Vikipedi

Samipaşazade Sezai: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Rime (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
1.566 değişiklik
k İsminin Osmanlıcası Sezani olarak yazılmış, Sezai yapıldı. Yeni kategori eklendi; buna uygun 4 adet akademik kaynak gösterildi.
Rime (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
1.566 değişiklik
k Bu madde (Sami Paşazade Sezai) bir diğer madde ile (Samipaşazade Sezai) aynı kişiyi tanıtıyor. Her iki isim de kullanılsa da bunlar iki ayRı kişi değil. Sergüzeşt'in farklı basımlarında iki şekilli de geçiyor.
1. satır:
{{Birleş|Samipaşazade Sezai}}
{{Kişi bilgi kutusu▼
{{Kaynaksız}}
| isim = Sami Paşazade Sezai
 
| resim = Samipashazade Sezai.jpg
▲{{KişiYazar bilgi kutusu
| resim_boyutu = 200px
| başlıkadı = SamipaşazadeSami SezaiPaşazade BeySezai
| doğum_tarihiresim = [[1859]]
| uyrukresim_boyutu = =
| doğum_adıbaşlık = Sami Paşazade Sezai
| takma_adı =
| doğum_yeri = [[İstanbul]], [[Osmanlı Devleti]]
| doğum_tarihi = [[1860]]
| ölüm_tarihi = {{ölüm tarihi ve yaşı|1936|4|26|1859|1|1}}
| ölüm_yeri doğum_yeri = [[istanbul]], [[Türkiyeİstanbul]]
| çocukları ölüm_tarihi = [[1936]]
| ölüm_yeri = [[İstanbul]]
| diğer_isimleri =
| eğitimmeslek = [[Roman]], [[öykü]] ve [[oyun]] yazarı
| meslek milliyet = Siyasetçi, diplomat, yazar[[Türk]]
| dönem = [[1879]]-[[1923]]
| tür =
| konu =
| akım =
| ilk_eser = Şir([[1879]])
| etkilendikleri =
| etkiledikleri =
| imza =
| website =
| dipnotlardipnot =
}}
}}'''Sami Paşazade Sezai''' ([[Osmanlıca]]: '''سامى باشا زاده سزاى '''), (d. [[1859]] [[İstanbul]] - ö. [[26 Nisan]] [[1936]] İstanbul) Türk realist öykücü, romancı.
'''Sami Paşazade Sezai''' ('''d.''' [[1860]], [[İstanbul]] - '''ö.''' [[1936]], [[İstanbul]]) [[Türk]] [[roman]], [[öykü]] ve [[oyun]] [[yazar]]ı.
Türk Edebiyatının ilk gerçekçi romanlarından birisi olma özelliğiyle edebiyat tarihinde büyük önem taşıyan “[[Sergüzeşt]]” adlı romanın yazarıdır. Türk edebiyatında modern kısa hikâyenin kurucularındandır.
== Yaşamı ==▼
1859 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. [[Tanzimat]] devrinin ileri gelen isimlerinden, Osmanlı Devleti’nin ilk Maarif Nazırı (Eğitim bakanı) [[Abdurrahman Sami Paşa]] ile Paşa’nın ikinci eşi olan [[Gürcüler|Gürcü]]<ref name="Oğuzkan">A. Ferhan Oğuzkan, [https://books.google.com.tr/books?ei=4VTNVOPGHMflaOeUgpAL&hl=tr&id=7N1HAAAAMAAJ&dq=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F&focus=searchwithinvolume&q=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F+g%C3%BCrc%C3%BC ''Sami Paşazade Sezai''], Varlik Yayinevi, 1954, p. 3.</ref><ref name="Kolcu">Ali İhsan Kolcu, [https://books.google.com.tr/books?ei=4VTNVOPGHMflaOeUgpAL&hl=tr&id=t2YqAQAAIAAJ&dq=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F&focus=searchwithinvolume&q=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F+g%C3%BCrc%C3%BC ''Tanzimat edebiyatı, 2. cilt''], Salkımsöğüt Yayınları, 2007, p. 205.</ref> asıllı Dilârâyiş Hanım<ref name="Ansiklopedi">Türk ansiklopedisi, [https://books.google.com.tr/books?ei=4VTNVOPGHMflaOeUgpAL&hl=tr&id=xUIOAQAAMAAJ&dq=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F&focus=searchwithinvolume&q=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F+g%C3%BCrc%C3%BC ''Türk ansiklopedisi, 28. cilt''], Millî Eğitim Basımevi, 1980, p. 492.</ref><ref name="Turk Klasikleri">Turk Klasikleri, [https://books.google.com.tr/books?ei=4VTNVOPGHMflaOeUgpAL&hl=tr&id=3SE-AQAAIAAJ&dq=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F&focus=searchwithinvolume&q=Dil%C3%A2r%C3%A2yi%C5%9F+g%C3%BCrc%C3%BC ''Turk Klasikleri, 33. sayı''], California Üniversitesi, 2010, p. 3.</ref>’ın oğludur.
 
