Herschel Uzay Gözlemevi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k şablon düzenleme. cite web → web kaynağı |
Yeni bilgiler |
||
1. satır:
[[File:Herschel Space Observatory.jpg|250px|thumb|Herschel Uzay Gözlemevi]]
'''Herschel Uzay Gözlemevi''', [[Avrupa Uzay Ajansı]] (ESA) tarafından yapılmış ve işletilmiş bir [[uzay gözlemevi]]dir. 2009 - 2013 yılları arasında aktif olmuştur. Yapılmış en büyük [[infrared]] [[teleskop]] özelliğine sahipti.<ref name="esa_April2013" /> 3,5 metre ayna <ref name="esa_April2013">{{Web kaynağı|başlık=ESA launches Herschel and Planck space telescopes|url=http://www.aerospaceguide.net/telescope/herschel.html|yayıncı=Aerospaceguide|tarih=|erişimtarihi=3 December 2010}}</ref><ref>{{Web kaynağı|başlık=ESA launches Herschel and Planck space telescopes|url=http://www.euronews.net/2009/05/14/esa-launches-herschel-and-planck-space-telescopes|yayıncı=Euronews|tarih=|erişimtarihi=3 December 2010}}</ref><ref>{{cite news|title=ESA launches Herschel and Planck space telescopes|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8099105.stm|publisher=BBC|date=14 June 2009|accessdate=3 December 2010|first=Jonathan|last=Amos}}</ref><ref name=esa20130429>{{Web kaynağı|başlık=Herschel closes its eyes on the Universe|url=http://www.esa.int/For_Media/Press_Releases/Herschel_closes_its_eyes_on_the_Universe|yayıncı=ESA|erişimtarihi=29 April 2013}}</ref> ve uzak [[infrared]] ve milimetre-altı dalgaboylarına hassas araçlar taşımıştır (55–672 µm). Herschel, [[Avrupa Uzay Ajansı]]'nın uzay programı için [[Rosetta (uzay aracı)|Rosetta]], [[Planck (uzay aracı)|Planck]] ve [[Gaia (uzay aracı)|Gaia]] ile birlikte 4 köşe taşından birini oluşturmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, [[NASA]] ile programa katılmıştır<ref>{{Web kaynağı|author=|başlık=NSSDC Spacecraft Details: Herschel Space Observatory|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/masterCatalog.do?sc=2009-026A|yayıncı=NASA|tarih=|erişimtarihi=3 July 2010}}</ref>
Gözlemevi, 2009 yılının Mayıs ayında fırlatılmasının ardından
yaklaşık olarak iki ay sonra Dünyadan 1.500.000 kilometre (930.000 mil) uzaklıktaki
Dünya-Güneş
sisteminin ikinci Lagrange noktasındaki (L2) yörüngesine oturtuldu. Herschel daha sonra
kızılötesi spekturumunu ve Uranüs gezegenini keşfeden Sir William Herschel olarak isimlendirildi. Kız kardeşi Caroline Herschel aynı zamanda iş
arkadaşıydı.
Gözlemevi, uzaydaki en soğuk ve tozlu objeleri görme yeteneğine sahipti. Örneğin, yıldızların oluştuğu ve yeni bir yıldızın doğmasına neden olan tozlu galaksilerdeki toplanmanın olduğu serin kozalar.
Gözlemevi, yıldız oluşum bulutları (yıldız maddelerinin "yavaş pişiriciler"i) boyunca su ve suyun formları gibi potansiyel olarak yaşamı oluşturan moleküllerin izini sürmek için titiz araştırmalar yaptı.
Teleskobun ömrünü cihazlarda bulunan kullanılabilir soğutucu gazlar belirler. Bu soğutucu bittiği zaman cihazlar işleyişini düzgünce durdurur. Teleskobun fırlatıldığı zaman işlemlerin 3.5 yıl (2012
sonlarına kadar) süreceği tahmin edildi. 29 Nisan 2013'e kadar (Herschel'in
soğutucusu bittiği zaman)
teleskobun faaliyeti devam etti.
