Babailik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{Alevilik}}
'''Babâ’îyye''' ya da '''Babâîlik''', [[Horasan]] doğumlu olan [[Baba İlyas|Ebu'l-Baka Baba İlyas bin Ali el-Horasânî]]<ref>Ocak, Ahmet Yaşar: Menâkıbu'l-Kudsiyye Fî Menâsıbi'l-Ünsiyye (1995), Türk Tarih Kurumu, s. XLVIII</ref> ve müridi [[Baba İshâk Kefersudî]]'nin ayaklanması ile tanınan Vefâî Tarikatı çevrelerine verilen addır. Gerçek ehli beyt sevgisini ön planda tutan ve Irak'ta yaşayan Seyyid [[Ebu'l Vefâ]]'ya nisbetle anılan bu [[tarikât]] Anadolu'ya [[Dede Karkğın]] ve hâlifeleri ile yayılmış ve ''"Babâîlik"'' olarak tanınmıştır. [[Şiîlik]] ile doğrudan ilgisi yoktur ancak o dönemdeki benzer tasavvufî çevreler [[Sünnî]] ve [[Şiî]] yorumları içinde birleştirip meczettiği için daha sonraki yorumların farklılaşmasına zemin hazırlamış ve çoğunlukla hadiselerin çok farklı bir mahiyet arzettiği sanılmıştır. Hareketin temelinde o zamanlarda Anadolu'da fa'al olan Baba İshak gibi
{{ayrıca bakınız|Dede Karkğın|Vefâ’îyye|Ebû'l-Bekâ Baba İlyâs|Bâtınîlik|Baba İshâk Kefersudî}}
== Nitelikleri ==
[[Şamanizm]]'den izler taşıdığı iddia edilen Bâbâilik [[tarikât]]ı [[Anadolu Türkleri]] arasında taraftar bulmuştur. Daha sonra da bütün Anadoluya ve hatta Rumeliye yayılarak [[Bektaşi]]liğe dönüşmüştür.Bazı kaynaklarda Bâbâîler'in, ''Baba'' veyahut ta ''Resûl'' olarak andıkları [[Baba İlyas]]'ın peygamber olduğuna inandıkları yazılsa da bu inancın varlığı tesbit edilememiştir. Halifesi [[13. yüzyıl]]da [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'ni bir haylî uğraştıran ''[[Baba İshak]],'' 1240 yılında asılarak i'dam edilmiştir. [[Baba İlyas]]'ın oğlu ''Muhlis Paşa,'' onun oğlu da [[Kırşehir]]'de [[türbe]]si bulunan [[Aşık Paşa]]'dır. ''[[Aşık Paşa]]'nın oğlu Elvan Çelebi'' Menakıbı Kudsiyesinde bu hadiseleri etraflıca anlatmıştır.
32. satır:
===== Babâîler İsyânı’nın bastırılması ve Bâtınî Babaların Anadolu’ya yayılması =====
Birçok cephede Babâîler ile çarpışan Selçuklular, nihâyetinde [[Baba İshak|Baba İshâk Kefersudî]] ve tâbi’lerini H. 637 / M. 1240 yılında Amasya Kalesi’nde ele geçirerek i’dam ettiler. Anadolu’da çıkan bu kanlı ihtilâlden son derece memnuniyet duyan ''“[[Şia|Şîʿa]]-i [[Bâtıni]]yye Dâîleri”'' [[Olcaytu]]’nun sarayından Anadolu’nun dört bir yanına yayılmağa başladılar. Cereyan eden bu elîm hâdiselerden yeise kapılan ve [[İlhanlılar]]’ın baskılarından usanan Sünnî âlimler de Uç Beyleri’ne sığnmak zorunda kaldılar. Sabık Mes’udîye müderrisi “Şeyh Mecd’ed-Dîn İsâ” [[Ertuğrul Gazi]]’ye, “Cemâl’ed-Dîn Aksarayî de [[Mısır]]’a iltica etmişlerdi. Şiîliğin uğradığı bu büyük faciayı istismar eden bazı Acem fırsatçıları [[Şia|Şîʿa]]-i [[Bâtınîlik|Bâtın’îyye]]
{{Ayrıca bakınız
==== Bâtınî Babalar’ın halk üzerindeki etkileri ve devrin meşhur mutasavvıfları ====
{{ana|Ekberilik|Kalenderîlik|Kadiriye|Sühreverdiyye|Mevlevîlik}}
O yüzyıllarda, Selçuklular zamanında fa’aliyet gösteren en etkin [[Tasavvuf]]î-[[Bâtınî]]-[[Tarikât]] mensupları [[Melamilik|Melâmetî]], [[Kalenderîlik|Kalenderî]] ve [[Baba Haydar|Haydarî]]ler’den oluşmaktaydı. Bu [[Bâtınî]]-[[Tarikât]] temsilcileri daha ziyâde göçebeler arasında barınan ve halka hitap etmekle görevli olan “Babalar” idi. Eğitimli çevrelerden uzakta yaşayan bu “[[Bâtınî]]-Babalar” yüzyıllar boyunca beri kulaktan kulağa yayılan hurafelerle yıpranmış olan nakilleri bir veli tipi kanalıyla tasvir etmek suretiyle, ve bu efsaneleri bir takım hârikalar ve [[kerâmet]]ler ile süsleyerek bedevî ruhunun hoşlanacağı koşmalar, rubâîler, destanlar şeklinde halka anlatıyorlardı. “[[Bâtınî]]-Türkmen Babaları” Oğuz boylarının anlayacakları bir dilde, efsane ve masalları ilâhî bir hava ile içerisine İslâmî bir boyutu da ilâve etmek suretiyle halka sunmak hususunda çok başarılı oluyorlardı.
On ikinci yüzyılda Bağdat’ta [[Abdülkâdir Geylânî]] ve [[Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî|Şihab’ed-Dîn Ömer Sühreverdî]], Konya’da ise Mevlâna [[Celâleddîn Rûmî]], [[İbn Arabi|Endülüslü Muhy’id-Dîn-î Ârabî]], Lem’at yazarı Fahreddin Irakî ve [[Sadreddin Konevi|Sadr’ed-Dîn Kunevî]] gibi farklı geleneklere mensup tarikât pîrlerinin yayınlarla meşgul oldukları görülmektedir. İslâmî çevreler içinde tasavvufun pek revaçta olduğunu anlamamıza yardımcı olan bunca meşhur şahsiyetlerin arasında özellikle de
{{Ayrıca bakınız|İbn Arabi|Kutb'ûd-Dîn Haydar|Abdülkâdir Geylânî|Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî|Celâleddîn Rûmî}}
=== Babâ’îyye Tarikâtı ===
| |||