Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
k yazım hatası |
||
1. satır:
{{Osmanlı İmparatorluğu tarihi}}
Bu dönemde (1908-1922) İkinci Meşrutiyet (1908-1920) ile başlayıp Saltanatın kaldırılması (1922) kadar devam eder.
== İkinci Meşrutiyet 1908-1920 ==
24 Temmuz 1908'de yeniden ilân edilmesiyle başlayan ve 21 Aralık 1918'de Mebuslar Meclisi'nin tasfiyesiyle sona eren dönemdir. Abdul Hamid II ve V. Mehmet Reşad Dönemlerini kapsar.
=== 1908–1909 Abdul Hamid II ===
==== Girit ve Yunanistan, 1908 ====
Girit devrim avantajını kullanarak Yunanistan ile birlik ilan etti.
==== Arnavutlar ve Latin harfleri, 1909 ====
Ondokuzuncu yüzyılın sonlarında Arnavut aydınlar Arnavut edebiyat dilini standartlaştırma ve bu okullarda kullanılacak talepleri yapmaya başladı. 1879 yılında İstanbul'da toplum katılımı ile Arnavut yazarları ders kitaplarını düzenlemeye çalıstılar. O zamanda Bulgaristan , Mısır , İtalya , Romanya ve ABD'de Arnavut göçmenler toplumun çalışmalarına destek verdi. Osmanlıda Yunanlar Ortodoks Arnavutların eğitimi ile egemendi, Yunan ve Osmanlı özellikle Arnavutça dilinde eğitim bastırmak istediler. Sorun 1886 yılında Konstantinopolis'in ekümenik Patrik Arnavut yazma okuma ile ulaşanları dinden aforoz tehdit ettimesi ile boyut değiştirdi. Rahipler duaları Arnavutça okununca Allah'ın anlamayacağını savunuyordu.<ref>''Isolationist States in an Interdependent World
Author Helga Turku Publisher Ashgate Publishing, Ltd., 2009 ISBN 0-7546-7932-2, ISBN 978-0-7546-7932-5 Length 182 pages'' page 64 [http://books.google.com/books?id=ssaBKV1gABYC&lpg=PA63&dq=Albanian%20league%201878&as_brr=3&pg=PA64#v=onepage&q=Albanian%20league%201878&f=false]</ref>
1909 yılına gelince; Tiran ve Elbassan Arnavutları anayasal harekete katılan ilk gruplar arasında yer aldı . Ancak, Balkanlar'da ulusal sınırları değişen nedeniyle , Arnavutlar marjinalize edilmiş oldular. Sonuç olarak, 1908 yılında Manastır'da toplantı Arnavut aydınlar standart komut olarak Latin alfabesini seçti. İkinci Meşrutiyet sonrası, 1909, Sultan Abdül Hamid II talepleri kabul etti.
Yeni hükümet, Arnavutların birliğini kırmak için İslami dayanışma çağrısında bulundu. Müslüman din adamları Arap alfabesini empoze etmeye çalıştilar. Arnavutlar bunu zorla "Osmanlaştırma" olarak gördü ve bu kampanyaya teslim olmayı reddetti.
==== 31 Mart Ayaklanması, 1909 ====
{{ana madde|31 Mart Ayaklanması}}
İstanbul'da yönetime karşı yapılmış büyük bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın bastırılmasından muhalefet hareketi önemli kayıplara uğradı. Bundan sonre Meclis-i Umumi Milli adı altında birlikte toplanan Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan'ın 27 Nisan'da II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesini, yerine V. Mehmed'in geçirilmesini kararlaştırdı.
=== 1909-1918 V. Mehmet Reşad ===
==== Trablusgarp Savaşı (1911) ====
{{ana madde|Trablusgarp Savaşı}}
20. yüzyılın başında Kuzey Afrika'da sadece [[Trablusgarp Eyaleti|Trablusgarp]] Osmanlı egemenliğinde kalmıştı. (Daha önce Cezayir'i ve Tunus'u ve Fas'ı Fransızlar işgal etmiş, Mısır'ı da İngilizler işgal etmişti).
