı artırılmış ve bireysel başvuru yapma hakkı verilmiştir.<ref>Tarihçe|url=http://www.radikalanayasa.comgov.tr/Default.aspx?aTypeHakkinda/KisaTarihce/|yayıncı=YazarYazisi&ArticleIDTürkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|erişimtarihi=886981&Yazar=HASAN%20CELAL%20GÜZEL&Date=06.07.2008&CategoryID=9710 Şubat 2015}}</ref>
 
== Tarihi ==
Anayasa Mahkemesi Başkanı [[Haşim Kılıç]] ve Başkanvekilleri [[Serruh Kaleli]] ile [[Alparslan Altan]]'dır.<ref>http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=haber&id=149&lang=</ref>
Anayasa Mahkemesi 9 Temmuz 1961 tarihinde halk çoğunluğu tarafından kabul edilen 1961[[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile Türk siyasi(1961)|Anayasa]] hayatınagereğince girmiştirkuruldu. 1961 Anayasası ile sağlanan 'hukuk devleti' 'yargı bağımsızlığı' ilkeleri ile güvence altına alınan Anayasa MahkemesininMahkemesi'nin temel görevleri anayasa ile belirlenmişbelirlendi. dahaDaha sonrasında 1982 anayasasıAnayasası'ncanda da biraz daha daraltılılarakdaraltılarak korunmuşturkorundu. Buna12 göreEylül Anayasa2010'da Mahkemesininyapılan görevleri[[2010 aşağıdakiTürkiye gibidir:anayasa değişikliği referandumu|Türkiye anayasa değişikliği referandumu]]nun kabul edilmesi ile Mahkeme üye sayısı artırılmış ve bireysel başvuru yapma hakkı verildi.
 
== Geçmişi ==
Anayasa Mahkemesi 9 Temmuz 1961 tarihinde halk çoğunluğu tarafından kabul edilen 1961 Anayasası ile Türk siyasi hayatına girmiştir. 1961 Anayasası ile sağlanan 'hukuk devleti' 'yargı bağımsızlığı' ilkeleri ile güvence altına alınan Anayasa Mahkemesinin temel görevleri anayasa ile belirlenmiş daha sonrasında 1982 anayasası'nca da biraz daha daraltılılarak korunmuştur. Buna göre Anayasa Mahkemesinin görevleri aşağıdaki gibidir:
 
Egemenliğini kullanımında var olan ve yukarıda açıklanan kavram ve kurumların egemenliği kullanırken faliyetlerinde "Anayasaya" uygunluğunu belirleyen kurum Anayasa Mahkemesi olarak belirlenmişdir, (bakınız [[s:Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)/III. Kısım/III. Bölüm#Görev ve yetkileri|Görev ve yetkileri]]).
 
Anayasa mahkemesi parlamentonun çıkardığı yasaların gene parlamentonun daha önce yasalaştırdığı kavramlarla uygunluğunu incelemesi ve çelişkilerin önlenmesi amacıyla denetler.Ayrıca Anayasa değişikliklerinin usul, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü'nün hem usul hem de esas bakımından Anayasa'ya uygunluğunu denetler
Cumhurbaşkanını, [[Bakanlar Kurulu]] üyelerini, yüksek mahkemelerin başkan ve üyelerini, başsavcıları, Cumhuriyet başsavcıvekilini, [[Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu]] ile [[Sayıştay]] başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı [[Yüce Divan]] sıfatıyla yargılar.
Siyasi partilerin siyasi partiler kanununa uygun faaliyetlerde bulunduğuna dair, TBMM kararlarıyla milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırıldığında veya üyeliklerinin düşürüldüğünde bu kararların iptaline ilişkin en son mercidir.
[[Uyuşmazlık Mahkemesi]]'ne başkanlık edecek üyeyi oy çokluğuyla seçer.
 
=== 2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu ===
12 Eylül 2010'da yapılan [[2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|Anayasa değişikliği referandumu]]'nun kabul edilmesi ile aşağıdaki değişiklikler yürürlüğü girmiştirgirdi.
 
