Parazitlik: Revizyonlar arasındaki fark

'''ParazitAsalak''' ya da '''parazit''', bir canlıya bağımlı olarak yaşayabilen ve üzerinde yaşadığı canlıya zarar verebilen organizmalardır[[organizma]]lardır. Bu canlılardan bazılarıkimileri [[Mikroskobik canlılar|mikroskobik]] boyutlardan erginlikte çok büyük boyutlara ulaşabilecek değişimlere sahip olabilirler.

Bir parazitasalak üzerinde yaşadığı canlının besinine ortak olarak yaşamını sürdürür. Besine ortak olması ise üzerinde yaşadığı canlının zayıf düşmesine ve hastalanmasına neden olur. Günümüzde bilinen birçok hastalık parazitlerasalaklar neticesinde meydana gelir.

ParazitlerinAsalakların en bilinenlerinden birisi ise kedi, köpek ve [[sığır]]larda yaşayan [[tenya|şerit]]tir. Şerit başlangıçta [[kist]]le kaplı bir yumurta halinde iken konak canlının sindirim sistemine geldiği zaman sahip olduğu kisti kırarak erginleşmeye başlar ve hayvanın bağırsağına yerleşir. Benzeri durumlar genellikle ya konağın zarar görmesi ya da bağışıklık sisteminin uyum göstermesi ile sonuçlanır. BazıKimi kurt türleri nadiren de olsa beyin ve karaciğer gibi organlara zarar verebilmektedir. Gezici bir parazitasalak olan [[askaris]] yoğun vakalarda çok yaygın olmasa da kazara akciğere girerek çıkamayabilir veya karaciğerde apseye neden olabilir. Ölümcül durumlar genelde hatalı konaklarda görülmektedir, örneğin beyaz kuyruklu geyiğin beyninde yaşayabilen [[Parelaphostrongylus]] isimli parazitasalak [[mus]]'larda sık sık fatal nörolojik vakalarla sonuçlanmaktadır.

== ParazitAsalak çeşitleri==

{{Ayrıca bakınız|ParazitikAsalak ikizler|ParazitikAsalak yapışık ikizler}}

ParazitlerAsalaklar [[host]] üzerindeki etkileşimlerine göre sınıflandırılırlar. Ciddi olanlarına köpeklerdeki kalp kurdu örnek verilebilir.

Bir canlı diğer bir canlının dış kısmına (deri ve solungaç) yapışarak veya tutunarak yaşıyorsa '''Ektoparazitizm''' denir. Bulundukları yere kendilerini bağlamak için özel organlar ([[vantuz]], [[salgı bezleri]] vs.) oluşmuştur.

Genellikle vücut sıvısıyla ve özellikle kanla beslenirler. Bir kısmı deriyi delerek galariler açmak suretiyle beslenir. Bunlar ektoparazitlerin doku parazitliğineasalaklığına geçiş gösterenleridir.

Bu parazitlikasalaklık [[hücre]] içerisinde oluyorsa, örneğin sıtmanın nedeni [[Plazmodyum]] (alyuvar içinde bir parazitasalak) ve kala-azar hastalığın nedeni [[Leishmania]](akyuvar içinde parazittir)'da olduğu gibi, bunlara '''hücre parazitleriasalakları'''; eğer hücre arasında yaşıyorlarsa '''hücre arası''' ya da '''doku parazitleriasalakları'''; örneğin kaslarda bulunan ergin [[Trichinella]], örneğin deri altında bulunan [[Filaria medinensis]] gibi; eğer kan içerisinde yaşıyorsa '''kan parazitleriasalakları''' denir.

[[Parazit]]lerinAsalakların, ergin halde bulundukları konaga '''birinci konak''' ya da '''ana konak''' denir. [[Larva]] halini geçirdiği konağa veya konaklara ikinci, üçüncü,... konaklar ya da '''ara konak''' denir. Çoğunluk konaklara özelleşme görülür. Hayvanların büyük bir kısmı, genellikle böcekler, değişik bitki türleri üzerindeki dokuları yemek ya da özsuyunu emmek suretiyle endoparazitizm yaparlar.

Konağın dış yüzeyinde yaşayanlar '''Dış parazitlerasalaklar''' (örnek [[Akar]]lar) ve içinde yaşayanlar '''İç parazitlerasalaklar''' (tüm [[ParazitikAsalak kurtlar]]). BazenKimileyin taşıyıcı olan '''Ara konaklar''' üçüncül bir parazitasalak veya hastalığı bulaştırabilirler. '''Hücreler içi parazitlerasalaklar'''ea örnek çeşitli mikroplar olabilir.