İtalya'nın gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışı, bunun içinde Osmanlının elindeki Trablusgarp'a asker çıkarmaları.
Trablusgarp'ı ele geçirmekte zorlanan İtalyanlar Oniki Ada ve Rodos'u işgal ettiler. Bu sırada Balkan Savaşı patlak verince Osmanlı Devleti barış imzalamak zorunda kaldı. İtalyanlarla [[Uşi Antlaşması|Uşi (Ouchy)Antlaşması]] imzalandı.(1911) Antlaşmaya göre Osmanlının kuzey afrikadaki son toprağı olan Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = Trablusgarp Savaşı
| width = 150
|image1 =Italian siege of Tobruk.jpg
|caption1=İtalyan donanması Trablus'u kuşatıyor.
|image2 =Italian battery near Tripoli.jpg
|caption2=İtalyanlar Trablus yakınlarında
|image3 =Ataturk5.JPG
|caption3=Mustafa Kemal
}}
==== Balkan Savaşları (1912-13)====
{{ana madde|Balkan Savaşları}}
Rusya'nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması sonucu çıkmıştır.
İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya, hem Avrupa'nın güçlü bir devleti hem de İngiltere'nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi. İngiltere, Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya'yı kullanmaya karar verdi.
===== I. Balkan Savaşı =====
{{ana madde|I. Balkan Savaşı}}
Osmanlı'nın Trablusgarp'ta savaşıyor olmasini firsat olarak gorduler ve Rusların kışkırtmasıyla [[Sırbistan]], Yunanistan, [[Karadağ]] ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devleti'ne savaş açtılar.
* Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
* Makedonya, Batı Trakya, Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
Sonuçta, Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla Londra Konferansı toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı Devleti [[Midye-Enez çizgisi]]'nin batısında kalan topraklarını kaybetti.
(Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada Midilli sakız sisam ahikerya ve ipsara limni bozbaba semadirek dışındaki Ege adaları Yunanistan'a geçti.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = I. Balkan Savaşı
| width = 150
|image1 =Muslim refugees in the initial phase of the First Balkan War.png
|caption1=Balkan Müslüman vatandaşları
|image2 =Muhajir.jpg
|caption2=Birinci Balkan Savaşı sırasında Balkanlardan göçen muhacirler, İstanbul,
|image3 =Ioannina liberation 1913.JPG
|caption3=Yunanistan Krallığı veliahtı Konstantin'e kılıcı teslim eden Esad Paşa]]
}}
===== II. Balkan Savaşı =====
{{ana madde|II. Balkan Savaşı}}
I. Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli'yi Bulgarlardan geri aldı.
Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İstanbul Antalaşması'nı, Yunanistan ile Atina Anlaşmalarını imzaladı.(1913) İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistanda yaşayan Türklere "[[Azınlık]]" statüsü verildi. Balkan Savaşlarından sonra Talat, Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = II. Balkan Savaşı
| width = 150
|image1 =BwII kratovo.jpg
|caption1=Sırp
|image2 =Greek Artillery Balkans.jpg
|caption2=Yunan
|image3 =Second_Balkan_War.png
|caption3=Askeri hareketler
}}
==== Parti içi çekişmeler ve Bâb-ı Âli, 1913 ====
Balkan Savaşı yenilgisinin sonuçlarıyla karşı karşıya kalan Osmanlı ıslahat programı konusunda İngiltere, sınır anlaşmazlıkları konusunda da İran'la arasında doğan sınır sorunlarını çözmeye çalıştı. Bir yandan da hem İttihat ve Terakki'ye karşı gelişen muhalefetle, hem de İttihat ve Terakki içindeki çekişmeler vardı. 23 Ocak 1913 günü [[İsmail Enver|Enver Bey]] ve [[Talat Paşa|Talat Bey]]'in başını çektiği bir grup [[İttihat ve Terakki]] üyesi tarafından hükûmet binası [[Bâb-ı Âli]]'nin basılmasıyla gerçekleştirilmiş [[askerî darbe]]. Bu baskın sırasında [[Osmanlı Harbiye Nazırlığı|Harbiye Nazırı]] [[Nâzım Paşa]] öldürülmüş, [[Sadrazam]] [[Kâmil Paşa]]'ya zorla istifası imzalattırılmıştır. Darbe sonrasında iktidar İttihat ve Terakki'nin eline geçmiştir. 11 Haziran 1913 günü Beyazıt Meydanı'nda makam otomobilinin içindeyken dönemin uğradığı silahlı saldırı sonucu dört ay on dokuz gün sadrazamlık yapan [[Mahmud Şevket Paşa]] öldürüldü
==== 1914 ====
Avusturya-Macaristan Veliahtı Saraybosna'da bir Sırplı tarafından öldürüldü. Bunun üzerine Avusturya Sırbistan'a savaş ilan etti, Rusya Sırbistan'ın yanında yer aldı. Fransa Rusya'yı destekledi. Almanya ve İngiltere'nin de katılmasıyla savaş genişledi.
