Fırtına dalgası: Revizyonlar arasındaki fark

'''Fırtına dalgası'''<ref name="metsöz">Meteoroloji Sözlüğü'nde fırtına dalgasının "fırtına oladığı hâlde" oluştuğu söylenmesine rağmen, aynı tanımda "kasırgalarda olduğu gibi (...) küçük bir alçak basınç merkezide aynı boyutta dalga yaratabilecek güce ulaşır" (yazım hataları özgün metinden) denilmesinden, bu dalgaların başlıca fırtınalarda oluştuğu, ama uygun koşullarda küçük alçak basınç alanlarında da meydana gelebildiği anlaşılmaktadır. Zaten sözlükte terimin İngilizce karşılığı olarak verilen "storm surge", başlıca fırtına ve kasırgalar sonucu meydana gelen dalgaları ifade etmektedir. "Storm surge" hakkındaki İngilizce kaynaklara bkz. [http://www.dmi.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx? Meteoroloji Sözlüğü], T.C. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi 28 Ağustos 2011</ref>, deniz yüzeyinin [[fırtına]] veya [[kasırga]] gibi bir [[alçak basınç]] sistemi nedeniyle kabarması. Fırtına dalgaları, başlıca rüzgârın deniz yüzeyini itmesi sonucu dalgaların [[deniz seviyesi]] üzerinde yuğulmasıyla oluşur. Bizzat ([[rüzgâr etkisi]] olmadan) [[alçak basınç]]<ref name="metsöz"/> ve suyun derinliği de fırtına dalgalarının oluşmasında etkilidir.

[[Gel-git]] kabarması kıyısal su taşkını ya da tsunami benzeri yükselen sudan kaynaklanan   bir olgudur ve şiddeti dalgalarının sürelerinden su gövdesinin fırtınaya oranının  uyumundan ve sığlığından etkilenen düşük basınçlı ısı sistemleri ([[tropikal siklon]] ve güçlü [[ekstra tropikal siklon]]) ile ilişkilendirilir. Çoğu kayıplar gel-git kabarmasının sonucu olarak tropikal siklonlar boyunca oluşur.

Gel-git kabarmasının oluşmasına katkısı olan iki [[Meteorolojist|meteorolojisel]] olgu fırtınanın

meteotsunamilerin[[meteotsunami]]<nowiki/>lerin zararlarından sorumludur.

gel-git kabarması 1970 yılında [[Bhola siklonundasiklonu]]<nowiki/>nda kaydedilmiştir. [[Bay Bengal|Bay-Bengal]]

ölümcül gel-git kabarması [[Nargis SiklonundaSiklonu]]<nowiki/>nda meydana geldi ve [[Myanmar]] da Mayıs

gel-git ise [[Haiyan]] tayfunu idi ve merkez Filipinlerde 2013 yılında 3600 den

1900 yılındaki [[Galveston fırtınası]], Texas, Galvestonu vuran  [[4. Kategori fırtınasıfırtına]]<nowiki/>sı , kıyıya yıkıcı bir

Devlet’lerdeki en ölümcül [[doğal felaket]] olarak tarihe geçti.

Tarihte kaydedilen en yüksek dalga fırtına gel-git , [[Mahine]] siklonu

tarafından 1899 yılında üretildi: 13 [[Bathurst Bay]], [[Avusturya]] da 13 metre olduğu

[[Birleşik Devletler]] de, kaydedilen en büyük fırtınalardan biri 2005 yılında  [[Waveland]], Bay st Louis (38 ft), [[Diamondhead,Mississipi |Diamondhead]]

(30 ft) and [[Pass Christian]] (35 ft) in Mississippi yaşam alanlarında (41,5 ft) 8

metreden daha fazla gel-git kabarması oluşturan  maksimum gel-git [[Katrina kasırgası]] tarafından

ise Ekim 2012 de New York şehrinde meydana gelen [[Sandy Kasırgası|Sandy kasırgası]] idi ve 4.2

[[Fırtına]] süresince [[Dalga boyu|dalga boylarının]] değişmesi olayında en az beş farklı işlem dahil edilebilir: basınç

Su yüzeyinin altında bazı düzlemde toplam basınç sabit kalır. Bu etki deniz seviyesinden yükseldikçe her bir [[milibar]] için 10 mm (0,39 in) artar.

