Muhammed Tapar: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Noyder (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Hükümdar bilgi kutusu
'''Muhammed Tapar''' ya da '''Gıyaseddin Mehmed Tapar''' (ö. [[1118]]) [[Büyük Selçuklu Sultanı]] ve [[Melikşah]]'ın oğlu.
| adı = Muhammed Tapar
| başlık = [[Büyük Selçuklu Devleti]] Sultanı
| resim = [[Dosya:MuhammadITaparSeljuqCoin.jpg|200px]]
| altyazı = Muhammed Tapar adına darp edilmiş altın sikke
| hüküm süresi = 1105–1118
| tahta geçmesi =
| diğer ünvanları =
| tam adı = Gıyaseddin Mehmed Tapar
| önce gelen = [[Müizzeddin Melikşah]]
| sonra gelen = [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]] ([[Irak]] ve [[İran]]'da)<br/> [[Ahmed Sencer]] [[Horasan]] ve [[Maveraünnehir]]'de
| varisi = [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]]
| kraliçe =
| gözdesi =
| eş 1 =
| eş 2 =
| eş 3 =
| hanedan = Selçuklu
| resmi marşı =
| babası = [[Melikşah]]
| annesi =
| doğum tarihi =
| doğum yeri =
| ölüm tarihi = 1118
| ölüm yeri = Bağdad
| defin tarihi =
| mezar yeri =
| dini = [[İslam]]
}}
 
'''Muhammed Tapar''' ya da '''Gıyaseddin Mehmed Tapar''' (d. ? - ö. [[1118]], [[Bağdad]]) [[Büyük Selçuklu Sultanı]] ve [[Melikşah]]'ın oğlu.
Yeğeni [[Müizzeddin Melikşah]]'tan sonra [[Bağdad]]'da Selçuklu tahtına çıktı. Bağdad'da hüküm sürmesinden dolayı Selçuklu hanedanının başı olarak sayılıyordu ama [[Horasan]]'da hüküm süren kardeşi Sultan [[Ahmed Sencer]] daha büyük bir güce sahipti. [[1107]]'de Halep atabeyi [[Rıdvan]]'la birlik olup [[Anadolu Selçuklu Sultanı]] [[I. Kılıçarslan]]'la çarpıştı ([[Musul Savaşı]]). I. Kılıçarslan savaşı kaybederek öldü. Muhammed Tapar [[1118]]'de öldü ve yerine [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]] geçti. Ancak [[Ahmed Sencer]] [[Selçuklu]] dünyasının en kuvvetli hükümdarı olarak hüküm sürmeye devam etti.
 
==Hayatı==
 
Yeğeni [[Müizzeddin Melikşah]]'tan sonra [[Bağdad]]'da Selçuklu tahtına çıktı. Bağdad'da hüküm sürmesinden dolayı Selçuklu hanedanının başı olarak sayılıyordu ama [[Horasan]] ve [[Maveraünnehir]]'dade hüküm süren kardeşi Sultan [[Ahmed Sencer]] daha büyük bir güce sahipti. [[1107]]'de Halep atabeyi [[Rıdvan]]'la birlik olup [[Anadolu Selçuklu Sultanı]] [[I. Kılıçarslan]]'la çarpıştı ([[Musul Savaşı]]). I. Kılıçarslan savaşı kaybederek öldü. Muhammed Tapar [[1118]]'de öldü ve yerine [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]] geçti. Ancak [[Ahmed Sencer]] [[Selçuklu]] dünyasının en kuvvetli hükümdarı olarak hüküm sürmeye devam etti.
 
[[1107]]'de Halep atabeyi [[Rıdvan]]'la birlik olup [[Anadolu Selçuklu Sultanı]] [[I. Kılıçarslan]]'la Habur Nehri kıyısında [[Musul Savaşı]]'na giristi. I. Kılıçarslan savaşı kaybederek öldü.
 
Yarı kardeşi olan [[Berkyaruk]] ile gayet ciddi askeri mücadeleye başladı. Bu mücadeler sonunda Melik unvanı verilip güney Kafkasya ve Azarbeyacan yörelerinde hükümdarlığı kabul edildi. Fakat Muhammed Tapar bundan tatmin olmamıştı ve Sultan Berkyaruk'a karşı tekrar isyan etti. Ama başarı kazanamadı ve Güney Kafksaya'ya kaçmak zorunda kaldı. 1104'de Sultan Berkyaruk hasta idi ve devamlı Selcuklu tahtına iddiaları olanlarla savaşmaktan bıkmıştı. Büyük Selçuklu Devleti'nin batısında Irak, İran ve Doğu Anadolu'da bulunan kendinin hüküm ettiği arazilerin yönetimini Muhammed Tapar ile paylaşmak için anlaşma yaptı. 1105'de Berkyaruk öldü ve bundan sonra Muhammed Tapar batıda Büyük Selçuklu Devleti'nin tek hükümdarı oldu. [[Horasan]] ve [Maveraunnehir]]'de Selçuklu Sultanı [[Ahmed Sencer]]'di.
1106'da Muhammed Tapar Nizari Ismail kalesi olan Sahdiz'i eline gecirdi. Nizari Ismaililere karsi bir askeri sefer acmayi planladi. Bu sefere Hazer Denizi guneyinde Tabaristan'da hukum suren [[Bavendiler]] hukumdari IV. Sahriyar'i ordusu ile katilmaya davet etti. IV. Sehriyar Muhammed Tapar'in kendisine yazdigi mektubun kucumseyici uslubundan ve kendisi de Sii oldugu icin Nizari Ismaililere saldira bulman=k istememesinden dolayi Muhammed Tapar'in asker istegini kabul etmedi.
 