Devrin ileri gelen isimlerinden Sami Paşa'nın oğludur. Özel öğrenim gördü. Yirmi yaşına kadar resmi bir görev almayıp, [[edebiyat]] konusundaki bilgilerini artırmayı tercih etti. [[1880]]'de [[Evkaf Nezareti]] Mektubi Kalemine memur oldu. Babasının ölümünden sonra da [[Londra]] elçiliği ikinci kâtipliğine atanan Sezâi, orada kaldığı dört yıl boyunca [[İngiliz]] ve [[Fransız]] edebiyatlarını yakından izledi. Elçilikteki görevinden istifa ederek [[İstanbul]]'a döndüğünde İstişare Odasına memur oldu. Yedi yıl süren bu ikinci dönem memuriyetinde ([[1885]]-[[1901]]) [[sanat]]ını olgunlaştırdı.
Babasının [[Taşkasap, Fatih|Taşkasap’taki]] konağında özel öğrenim gördü. Konaktaki eğitim yıllarında Farsça, Arapça, Fransızca, Almanca; daha sonra Londra’da görev yaptığı yıllarda İngilizce öğrendi. Yirmi yaşına kadar resmi bir görev almayıp, edebiyat konusundaki bilgilerini artırmayı tercih etti. “''Maarif''” başlıklı ilk yazısı 1874 yılında “''Kamer''” adlı gazetede yayımlandı 3 perdelik bir piyes olan “''Şir''” isimli ilk eseri 1879’da yayımlandı.
 
[[Sergüzeşt]] romanı yüzünden göz hapsine alındığını düşünerek bundan kurtulmak için [[Paris]]'e gitti ve [[İkinci Meşrutiyet|Meşrutiyet]]'in ilanına kadar da orada kaldı ([[1908]]). İstanbul'a döndüğünde [[Madrid]] elçisi olarak görevlendirildi. [[I. Dünya Savaşı]] başlayınca Madrid'ten [[İsviçre]]'ye geçti, savaşın sonuna kadar burada kaldı. Mütareke devrinde emekli olarak İstanbul'a döndü ([[1921]]). Son yıllarında kendisine, [[Büyük Millet Meclisi]]'nin kararıyla "Hidamat-ı vataniyye tertibinden" maaş bağlandı ([[1927]]) ve [[26 Nisan]] [[1936]] tarihinde İstanbul'da öldü.
[[1880]]'de, ağabeyi [[Abdüllatif Suphi Paşa]]’nın başında olduğu Evkaf Nezareti Mektubi Kalemi’ne memur oldu. Babasının ölümünden sonra da [[Londra]] elçiliği ikinci kâtipliğine atandı. Orada kaldığı dört yıl boyunca İngiliz ve Fransız edebiyatlarını yakından izledi. 1885’te elçilik görevlerinin şapka giymesi yasağına uymadığı için elçilik kadrosu azledildiğinde İstanbul'a döndü
 
▲== YaşamıEserleri ==
[[1885]] - [[1901]] arasında İstanbul’da yaşadı ve edebi açıdan verimli bir dönem geçirdi. [[Abdülhak Hamit]] ve [[Recaizade Ekrem]] ile yakın dost oldu. 17-18 yaşlarında iken tanıştığı [[Namık Kemal]] ile sürekli mektuplaştı. Diğer [[Tanzimat]] yazarları gibi çok sayıda eser vermedi; bir roman, iki küçük hikâye kitabı, hatıra ve seyahat yazıları yazdı. 1888’de bir paşazade ile cariyenin aşk öyküsünü anlattığı [[Sergüzeşt]] adlı romanı yayımlayarak [[Şemseddin Sami]], [[Namık Kemal]] ve [[Ahmet Mithat Efendi]]'den sonra Türk edebiyatının ilk romancıları arasına girdi. [[Alphonse Daudet]]'den “''Jak''” romanını Türkçeye çevirdi. 1891’de hikayelerini “''Küçük Şeyler''” adlı kitapta topladı. 1897'de [[İkdam|İkdam Gazetesi'nde]] makaleler ve hikayeler yazdı. Bazı makale ve hikayelerini “''Rumuzü'l-Edeb''” (1898) adlı kitapta topladı.
 