'''Sıradışı parazitizmasalaklığa'''e karıncayı yavaş yavaş içten yiyen ''[[Ophiocordyceps unilateralis]]'' olarak bilinen bir mantar verilebilir. Bu noktadan sonra mantar karıncanın beynine yerleşmeye başladığında bir çeşit [[zombi]]ye dönüşen karınca mantarın yönlendirmesine göre yürümeye başlar. Özellikle Tayland’ın bazıkimi bölümlerindebölgelerinde görülen bu mantar türünün ele geçirdiği karıncalar daima ormanların içlerine doğru yürüdükten sonra yerden yaklaşık 25 cm yukarıdaki mantarın üremesine elverişli yapraklara dişleri ile tutunup hareketsiz kalırlar. Bundan sonra mantar kurbanına başka parazitlerinasalakların de bulaşmasını engellemek için karıncanın etrafındadolayında bir koza örüyor ve ziyafetine devam ediyor. Mantarın karınca'nınkarıncanın beynini nasıl kontrol edebildiği ve en son olarak karıncanın çenesini kapalı tutan kasları yemesi ise bilim adamlarını şaşırtan bir detaydırayrıntıdır.

'''[[Kleptoparazitizm]]''' bir canlının diğer bir canlının av veya gıdalarından faydalanmasıdır, bu tür parazitizme asalaklığa örnek olarak bitki bitinden çıkan şekerli salgıları sağmak için onları kültive eden karıncalar verilebilir.

Bu davranışa yakın bulunan '''Sosyal parazitlerasalaklar'''ea diğer kuşları yavrularının babysitterliğineebabysitterliğine manuple ederek dönüştüren, yumurtasını bıraktığı genç kuluçkalı yuvada yumurta ve yavrularıyla ilgilenilmeyince konağın bir ya da iki yumurtasını yuvadan atan, bazenkimileyin de yıkarak zarar veren kuş, balık, böcek çeşitlerinin dahil olduğu '''[[Kuluçka parazitizmi]]''' 'örnek verilebilir. İşgal, mafya, savaş ve evrim senaryolarına konu olmuş bir parazitoloji çeşididir.

Çin aktarları parazitikasalak solucanları [[afrodizyak]], görmeyi artırmak vb. faydaları için kullanmışlardır.

Sosyo ekonomik düzeyi düşük kişilerde gelişmiş ülkelere göre özellikle kanser, enflamatuar bağırsak hastalıkları, kireçlenme gibi rahatsızlıkların daha az görülmesi Amerikalı bazıkimi araştırmacıların dikkatini çekmiş risk altındaki kişilere solucan yumurtaları verilmesi ile deneylere başlanmıştır. Bu araştırmalar tartışma aşamasında ve kansere yakalanmamış hastalar için geçerlidir.

Östrojen salınımı azaltan [[kist hidatik]]'in meme kanseri riskini düşürerek, erken alındığında bulunduğu bölgedeki kanser oluşumları'da tartışılmıştır. BazıKimi formuna önem veren balet, aktris gibi sanatçılar tenya yumurtası yutarak obeziteye karşı sağlıklı olduğunu düşündükleri yöntemleri uygulamıştır. BazıKimi balık türleri sedefli, funguslu cilt hastalıklarında ve [[sülük]] çeşitleri kirli kanın temizlenmesinde, adi sinek kurtçukları da ölü dokuların temizlemesinde kullanılmıştır.

BazıKimi kuş türleri tüylerinin arasına yerleştirdikleri canlı karıncalar yardımıyla temizlenir. Adi sineğin larvasında bulunan toksinden bilimadamlarıbilimciler güçlü yeni bir antibiyotik üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. BazıKimi kuş türleri timsahın diş aralarındaki artıklarla beslenirken timsah ağzını açık bırakmaktadır. BazıKimi ufak balık türleri köpekbalıklarının üzerine yapışarak atık derilerdeki bakteri oluşumunu engellemektedir, köpekbalığı ve timsah gibi vahşi türlerin kendilerinin de bu yaratıklara nezaketli davranmaları [[doğal seleksiyondaseleksiyon]]da dayanışma olabileceği gibi zayıf bir bünye ya da aç yeni bir parazit için yukarıda sayılan dostluklar her koşulda geçerli olmayabilir.

Doğada'kiDoğadaki diğer dominatdominant türlerin rekabetini azaltarak türlerin varolmasını sağlarlar. Besin zincirinde hem av hem avcı konumundadırlar. Pek çoğu yaşam döngüsünü sürdürebilmek için birden çok hosta ihtiyaç duyar ve Ekosistemin sağlıklı kalmasını sağlarlar.