==Gelişmeler==
1982 yılında Uzak Kızılötesi ve Milimetre-altı Teleskobu ([[İngilizce]]: Far Infrared and Sub-millimetre Telescope) (FIRST) ESA’ya önerildi. ESA
uzun vadeli politika planı 1984'te üretilen "Horizon 2000",
köşetaşı misyonlarından biri olan Yüksek Verimli Heterodin Spektroskopisi ([[İngilizce]]: High Throughput Heterodyne Spectroscopy)
görevi olarak adlandırıldı. 1986'da FIRST, bu köşetaşı
görevi olarak kabul edildi. 1992-1993 yıllarında endüstriyel bir çalışmanın
ardından, 1993’te uygulamaya geçilmesi karalaştırıldı. Bu görev, Dünya yörüngesinden
ikinci Lagrangian noktasına, L2’ye geçecek şekilde Kızılötesi Uzay Gözlemevi
[(2.5–240 mikron) 1995–1998]’nden kazanılan bir tecrübe ışığı ile yeniden tasarlandı. 2000’de, ilk
milimetre-altı teleskobu Herschel olarak değiştirildi. 2000 yılında ihaleye
çıkarılmasının ardından, 2001’de
Endüstriyel faaliyetler başladı. Herschel, 2009’da kullanıma hazır hale geldi.
2010 yılı itibariyle, Herschel misyonunun 1100 milyon avroya mal olduğu
tahmin edilmektedir. Bu rakam uzay
aracı ve yük, lansman ve misyon giderleri ve bilim faaliyetlerini kapsamaktadır.
==Bilim==
Herschel, Güneş Sistemi'ndeki nesnelerin
yanı sıra, Samanyolu ve hatta yeni doğan galaksiler gibi miyarlarca ışık yılı
uzaklığındaki galaktik nesnelerden
de ışık toplama konusunda özelleştirilmiştir
ve bu gözlemevi ile yapılması planlanmış araştırmalar 4 temel ana başlıkta toplanabilir:
* Evrenin ilk safhalarında Galaksi oluşumu ve galaksilerin evrimi
* Yıldız oluşumu ve yıldızlararası ortam ile yıldızların etkileşimi
* Atmosferin kimyasal bileşimi ve gezegenler, kuyruklu yıldızlar ve Ay’ı içeren Güneş Sistemi’nin yüzeyi
* Evrende moleküler kimya çalışmaları
Herschel görevi boyunca 35.000'in üzerinde
bilimsel gözlem yaptı ve yaklaşık 600 farklı gözlem programında kullanılarak 25.000 saatten daha fazla bir süre boyunca bilimsel veri akışı sağladı.
==Cihazlar==
İlk uzay gözlemevini içeren bu görev,
uzak kızılötesi ve milimetre-altı dalga boyunu kapsar. 3.5 metre genişliğindeki aynasıyla uzayda bir yörüngeye oturtulmuş en büyük aynaya sahip olan teleskoptur. 3.5 metre genişliğindeki bu ayna yalnızca camdan değil aynı zamanda sinterlenmiş
silisyum karbürden yapılmıştır. Aynanın boşluğu Fransa Tarbes’ deki Boostec
tarafından imal edilmiştir, öğütülmesi ve cilalanması Finlandiya Tuorla
Gözlemevi’ndeki Opteon Ltd. tarafından
yapılmıştır ve İspanya Calar Alto Gözlemevi’ndeki vakum birikimi ile kaplanmıştır.
Ayna
tarafından yansıtılan ışık, dedektörleri 2 K(−271 °C) altındaki sıcaklıklarda tutulan 3 cihazın üzerine
odaklanmıştır. Cihazlar, 2.300 litreden fazla
sıvı [[helyum]]la soğutuldu ve yaklaşık olarak
1.4 K (−272 °C) sıcaklığına yakın
bir vakumda kaynatıldı. Uzay aracı üzerindeki 2.300 litrelik Helyum kaynağı uzay gözlemevi operasyonel ömrünün temel
sınırı oldu; başlangıçta en az
üç yıl süreyle faaliyete geçmesi bekleniyordu.