* Anayasa Mahkemesi'nde yedek üyelik sistemi kaldırıldı. Mahkeme, "11 asıl 4 yedek" üye yerine "17 asıl" üyeden oluşacak. Mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazanmıştırkazandı.
* Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirlenmiştirbelirlendi.
* Vatandaşlara Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapma hakkı verilmiştirverildi.
* Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan "Yüce Divan" yargılamaları için Yargıtay'a temyize gidilebilecek.
* Anayasa Mahkemesi üç daireye bölünmüştür. Daireler, daire başkanı başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanacak. Siyasi partilere ilişikinilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek yargılamalara ise Genel Kurul bakacak.
* Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranacak.
* Mahkemenin üye yapısı aşağıdaki gibi değişecekdeğişti:
 
{| class="wikitable sortable" style="font-size:98%;" width=98%
! [[1982 Anayasası]]
Satır 87 ⟶ 76:
* 1 üye Askerî Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
* 1 üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi'nin kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
* 3 üye Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan ögretimöğretim üyeleri arasından gösterecegigöstereceği üçer aday içinden Cumhurbaşkanınca
* 4 üye üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Cumhurbaşkanınca
* 2 üye Sayıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday içinden TBMM tarafından
Satır 96 ⟶ 85:
== Anayasa Mahkemesi'nin Yapısı ==
[[Dosya:Anayasa Mahkemesi 45. yıl logosu.png|thumb|right|Anayasa Mahkemesi 45. yıl logosu]]
Anayasa Mahkemesi 17 üyeden oluşur. Anayasa Mahkemesi'nin üyelerini [[cumhurbaşkanı]] ve [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] seçer. Anayasa Mahkemesi iki bölüme ayrılmıştır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Bölümler yalnızca bireysel başvurulara bakmaktadır. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek yargılamalara ise Genel Kurul bakar. Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranır. Üyeler çekimser oy kullanamazlar. Yargılamanın aleniyeti ilkesi Anayasa Mahkemesi davalarında geçerli değildir. [[2008]] yılı bütçesi kapsamında Anayasa Mahkemesi'ne öngörülen ödeneğin 17 milyon 452 bin TL olduğu açıklandı.<ref>[http://haber.mynet.com/detail_news/?type=Economy&id=X1183459551812&date=03Temmuz2007 "Bütçe'de aslan payı Hazine'nin", Mynet Haber, 03 Temmuz 2007]</ref> Temel Amaçları:
 
== Görevleri ==
Bakınız: [[s:Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)/III. Kısım/III. Bölüm#Görev ve yetkileri|Görev ve yetkileri]]
 
''' Yasaların Anayasaya Uygunluğu Denetimi '''
 
Parlamentonun çıkardığı yasaların Turkiye Cumhuriyeti AnayasiAnayası'na uygunluğunu incelemesi ve çelişkilerin önlenmesi, Anayasa değişikliklerinin usul, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü'nün hem usul hem de esas bakımından Anayasa'ya uygunluğunu denetlemek,
''' Yüce Divan '''
Satır 124 ⟶ 113:
 
== Üyeleri ==
Anayasa Mahkemesi toplam 17 üyeden oluşmaktadır.<ref>{{web kaynağı|ad1=Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|başlık=Üyeler|url=http://www.anayasa.gov.tr/Hakkinda/Uyeler/|erişimtarihi=10 Şubat 2015}}</ref>
{| class="prettytable sortable" style="font-size:0.906em; text-align:center;"
 