Bundan cok gecmeden Muhammed Tapar Emir Cavli komutasindan bir Selcuklu ordusunu [[Bavendiler]]'in onemli merkezi olan "Sari"'yi zapteme hedefi ile Tabaristan'a gonderdi. Fakat IV. Sehriyar ve oglu III. Karin komutasinda olan [[Bavendiler]] ordusu, uzerine gelen Selcuklu ordusunu hic beklenmedik bir sekilde maglup etti.
 
Çok geçmeden Muhammed Tapar IV. Şehriyar'a bir mektup göndererek ondan kucuk yaşta olan bir oğlunu [[İsfahan]]'da bulunan Büyük Selçuklu Devleti merkezi sarayına egitimi icin göndermesini talep etti. IV. Şehriyar da küçük yaşta olan oğlu Ali'yi İsfahan'daki saraya eğitim için gönderdi. Ali'nin üstün yetenekliliği Sultan Muhammed Tapar'a gayet iyi etki yapıp Sultan kızını ona gelin olarak vermek istedi. Fakat Ali bunu kabul etmedi. Sultan Muhemmed Tapar'ın kızının [[Bavendiler]] hükümdarliği veliahtı olan ağabeyi III. Karın'e gelin olarak verilmesinin daha uygun olacağını belirtti. III. Karin Tabaristan'dan İsfahan sarayına çağrıldı ve orada Muhammed Tapar'ın kızı ile evlendi. III. Karin (1114–1117) döneminde ve I. Ali ise (1118–1142) döneminde [[Bavendiler]] hükümdarları oldular.
 
1106/1007'de ünlü Selçuklu veziri olan [[Nizam-ül Mülk]]'un oğlu [[Ahmed bin Nizamülmülk]] yaşamakta olduğu [[Hamedan]]'ın basyoneticisi (reisi)'ne karşı bir şikayette bulunmak için Sultan Muhammed Tapar'ın sarayına gitmiştir. Tam bu sırada Selçuklu Veziri olan Saadelmülk Ebumuhsin Abi dalalet ile suçlanmış ve idam edilmişti. Ahmed'in babası Nizamülmülk'in üstün devlet idareciliğindnne dolayı oğlu olan Ahmed'in de bu yetenekleri haiz olduğu kabul edilerek Muhammed Tapar tarafından hemen Selçuklu Devleti Veziri olarak atanmıştır. Babasına verilmiş şeref ünvanları olan "Kevamedin", "Sadülislam" ve "NizamülMülk" oğlu Ahmed'e de verilmiştir. Vezir olarak Ahmed bin Nizamülmülk 1107/1109'da Muhammed Tapar'ın Irak'ta Mazeedi hükümdarı Sayfeldavla Sadaka bin Mansur'a karşı askeri seferinde bulunmuştur ve onun muharebede mağlup edilip öldürülmesine neden olmuştur. 1109'da Vezir Ahmed bin Nizamülmülk ve Çavli Sakavu askeri komutan Sultan tarafından Haşhaşilerin kurup hüküm merkezxleri olan [[Alamut]]] kalesinin ve diğer güçlü kaleleri olan Östavand kalesini fethetmek görevi ile bir askeri sefere gönderilmişlerdir. Fakat bu kaleleri almamışlar ve başarısız olarak geri dönmüşlerdir. 1010 başlarından Ahmet bin Nizamülmülk Bağdad'da bir camiide iken bir [[Hashasiler]] fedaisinin suikast saldırısına hedef olmuştur. Ama bu suikast başarısız kalıp Ahmed bin Nizamülmülk hayatını kurtarmıştır. Ahmed bin Nizamülk dört yıl Sultan Muhammed Tapar'ın döneminde Vezir olarak görev yapmıştır. 1110 yılında azledilmiş ve yerine Hatirelmülk Ebu Mansur Maybudi Vezir olarak atanmıştır. Tarihçi Ali İbnülesir'e göre Ahmed bin Nizamülmülk bundan sonra Bağdad'a çekilmiştir. Anuşirvan bin Halid adlı tarihçiye göre Muhammed Tapar eski vezirini 10 yıl zindanda hapsetmiştir.<ref>Bosworth, C. E. (1984) "Ahmed B. Nezam-al-Molk". ''Encyclopaedia Iranica, Cilt I, Fas. 6 Say 642–643 [[http://www.iranicaonline.org/articles/ahmad-b-nezam]] {{ing}}</ref>
 
Muhammed Tapar [[1118]]'de Bağdad'da öldü ve yerine [[II. Mahmud (Selçuklu)|II. Mahmud]] geçti. Ancak [[
Ahmed Sencer]] [[Selçuklu]] dünyasının en kuvvetli hükümdarı olarak hüküm sürmeye devam etti.
 
== Kaynakça==
{{Kaynakça}}
 
== Dış bağlantılar ==
 
* Özaydın, Abdülkerim (1990),''Sultan Muhammed Tapar devri Selçuklu tarihi:498-511/1105-1118'', AnkraAnkara:Türk Tarih Kurumu Basımevi ISBN:9789751602404.
* Köymen, Mehmet A. (1954) ''Büyük Selçuklu imparatorluğu tarihi, II. Ikinci imparatorluk devri'', Ankara,
* Nagendra Kr. Singh: ''International encyclopaedia of Islamic dynasties'', s.1086 {{ing}}
* M. F. Sanaullah, (1930).''The decline of the Saljuqid empire'', Calcuta, {{ing}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Muhammed_Tapar" sayfasından alınmıştır