Herschel üzerinde 3 dedektör taşır:
===Foto-detektör Dizisi Kamerası ve Spektrometre===
Foto-detektör
Dizisi Kamerası ve Spektrometre ([[İngilizce]]: Photodetecting Array
Camera and Spectrometer) (PACS), bir kamera ve 55 ile 210 mikrometre aralığındaki dalga boylarını kapsayan düşük çözünürlüklü bir spektrometredir. Spektrometrenin R=1000 ve R=5000 arasında bir spektral çözünürlüğü vardı ve -63 dB gibi oldukça zayıf
sinyalleri tespit etmeyi başarabilmiştir. Bu spektromete, uzaysal ve spektral çözünürlüğü birleştiren
integral alan spektrografisi ([[İngilizce:integral field spectrograph) olarak çalıştı. Görüntüleme kamerası aynı anda
birkaç millijanskylık saptama sınırı ile iki bandı (60-85/85-130 mikrometre ya da 130-210 mikrometre) görüntüleyebilme yeteneğine sahipti.
===Spektral ve Fotometrik Görüntüleme Alıcısı===
Spektral ve
Fotometrik Görüntüleme Alıcısı ([[İngilizce]]:Spectral and Photometric Imaging
Receiver) (SPIRE) bir kamera ve 194 ile 672 mikrometre aralığındaki dalga boylarını kapsayan düşük çözünürlüklü bir spektrometredir. Spektrometrenin 250 mikrometrelik bir dalga boyunda R=40 ve R=1000 arasında bir spektral çözünürlüğü vardı ve yaklaşık olarak parlaklığı 100 milijansky (mJy) kadar olan noktasal hedefleri fotoğraflayabiliyordu. Bununla birlikte yaklaşık olarak parlaklığı 500 mJy'ye kadar genişletilmiş hedeflerin de fotoğrafını çekebilecek özellikteydi. Görüntüleme kamerası merkezde 250, 350 ve 500 mikrometrelik ve her biri sırasıyla 139, 88 ve 43 piksellik üç temel bantta çalışmaktaydı. Ayrıca 2 mJy'nin üzerinde parlaklığı olan noktasal cisimleri ve 4 ile 9 mJy arası parlaklıklığa sahip geniş hedefleri gözlemleyebilmekteydi. SPIRE görüntüleme kamerasının bir prototipi BLAST yüksek irtifa balonu ile uçuruldu. Kaliforniya eyaletinin Pasadena şehrindeki NASA Jet İtki Labaratovarı bu cihaz için "örümcek ağı" ([[İngilizce]]:spider web) ismini verdiği eskilerinden 40 kat daha hassas bir bolometre geliştirdi ve üretti. Herschel-SPIRE cihazı uluslararası bir ticaret anlaşması ile Cardiff Üniversitesi öncülüğünde 8 ülkeden 18'den fazla katılımcı enstitü ile beraber üretildi.
===Uzak Kızılötesi için Heterodin Cihazı===
Uzak Kızılötesi için Heterodin Cihazı ([[İngilizce]]:Heterodyne Instrument for the Far Infrared) (HIFI), R=107 kadar yüksek bir spektral çözünürlük veren farklı dalga boylarındaki elektronik radyasyon ayrışmalarını tespit eden bir heterodin dedektörüdür. Bu spektrometre 157 ile 212 mikrometre aralığından 240 ile 625 mikrometre aralığında iki farklı dalga boyu bandında çalıştırılır. SRON Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsü ([[İngilizce]]:SRON Netherlands Institute for Space Research) HIFI'nin bütün tasarım aşamalarına, üretime ve test işlemlerine önderlik etti. SRON'un liderliğindeki HIFI Cihazı Kontrol Merkezi ([[İngilizce]]:HIFI Instrument Control Center) verileri elde etmekten ve analiz etmekten sorumluydu.
NASA bu cihaz için yerel osilatör zincirleri ve güç yükselticilerinden oluşan bir eklenti geliştirdi. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Kızılötesi İşleme ve Analiz Merkezi ([[İngilizce]]:Infrared Processing and Analysis Center at the California Institute)'nin bir parçası olan Pasadena'daki NASA Herschel Uzay Merkezi bilimsel planlama ve veri analizi yazılımına katkı yaptı.
== Kaynakça==
| |||