Alkol: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: |
Emresulun93 (mesaj | katkılar) düzenleme |
||
1. satır:
'''Alkol''', [[karbon]] atomuna doğrudan
== Etimoloji ==
35. satır:
Önemli mono alkoller:
===== Metil alkol (Metanol, Karbinol): CH<sub>3</sub>OH =====
Elde edilişi:
54. satır:
'''Kullanılışı''': Endüstride çözücü ve motor yakıtlarının bir bileşeni olarak geniş çapta kullanılır. Formaldehit ve anilin boyalarının elde edilişinde kullanılır. Ayrıca metillendirme vasıtası olarak organik sentezlerde ve alkolün içilmezliğini sağlamada yaygın olarak kullanılır.
===== Etil alkol ([[Etanol]]) C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH =====▼
▲=== Etil alkol ([[Etanol]]) C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH ===
▲vücutta metabolize olabilen tek alkol türüdür. ayrıca Metil Alkol zehirlenmelerinde panzehir olarak kullanılır.(Metil alkol alkolu metabolize eden enzimleri meşgul ederek bu süre içinde Metil alkolun vücuttan uzaklaşmasını sağlar. çünkü Vücuda asıl zehirli olup atılamayan ürün Metil Alkol değil vücutta Metil Alkolden oluşan Formaldehidtir. Oysa Etil alkolden oluşan Asetaldehid vücuttaki Aldehid dehidrogenaz enzimi tarafından metabolize edilip atılır.
<div style="direction: ltr;">
CH<sub>2</sub>=CH<sub>2</sub>+H<sub>2</sub>O → CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-OH
</div>
===== Propil alkoller (Propanoller): C<sub>3</sub>H<sub>7</sub>OH =====
İki tane yapı [[izomer]]i vardır; n-propanol ve izopropanol. n-propanol, CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>-OH hoş kokulu, renksiz, 97.2 derecede kaynayan bir sıvıdır. Metanol sentezi yanında bir yan ürün olarak ve füzel yağı içinde bulunur. Ticari olarak oxo prosesi denilen işlemle hazırlanır. İzopropanol, (CH<sub>3</sub>)2-CH-OH, 82.4 derecede kaynayan renksiz bir sıvıdır. [[Aseton]]un katalitik hidrojenasyonu ile elde edilebilir:
Satır 71 ⟶ 67:
Propanol ve izopropanol çözücü olarak sık kullanılır. .
==== Poli alkoller ====
Bu sınıf bileşikleri temsil eden en basit örnekler, [[dihidrik alkol]] (etilen glikol), trihidrik alkol ([[gliserin]]) ve tetrahidrik alkol (eritritol)dür:
Satır 83 ⟶ 78:
Bu bileşiklerin [[hidroksil]] grubu arttıkça [[eter]] ve alkoldeki çözünürlükleri artar. Polialkollerin bazısı kıymetli tabii ürünlerin birer bileşenidir. Mesela [[gliserin]] yağlarda bulunur. Daha yüksek polialkoller mesela [[pentiol]] ve hexitoller karbonhidratlar kimyasında önemli yer tutar.
=====
Elde edilişi:
Satır 98 ⟶ 93:
'''Kullanılışı''': Etilen glikol, onun [[monometil eteri]], [[monoetil eteri]] ve dioksan kıymetli çözücüdürler. (Misal, vernikler ve selüloz asetatlar için.) Etilen glikol antifriz olarak, gliserin yerine sık sık kullanılır.
=====
'''Elde edilişi''':
Satır 115 ⟶ 110:
'''Kullanılışı''': Gliserin yaygın bir ticari uygulama alanı bulmuştur. Ecza endüstrisinde merhem, diş macunu imalatında ve kozmetikte kullanılır. Kumaş dokumada bir amil olarak ve tütün endüstrisinde son mamülün nemini muhafaza edici olarak kullanılır. Gaz saati ve araba radyatörlerinde sulu çözelti içinde bir [[antifriz]] olarak kullanılıp bir fren sıvısı olarak bilinmektedir. Daktilo şeritlerinde higroskop olarak kullanılır. Gliserinin en önemli kullanılma alanlarından biri de patlayıcı madde endüstrisidir. [[Nitrogliserin]] ve dinamit endüstrisinde kullanılır. Bunlara ilaveten alkid reçineleri üretiminde bir başlangıç materyalidir.
==
Aromatik alkoller yan zincirde OH- grubu bulundurduğundan aril grubu ve alifatik alkol grubu bileşiği gibi düşünülebilirler. Misal:
Satır 124 ⟶ 118:
Fenil etanol, C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>-CH<sub>2</sub>-CH<sub>2</sub>OH, gül yağının en fazla olan bileşeni olup, esterleri parfümeride çok kullanılır.
== Adlandırılmaları ==
# Hidroksi grubunun bağlı olduğu en uzun karbon zinciri seçilir. Bu zincire karşılık gelen alkan adının sonuna -ol eki getirilir.
# Hidroksinin bağlı olduğu karbına en küçük numara gelecek şekilde karbonlar numaralandırılır.
# Hidroksi grubunun bağlı olduğu karbonun numarası alkolün adının önüne yazılır.
# Alkol bir polialkolse hidroksi sayısını gösteren ön ek, -ol ekinin önüne getirilir. (diol, triol gibi)
== Elde edilişleri ==
=== Alkil halojenürlerin bazlarla tepkimesi ===
Alkil halojenürler, sulu sodyum hidroksitle ısıtıldıklarında nükleofilik yer değiştirme tepkimesi verir.
=== Aldehit ve ketonların indirgenmesi ===
Aldehitlerin indirgenmesiyle primer alkol, ketonların indirgenmesiyle sekonder alkol elde edilir. Tersiyer alkoller indirgenme ile elde edilemez.
=== Alkenlere su katılması ===
Asit katalizörlüğünde alkenlere su katılır. Örneğin etene su katılmasıyla etanol oluşur.
=== Grignard bileşiğiyle ===
[[Grignard reaksiyonu|Grignard bileşiği]]; formaldehitle tepkimeye girdiğinde primer alkol, diğer aldehitlerle tepkimeye girdiğinde sekonder alkol, ketonlarla tepkimeye girdiğinde tersiyer alkol oluşur.
== Fiziksel özellikleri ==
* Alkoller yapılarında bulunan -OH hidrofil grubu sayesinde suda çözünür. Yine -OH grubu sayesinde hidrojen bağı oluşturur.
* Karbon sayısı arttıkça hidrofob grubun baskınlığı artacağından sudaki çözünürlük azalır.
* Karbon sayısı ve -OH grubu sayısı arttıkça kaynama noktası da artar. Ancak dallanmalar arttıkça kaynama noktası düşer.
== Kimyasal özellikleri ==
* Alkoller hidrojen halojenürlerle '''yer değiştirme''' tepkimesi verir.
* Karboksilik asitlerle '''kondenzasyon''' tepkimesi sonucu [[ester]] oluşur.
* Alkollerden '''ayrılma''' tepkimesiyle su çekilerek [[eter]] oluşur.
* Primer alkoller bir basamak yükseltgendiğinde aldehit, sekonder alkoller yükseltgendiğinde ise keton oluşur.
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|2}}
| |||