|-
{| class="prettytablewikitable sortable" style="font-size:0.906em; text-align:center;"
! style="background:gray; color:white;" | #
! style="background:gray; color:white;" | Adı
! style="background:gray; color:white;" | Seçilme tarihi
! style="background:gray; color:white;" | Görevi
! style="background:gray; color:white;" | Seçildiği kontenjan
! style="background:gray; color:white;" | Seçen Cumhurbaşkanı
! style="background:gray; color:white;" | Görev bitiş tarihi
|-
! #
| 1 || [[Haşim Kılıç]] || 1990 || Başkan || [[Sayıştay]] || [[Turgut Özal]] || <span style="display:none">2015-03-13</span> 13 Mart 2015
! Adı
! Seçilme tarihi
! Görevi
! Seçildiği kontenjan
! Seçen
! Görev bitiş tarihi
|-
| 21 || [[SerdarZühtü ÖzgüldürArslan]] || 200417 Nisan 2012 || ÜyeBaşkan || [[AskerîYükseköğretim Yüksek İdare MahkemesiKurulu]] || Ahmet[[Abdullah Necdet SezerGül]] || <span style="display:none">20202024-124-2217</span> 2217 AralıkNisan 20202024
|-
| 32 || [[SerruhSerdar KaleliÖzgüldür]] || 200521 Haziran 2004 || BaşkanvekiliÜye || Üst[[Askerî DüzeyYüksek Yöneticiİdare veya Avukat (Avukat)Mahkemesi]] || [[Ahmet Necdet Sezer]] || <span style="display:none">20192020-0512-0322</span> 322 MayısAralık 20192020
|-
| 43 || [[OsmanSerruh Alifeyyaz PaksütKaleli]] || 19 Temmuz 2005 || ÜyeBaşkanvekili || Üst Düzey Yönetici veya Avukat (Eski Helsinki Büyükelçisi) || Ahmet Necdet Sezer || <span style="display:none">20182019-1105-03</span> 3 KasımMayıs 20182019
|-
| 54 || [[RecepOsman KömürcüAlifeyyaz Paksüt]] || 200819 Temmuz 2005 || Üye || [[YargıtayÜst (Türkiye)|Yargıtay]]Düzey Yönetici veya Avukat || [[AbdullahAhmet Gül]]Necdet Sezer || <span style="display:none">20202018-0411-03</span> 3 NisanKasım 20202018
|-
| 65 || [[EnginRecep YıldırımKömürcü]] || 20104 Aralık 2008 || Üye || [[YÖK]]Yargıtay (Eski Sakarya Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi DekanıTürkiye)|Yargıtay]] || Abdullah Gül || <span style="display:none">20312020-0204-0903</span> 93 ŞubatNisan 20312020
|-
| 76 || [[NuriEngin NecipoğluYıldırım]] || 9 Nisan 2010 || Üye || [[AskerîYükseköğretim Yargıtay]]Kurulu || Abdullah Gül || <span style="display:none">20182031-0702-0109</span> 19 TemmuzŞubat 20182031
|-
| 87 || [[AlparslanNuri AltanNecipoğlu]] || 22 Nisan 2010 || BaşkanvekiliÜye || Üst[[Askerî Düzey Yönetici veya Avukat (Eski Denizcilik Müsteşarlığı Müsteşar Yardımcısı)Yargıtay]] || Abdullah Gül || <span style="display:none">20332018-0307-2901</span> 291 MartTemmuz 20332018
|-
| 98 || [[BurhanAlparslan ÜstünAltan]] || 29 Mart 2010 || ÜyeBaşkanvekili || YargıtayÜst Düzey Yönetici veya Avukat || Abdullah Gül || <span style="display:none">20212033-03-29</span> 29 Mart 20212033
|-
| 109 || [[HicabiBurhan DursunÜstün]] || 30 Mart 2010 || Üye || SayıştayYargıtay || [[TürkiyeAbdullah Büyük Millet Meclisi|TBMM]]Gül || <span style="display:none">20222021-1003-0629</span> 629 EkimMart 20222021
|-
| 1110 || [[CelalHicabi Mümtaz AkıncıDursun]] || 6 Ekim 2010 || Üye || BaroSayıştay Başkanı|| (Eski[[Türkiye AfyonkarahisarBüyük BarosuMillet Başkanı)Meclisi|| TBMM ]] || <span style="display:none">2022-10-1306</span> 316 OcakEkim 2022
|-
| 1211 || [[ErdalCelal TercanMümtaz Akıncı]] || 201113 Ekim 2010 || Üye || YÖKBaro (Eski Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi )Başkanı || Abdullah GülTBMM || <span style="display:none">20232022-0110-0713</span> 731 Ocak 20232022
|-
| 1312 || [[MuammerErdal TopalTercan]] || 20127 Ocak 2011 || Üye || [[Danıştay]]Yükseköğretim Kurulu || Abdullah Gül || <span style="display:none">20242023-1001-1307</span> 297 Ocak 20242023
|-
| 1413 || [[ZühtüMuammer ArslanTopal]] || 29 Ocak 2012 || Üye || YÖK[[Danıştay]] (Eski Polis Akademisi Başkanı)|| Abdullah Gül || <span style="display:none">2024-410-1713</span> 1729 NisanOcak 2024
|-
| 1514 || [[Mehmet Emin Kuz]] || 8 Mart 2013 || Üye || Üst Düzey Yönetici veya Avukat (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcısı) || Abdullah Gül || <span style="display:none">2024-5-12</span> 12 Mayıs 2024
|-
| 1615 || [[Hasan Tahsin Gökcan]] || 17 Mart 2014 || Üye || Yargıtay || Abdullah Gül || <span style="display:none">2026-3-17</span> 17 Mart 2026
|-
| 1716 || [[Kadir Özkaya]] || 18 Aralık 2014 || Üye || Danıştay || [[Recep Tayyip Erdoğan]] || <span style="display:none">2014-12-15</span> 18 Aralık 2026
|}