=== Roman ===
Sergüzeşt romanı yüzünden göz hapsine alındığını düşünerek bundan kurtulmak için 1901’de [[Paris]]'e gitti ve [[1908]]'de [[Meşrutiyet]]'in ilanına kadar da orada kaldı. Yurtdışına kaçışını [[Servet-i Fünun]] Dergisi’nde yayımlanan “''1901‘e Ait Bir Hatıra''” başlıklı yazısında anlattı. Paris’te [[Jön Türkler]]’le tanıştı; [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]]’ne katıldı ve cemiyet içinde saygın bir yere geldi. Cemiyetin 15 Şubat 1902’de yayın hayatına başlayan "''Şüra-ı Ümmet''" adlı yayın organında Osmanlı Devleti politikalarını ve rejimini eleştiren yazılar yayımladı. Paris yıllarını “''1901’den İtibaren Paris’te Geçen Seneler''”, “''Paris Hatıratından''”, “''Paris’te Yedi Sene''” adlı yazılarında anlattı.
* [[Sergüzeşt]] ([[1889]])
 
=== Öykü ===
II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine İstanbul'a döndü ve [[Madrid]] elçisi olarak görevlendirildi. [[I. Dünya Savaşı]] başlayınca Madrid'den [[İsviçre]]'ye geçti, savaşın sonuna kadar burada kaldı. İspanya yıllarını “''Gırnata ve El-Mescidü’l Camia: Elhamra''” adlı iki yazıda, İsviçre’de geçirdiği zamanı “''İsviçre Hatıratı''” başlıklı yazılarında anlattı.
* '''Öykü:''' Küçük Şeyler ([[1892]])▼
 
* Müdafaa-i Zulüm
Mütareke devrinde [[1921]] yılında yaş haddi dolmadan hükümet tarafından emekliye sevkedildi ve İstanbul'a döndü.
 
Son yıllarını [[Kadıköy, İstanbul|Kadıköy’ün]] Mühürdar semtindeki evinde geçirdi. Çok sevdiği yeğeni İclal'in ölümü üzerine yazdığı mensur bir mersiye ile daha bazı nesir ve hatıralarını 1924’te yayımladığı “''İclal''” isimli kitapta topladı.
 
[[1927]]'de kendisine [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nin kararıyla "''Hidamat-ı Vataniyye''" tertibinden maaş bağlandı. 26 Nisan 1936 tarihinde İstanbul'da zatürreden öldü. Cenazesi, Göksu’daki aile mezarlığına, yeğeni İclal’in yanına defnedildi.
 
== Edebi kişiliği ==
İlk eserini Namık Kemal etkisinde yazdığı “Şir” adlı eseri ile tiyatro oyunu alanında veren sanatçı; roman, hikâye, hatıra, sohbet, makale ve şiir ile üne kavuştu.
 
Tek romanı olan Sergüzeşt, bütünüyle esaret konusunu işleyen ilk roman olarak Türk edebiyatında yer aldı; cariyelik ve kölelik siteminin eleştirildiği roman, onun en ünlü eseri oldu. Besim Ömer Paşa tarafından Fransızca’ya çevrildi.<ref name=yakup/>
 
Romanının getirdiği ünle hikâyeci yönü gölgede kalmış olsa da hikayecilik yönü çok güçlü bir yazardı. Küçük olayları konu alan hikâyeleri ile kısa hikâye türünü, Türk edebiyatına soktu. Tanzimat döneminin en genç yazarı olan sanatçı, “Küçük Şeyler” adlı kitabı ile [[Servet-i Fünun]] yazarlarını etkiledi. [[Namık Kemal]]’in etkisiyle birçok hikayesinin dilini süsledi, uzun cümleler kullandı<ref name=yakup/>. Yazılarında romantizm ile realizmi birleştirdi. “''Sanat için sanat''” anlayışıyla eserler verdi. Konularını her zaman yerli hayattan seçti.
 
== Eserleri ==
* '''Roman:''' Sergüzeşt (1888)
▲* '''Öykü:''' Küçük Şeyler (1892)
* '''Oyun:''' Şir (1879)
* '''Sohbet/Eleştiri/Anı:''' Rumuzu’l- Edeb (1900), İclal (1923)
 
=== KaynakçaOyun ===
* Şir (arslan, [[1879]])
{{kaynakça}}
* Mantemeden
 
=== Sohbet-Eleştiri-Anı ===
{{Osmanlı Devleti Madrid Büyükelçileri}}
* Rumuzu’l- Edeb ([[1900]])
* İclal ([[1923]])
 
[[Kategori:Türk romancılaryazarlar]]
[[Kategori:GürcüResim asıllıaranan Türkleryazarlar]]
[[Kategori:Türk öykü yazarları]]
[[Kategori:İstanbul doğumlular]]
[[Kategori:Osmanlı devlet görevlileri]]
[[Kategori:Osmanlı yazarları]]
[[Kategori:1859 doğumlular]]
[[Kategori:1936 yılında ölenler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Samipaşazade_Sezai" sayfasından alınmıştır