İsmail Gaspıralı: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Kişi bilgi kutusu
| isim = İsmail Gaspıralı
| resim =
| başlık = İsmail Gaspıralı
| doğum_tarihi = {{Doğum tarihi|1851|3|21}}
| doğum_yeri = Avcıköy, [[Bahçesaray Rayonu]]
Satır 10 ⟶ 9:
| diğer_adları = Gaspıralı İsmail, İsmail Gasprinsky
| bilinen =
| meslek =
}}
'''İsmail Gaspıralı (Gasprinskiy)''' (21 Mart 1851 - 24 Eylül 1914), [[Kırım Tatarları|Kırım Tatarı]] fikir adamı, eğitimci ve yazar-yayıncı. Gaspıralı, [[Çarlık Rusyası|Rus İmparatorluğu]]'nda [[Turki halklar|Türk]] ve [[İslam]] toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacını betimleyen [[Müslüman]] entelektüeldir. Soyadı, [[Kırım]]'daki [[Gaspra]] şehrinden gelmektedir.
==Hayatı==
[[Dosya:Gaspirali1872.jpg|left|200px|thumb|]]
[[Kırım]]’ın [[Bahçesaray, Kırım|Bahçesaray]] şehri yakınlarındaki Avcıköy’de doğdu. Gaspıra, İsmail Bey’in babasının doğduğu yerin adıdır. İsmail Bey’in babası, Çarlık ordusundan emekli bir teğmen olan Mustafa Alioğlu; annesi, Kırım asilzadelerinden İlyas Mirza Kaytafoz’un kızı Fatma Hanım’dır. İsmail Bey, ilk öğrenimini Bahçesaray’da bir Müslüman mektebinde aldıktan sonra, on yaşlarındayken Akmescid Erkek Ortaokuluna başladı. Burada iki yıl okuduktan sonra, önce [[Voronej]]’de bir askeri okula, ardından da [[Moskova]]’daki Harp Okuluna girdi. 1867’de altıncı sınıftayken, arkadaşı Mustafa Mirza Davidoviç ile [[Girit]] isyanında Rum asilerine karşı mücadele eden Osmanlı güçlerine katılmak üzere [[İstanbul]]’a gitmek için Kırım’a geldi. Buradan gizlice [[Odessa]]’ya geçtiklerinde İstanbul’a gidemeden yakalandılar. Bu olay, Gaspıralı’nın askerî öğrenciliğinin sona ermesine sebep oldu. Moskova’ya tekrar dönemedi ve 1868’de, daha 17 yaşındayken Bahçesaray’daki Zincirli Medresede Rusça öğretmenliğine başladı. Öğretmenliği esnasında Rus edebi ve felsefi eserlerini okudu. [[1872]]’de Kırım’dan ayrılarak İstanbul, Viyana, Münih ve Stuttgart üzerinden [[Paris]]’e gitti. Paris’te bulunduğu iki yıl süresince, meşhur Rus edebiyatçısı [[İvan Turgenyev]]’in yanında yardımcılık ve bunun yanı sıra tercümanlık yaptı.<ref name= "gaspıralı">[http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s16/toker.pdf İSMAİL GASPIRALI VE “DİLDE BİRLİK” FİKRİ ÜZERİNE, Mustafa Toker]</ref>
30. satır:
Gaspıralı Müslüman Türk kızlarının eğitiminde de öncülük yaptı. İlk usûl-i cedîd kız mektebini ablası Pembe Hanım Bolatukova’ya 1893’te Bahçesaray’da açtırdı. 1905 yılı sonlarında Bahçesaray’da yayın hayatına giren Âlem-i Nisvân (Kadınların Dünyası), sadece Kırım Tatarları’nın değil bütün Rusya Türkleri’nin tarihlerindeki ilk kadın dergisi oldu ve Gaspıralı’nın sahipliğinde kızı Şefika Gaspıralı’nın idaresinde bir yıl kadar yayımlanabildi. Rusya’daki Türkler’in ilk çocuk dergisi olan Âlem-i Sıbyân da ilk defa Mart 1906’da Tercüman’ın ilavesi olarak okuyucuya sunulmaya başlandı. Derginin yayımı düzensiz aralıklarla 1915’e kadar sürdü. Birinci sayısı Nisan 1906’da yayımlanan mizah dergisi Ha Ha Ha ise ilginç içeriğine rağmen uzun ömürlü olamadı ve muhtemelen beş sayı çıkabildi.<ref name= "igaspıralı">[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=130393 İslam Ansiklopedisi, Hakan Kırımlı]</ref>
Gaspıralı, [[1881]] tarihli bir yazısında:
{{Cquote|Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir. Avrupa'da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok. Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz. İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyız ki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin.}}
diyerek düşüncelerini ortaya koymuştur.
== Eserleri ==
|