Güçlü yüzey rüzgarları Ekman[[MediaWiki:Badtitletext]] adı verilen bir etki ile yüzey dalgalarının 45 derecelik açıya sahip

de sağa doğru eğen Güney yarım Küre de sola doğru eğen [[Coriolis etkisi|Coriolis etkilerine]]

haliçlerde[[Haliç (coğrafya)|haliç]]<nowiki/>lerde yaşanmaktadır. Kasırgalar geniş alanlar üzerine 12 in (300 mm) kadar

daha yüksektir. Bunun sonucu olarak [[yağış]] hızlı bir şeklide suyun onları

kurutan nehirlere[[nehir]]<nowiki/>lere doğru kabarmasını sağlar. Bu da fırtına kaynaklı suların

bir yakınında derin su üretir. Bu durum en iyi [[Florida]] nın güney kıyılarında

uçları, [[Palma de Mallorca|Palm SahilininSahili]]<nowiki/>nin 3000 m (9800ft) açıklarında  ve yalnızca 7000 m (23.000 ft) açıklarında

Aksine [[Kuzey Amerika]] boyunca

uzanan sahiller örneğin Teksas’dan Florida’ya Mexico-Gulf ya da Asya’[[Asya]]’ daki

Florida’nın Gulf köşesinde , [[Florida]] Platosu 160 kilometre (99 mi) den daha

fazla Collier Ülkesinin Marco adasının açıklarında uzanır. [[Florida Keys]] ve anakara

[[Asya]] bölgelerinde, [[Filipinler]],

tayfunların[[tayfun]]<nowiki/>ların fırtına kabarmalarından en çok etkilenen alanlarından biridir çünkü

Japonya, [[Tayvan]], [[Çin]], [[Vietnam]], Kamboçya’yı[[Kamboçya]]’yı etkileyen tayfun yolları üzerinde

siklonlar [[Gulf sahili]] için de kış aylarında bu siklonlar sahili etkilediğinde

kaydetti. [[Ida KasırgasınınKasırgası]]<nowiki/>nın ekstratropikal kalıntıları Birleşik Devletlerin

Güneydoğusunda Nor’ester[[Nor’easter]] ‘de gelişti. Olay sırasında, doğudan gelen fırtına

dönüştürücülerin dağıtımıdır. Bu ilk defa 2005 yılındaki [[Rita Kasırgası]] için

Bir siklondan[[siklon]]<nowiki/>dan gelen dalgalanma

kabarması olarak iki çeşit ölçü kullanılmaktadır. Fırtına gelgiti bir [[Jeodezik eğrilik|jeodezik]] dikey

referans noktasını ([[NGVD 29]] veya [[NAVD 88]]) kullanılarak ölçülür.

işareti bilgileri o yerde [[deniz seviyesi]] (MSL) anlamına jeodezik datum dikey

[[Hollanda]][[İspanya|,İspanya]], [[Birleşik Devletler]] ve [[Birleşik Krallık’daKrallık]]’da uygulanmıştır.

1953 [[Kuzey Denizi]] Sel’inden sonra sonra tanıtılan bir profilaktik yöntem baraj ve baraj kapakları ( fırtına dalgalanma bariyerleri ) kurulmasıdır. Bunlar  arazi fırtına kabarması tehdidi altında iken serbest geçişe izin verecek şekilde açık ancak arazi fırtına kabarması tehdidi altında iken kapalıdır. Büyük fırtına kabarması bariyerleri Hollanda’daki [[Oosterscheldekering]] ve [[Maeslantkering]] dir ve bunlar Delta Work, Londra’daki[[Londra|Londra’]]<nowiki/>daki The [[Thames Barrier]] ve Rusya’daki [[Saint Petersburg]] projelerinin de bir parçasıdırlar.