Almanya ve İtalya'nın gelişen sanayileri için hammadde ve pazara ihtiyaç duymaları, bu nedenle İngiltere ve Fransanın sömürgelerine göz dikmeleri, Fransanın 1871'de kaybettiği Alsas-Loren Bölgesini Almanlardan geri almak istemesi, Avusturya-Macaristan imparatorluğu'nun Rusların Panslavist politikasından rahatsız olması gibi nedenlerden dolayı yapılmışltır.
İtalya savaş başladıktan sonra grup değiştirerek, İtilaf Devletleri'nin yanında savaşa katılmıştır.
===== Osmanlının savaşa öcesi kararları =====
{{Ayrıca bakınız|Osmanlı-Alman İttifakı|Alman Askerî Misyonu (Osmanlı)}}
[[Balkan Savaşları]]'ndan felaketle ayrılan [[Osmanlı Ordusu]]'na [[1913]] yılında Almanya'dan 42 kişilik bir subay grubu getirilmiş, bu subaylar I. Dünya Savaşı öncesinde orduda düzenlemelerde bulunmuşlardır. Alman subaylardan en çok öne çıkanları [[Liman von Sanders]], [[Erich von Falkenhayn]] ve [[Von der Goltz]]'tur.
==== I. Dünya Savaşı (1914-18) ====
{{Ayrıca bakınız|I. Dünya Savaşı|I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri}}
Osmanlının savaşan Askeri Birimler söyledir. Ordular Grupları:[[Şark Ordular Grubu]], [[Kafkas Ordular Grubu]], [[Yıldırım Ordular Grubu]], [[Ordu (askeriye)|Orduları]]: [[1. Ordu (Osmanlı)|1.]], [[2. Ordu (Osmanlı)|2.]], [[3. Ordu (Osmanlı)|3.]], [[4. Ordu (Osmanlı)|4.]], [[5. Ordu (Osmanlı)|5.]], [[6. Ordu (Osmanlı)|6.]], [[7. Ordu (Osmanlı)|7.]], [[8. Ordu (Osmanlı)|8.]], [[9. Ordu (Osmanlı)|9.]], [[Kolordu]]ları: [[1. Kolordu (Osmanlı)|1.]], [[2. Kolordu (Osmanlı)|2.]], [[3. Kolordu (Osmanlı)|3.]], [[4. Kolordu (Osmanlı)|4.]], [[5. Kolordu (Osmanlı)|5.]], [[6. Kolordu (Osmanlı)|6.]], [[7. Kolordu (Osmanlı)|7.]], [[8. Kolordu (Osmanlı)|8.]], [[9. Kolordu (Osmanlı)|9.]], [[10. Kolordu (Osmanlı)|10.]], [[11. Kolordu (Osmanlı)|11.]], [[12. Kolordu (Osmanlı)|12.]], [[13. Kolordu (Osmanlı)|13.]], [[14. Kolordu (Osmanlı)|14.]], [[15. Kolordu (Osmanlı)|15.]], [[16. Kolordu (Osmanlı)|16.]], [[17. Kolordu (Osmanlı)|17.]], [[18. Kolordu (Osmanlı)|18.]], [[19. Kolordu (Osmanlı)|19.]], [[20. Kolordu (Osmanlı)|20.]], [[21. Kolordu (Osmanlı)|21.]], [[22. Kolordu (Osmanlı)|22.]], [[Irak ve Havalisi Genel Komutanlığı|Irak ve Havalisi]], [[1. Kafkas Kolordusu (Osmanlı)|1. Kafkas]], [[2. Kafkas Kolordusu (Osmanlı)|2. Kafkas]], [[Hicaz Kolordusu (Osmanlı)|Hicaz]] olmaktadır. Ayrıca müstahkem mevkiileri: [[Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı|Çanakkale]], [[İstanbul Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanlığı|İstanbul Boğazı]], [[Çatalca Müstahkem Mevkii Komutanlığı|Çatalca]], [[Edirne Müstahkem Mevkii Komutanlığı|Edirne]], [[İzmir Müstahkem Mevkii Komutanlığı|İzmir]], [[Erzurum Müstahkem Mevkii Komutanlığı|Erzurum]], [[Kars Müstahkem Mevkii Komutanlığı|Kars]] vardır. Ayrıca [[Birinci Kuvve-i Seferiye|1. Kuvve-i Seferiye]], [[Beşinci Kuvve-i Seferiye|5. Kuvve-i Seferiye]], [[Asya Kolordusu|Alman Asya]], [[Afrika Grup Komutanlığı (Osmanlı)|Afrika]], [[Hicaz Kuvve-i Seferiyesi|Hicaz]], [[Kafkas İslam Ordusu|Kafkas İslam]] , [[57. Piyade Alayı (Osmanlı)|57.]] ,[[177. Piyade Alayı (Osmanlı)|177.]], [[Kuva-i İnzibatiye]] oluşturulmuşdur.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = Osmanlı I. Dünya Savaşında
| width = 150
|image1=WW1 TitlePicture For Caucasus Campaign.png
|caption1=Üst: Erzurum; Sol Üst: Rus; Sol Alt: Müslim; Sağ Üst:Osmanlı; Sağ Alt: Ermeni
|image2=G.C. 18 March 1915 Gallipoli Campaign Article.jpg
|caption2=Çanakkale
|image3=WW1 TitlePicture For Armenian Resistance.png
|caption3=
}}
===== Rusya ile ilişkiler =====
{{Ayrıca bakınız|Kafkasya Cephesi|İran Cephesi}}
Osmanlı ile ilintili olarak Rus İmparatorluğunu savaşda temel amacı kaynak ve ticaret yollarının kontrolu olmuşdur. Bunun için Boğazlar'ı ve Doğu Anadolu'yu ele geçirmek ve İran (Petrol alanları) üstünde hakimiyetini sağlamak amacını güdüyordu.
===== İngiliz ve Fransızlarla ile ilişkiler =====
{{Ayrıca bakınız|Çanakkale Savaşı|Irak Cephesi|Hicaz-Yemen Cephesi|Sina ve Filistin Cephesi}}
Osmanlı ile ilintili olarak İngilizler ellerinde bulunan sömürgelerin korunması, deniz yollarının kontrol altında tutulması, küresel şirketlerin hakimiyeti ve en önemlisi Ortadoğu Enerji Koridoru'na sahip olmak stratejileri gütmişdir.
===== İç olaylar =====
{{Ayrıca bakınız|Arap Ayaklanması|Ermeni isyanları (I. Dünya Savaşı)}}
1916 yılında, Osmanlı hakimiyeti altındaki Arapların başlattığı [[Arap Ayaklanması]] veya bağımsızlık mücadelesi. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu karşısına [[Ermeni Ulusal Hareketi]]nin örgütleri [[Ermeni milisleri]] (partizan gerilla müfrezeleri) ile karşı faliyetler yürütmüş, ayrıca Rus İmparatorluğunda oluşan [[Ermeni Gönüllü Tugayları]]na katılmişlar.
