İsmail Gaspıralı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Kategori:1850'ler kaldırıldı (HotCat) |
kaynakça eklenerek düzenleme yapıldı. |
||
4. satır:
| resim = Gaspirali1872.jpg
| başlık = İsmail Gaspıralı "Gasprinskiy"
| doğum_tarihi = {{Doğum tarihi|1851|3|
| doğum_yeri = Avcıköy, [[Bahçesaray Rayonu]]
| ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1914|9|24|1851|3|20}}
12. satır:
| meslek = Politikacı, eğitimci, yazar
}}
'''İsmail Gaspıralı (Gasprinskiy)''' (
==Hayatı==
[[Kırım]]’ın [[Bahçesaray, Kırım|Bahçesaray]] şehri yakınlarındaki Avcıköy’de doğdu. Gaspıra, İsmail Bey’in babasının doğduğu yerin adıdır. İsmail Bey’in babası, Çarlık ordusundan emekli bir teğmen olan Mustafa Alioğlu; annesi, Kırım asilzadelerinden İlyas Mirza Kaytafoz’un kızı Fatma Hanım’dır. İsmail Bey, ilk öğrenimini Bahçesaray’da bir Müslüman mektebinde aldıktan sonra, on yaşlarındayken Akmescid Erkek Ortaokuluna başladı. Burada iki yıl okuduktan sonra, önce [[Voronej]]’de bir askeri okula, ardından da [[Moskova]]’daki Harp Okuluna girdi. 1867’de altıncı sınıftayken, arkadaşı Mustafa Mirza Davidoviç ile [[Girit]] isyanında Rum asilerine karşı mücadele eden Osmanlı güçlerine katılmak üzere [[İstanbul]]’a gitmek için Kırım’a geldi. Buradan gizlice [[Odessa]]’ya geçtiklerinde İstanbul’a gidemeden yakalandılar. Bu olay, Gaspıralı’nın askerî öğrenciliğinin sona ermesine sebep oldu. Moskova’ya tekrar dönemedi ve 1868’de, daha 17 yaşındayken Bahçesaray’daki Zincirli Medresede Rusça öğretmenliğine başladı. Öğretmenliği esnasında Rus edebi ve felsefi eserlerini okudu. [[1872]]’de Kırım’dan ayrılarak İstanbul, Viyana, Münih ve Stuttgart üzerinden [[Paris]]’e gitti. Paris’te bulunduğu iki yıl süresince, meşhur Rus edebiyatçısı [[İvan Turgenyev]]’in yanında yardımcılık ve bunun yanı sıra tercümanlık yaptı.<ref name= "gaspıralı">[http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s16/toker.pdf İSMAİL GASPIRALI VE “DİLDE BİRLİK” FİKRİ ÜZERİNE, Mustafa Toker]</ref>
Daha sonra, uzun zamandır hayalini kurduğu Osmanlı [[zabit]]i olma amacıyla [[1874]]’te İstanbul’a gitti. İstanbul’da kaldığı yaklaşık bir yıllık zaman zarfında, çok istediği zabit olma fikrini gerçekleştiremedi ve Kırım’a geri döndü. [[1878]] yılında Bahçesaray belediyesine başkan yardımcısı seçilen İsmail Bey, bir yıl sonra da başkanlığa getirildi ve [[1884]] yılına kadar, beş yıl boyunca bu görevde bulundu. 1881 yılında [[Akmescit, Kırım | Akmescid]]’de çıkarılmakta olan Tavrida gazetesinde Genç Molla takma adıyla, daha sonraları kitap haline de getirilen Rusya Müslümanlığı adını taşıyan yazılarını yazı dizisi halinde yayımladı. Türkçe bir yayın organı çıkarmak için yaptığı resmi girişimleri reddedilmiş ancak gazetenin bütün içeriğinin Rusçasıyla birlikte yayınlanması şartıyla Türkçe bir gazete çıkarma izni aldı. İlk sayısı 22 Nisan 1883’te Bahçesaray’da çıkan ve haftada bir gün yayınlanan bu gazetenin adı, [[Şinasi]] Efendi’nin Tercüman-ı Ahvâl’inden esinlenilerek konulan Tercümân-ı Ahvâl-i Zaman’dı. Daha sonra,1903 yılında haftada iki gün çıkmaya başlayan gazete, 1912’den itibaren günlük olarak yayınlanmaya başlandı. Gaspıralı, bir yandan gazete çıkarmaya gayret ediyor, bir yandan da "usûl-i cedîd" okulları üzerinde çalışıyordu. Bu amaçla, yurt içi ve yurt dışı pek çok ziyaretlerde bulundu. 24 Eylül [[1914]]’te Bahçesaray’da öldü.<ref name= "gaspıralı" />
==Görüşleri ve Çalışmaları==
[[Dosya:Gasprinskiy monument.jpg|thumb|200px|right|Gaspıralı abidesi, Bahçesaray]]
[[Türkçü]] [[Turancı]] görüşün ideologlarındandır. Gaspıralı düşüncelerini [[1883]]'te kurduğu ve [[1918]]'e kadar varlığını sürdüren "Tercüman" adlı gazetesiyle yaymıştır. Yayınlarında [[Türk halkları]]nı birlik ve dayanışmaya çağırdı.
{{Cquote|Dilde, fikirde, işte birlik!}}
sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.
Gaspıralı, Tercüman gazetesinde, bütün dünya Türklüğünün anlayabileceği ortak bir edebi dil geliştirmeye çalışmış, bu edebi dilin de Osmanlı Türkçesi olmasını istemişti.Ancak, Osmanlı Türkçesinin Arapça,
Farsça terkip ve ibarelerle dolu olması, diğer boyların bu Türkçeyi anlamalarını zorlaştırıyordu. Gaspıralı bu terkip ve ibareleri attı, yerlerine Kırım ve diğer coğrafyalardaki lehçelerden alıntılar yaptı.<ref name= "gaspıralı" />
Gaspıralı, modernleşmenin Avrupalılaşma olduğunu savundu. Modernleşmenin tek yolunun eğitim olduğuna inanıyordu. O İslam okullarındaki çoğunlukla din üzerinde yoğunlaşan eğitim sistemini eleştirdi ve çocukların ana dillerini daha etkili konuşmalarını sağlayacak yeni bir öğretim sistemi kurdu, bu şekilde yeni müfredatı sundu. [[1881]] tarihli bir yazısında:
| |||