{{I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri zaman çizelgesi}}
== Paylaşımı, 1918-1922 ==
=== 1918-1922 VI. Mehmed ===
8 Ekim 1918'de savaşın kaybedileceğinin anlaşılması üzerine Talat Paşa başkanlığındaki İttihat ve Terakki kabinesi istifa etti. Yerine Ahmet İzzet Paşa başkanlığında bir kabine kuruldu ve bu kabine savaşı bitiren Mondros Mütarekesi'ni 30 Ekim 1918'de imzalandı. Ahmet İzzet Paşa'nın "artçı" kabinesinin de sadece 25 gün süren iktidardan sonra istifası üzerine Padişah diplomat Ahmet Tevfik Paşa'yı 13 Kasım'da sadrazamlığa getirdi.
==== Mondros Mütarekesi 1918 ====
{{Ana madde|Mondros Mütarekesi}}
I. Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleri ile [[Mondros Mütarekesi]] imzalanmışdır. Osmanlı İmparatorluğu adına Bahriye Nazırı Rauf Bey Limni adasının Mondros Limanı'nda Agamemnon zırhlısında 30 Ekim 1918 akşamı imzalanmıştır.
==== İstanbul'un İşgali 1918 ====
{{Ana madde|İstanbul'un İşgali}}
İtilaf Devletleri 13 Kasım 1918'de İstanbul"u işgal etti.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = İstanbul'un İşgali
| width = 150
|image1=RHS Lemnos.jpg
|caption1=[[Kilkis (zırhlı)|Kilkis]] Yunan zırhlısı
|image2=Dead of a Turkish soldier Sehzadebasi raid.jpg
|caption2=İngiliz askerleri tarafından öldürülen asker.
|image3=SultanahmetMitingi.jpg
|caption3=Sultanahmet Mitingi
}}
==== Sevr Antlaşması 1920 ====
{{Ana madde|Sevr Antlaşması}}
10 Ağustos 1920'de İtilâf Devletleri ile Osmanlı hükümeti arasında Sevr Antlaşması imzalanmışdır.
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = Sevr Antlaşması
| width = 150
|image1=SevresOttoman1927.JPG
|caption1=Sevr Osmanlı haritası
|image2=First_republic_of_Armenia-west_boarders_by_Woodrow_Wilson.png
|caption2=Doğu detaylı
|image3=StraitsSevres.gif
|caption3=Batı detaylı
}}
==== Saltanatın kaldırılması 1922 ====
{{Ana madde|Saltanatın kaldırılması|}}
1 Kasım 1922'de Türkiye Büyük Millet Meclisi "Türkiye Büyük Millet Meclisinin, hukuku hâkimiyet ve hükümraninin mümessili hakikisi olduğuna dair" 308 numaralı kararname ile [[Saltanatın kaldırılması]] gerçekleşmişti
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = Saltanatın kaldırılması
| width = 150
|image1=Sultan's Lancers.jpg
|caption1=[[Türk Kurtuluş Savaşı İç Cephesi]] ve [[Kuva-yi İnzibatiye]]
|image2=Sultanvahideddin.jpg
|caption2=Sultan Vahideddin
|image3=First_TBMM.gif
|caption3=Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk üyeleri
}}
== Dönemin Sultanları ==
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| header = Tasfiye Dönemi
| width = 100
|image1=Sultan_Abdul_Hamid_II_of_the_Ottoman_Empire.jpg
|caption1=[[Abdülhamit II]]
|image2=Sultan_Mehmed_V_of_the_Ottoman_Empire.jpg
|caption2=[[Mehmet V]]
|image3=Sultan_Mehmed_VI_of_the_Ottoman_Empire.jpg
|caption3=[[Mehmet VI]]
}}
== Referanslar ==
{{reflist}}
== Kaynaklar ==
{{Şablon:Osmanlı konuları}}
{{Türk Kurtuluş Savaşı}}
[[Kategori:Osmanlı Devleti dağılma dönemi| ]]
[[Kategori:Ülke dağılmaları]]
[[Kategori:VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler]]
|