Rüzgâr: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kategori ekleme. |
düzenleme+madde genişletme. |
||
9. satır:
[[Rüzgâr yönü|Rüzgârın yönü]] [[rüzgâr gülü]], [[Rüzgâr hızı|hızı]] ise [[anemometre]] ile ölçülür. Anemometre, rüzgârın bir [[pervane]]yi döndürme hızından yararlanarak rüzgâr hızını gösteren basit ölçü aletidir. Yükseklerdeki rüzgârlar, [[balon]]lar yardımı ile ölçülmektedir. Yükselme hızı bilinen balonlar belli yüksekliğe gelince rüzgâr hızı ile yol almaya başlar. Balonun hareketi gözlenir, [[Trigonometrik]] hesaplarla balonun birim zamanda kat ettiği yol hesaplanır ve buradan da rüzgârın hızı bulunur. Daha hassas ölçümler için balon ya [[radar]]la takip edilir veya balona bir telsiz vericisi monte edilir.
[[Okyanus akıntıları|Okyanuslardaki akıntıların]]
== Nedenleri ==
33. satır:
* Coriolis kuvvet içe doğru etki eder.
Bütün bunların etkisi sonucunda rüzgâr [[İzobar|eşbasınç]] çizgilerine dik olarak yoluna devam eder. Bu hatların çizilmesiyle [[meteoroloji]] haritaları elde edilir. Yüzey sürtünmeleri ve Coriolis kuvveti rüzgârın eşbasınç çizgilerine dik yönünü saptırabilir. Denizlerde bu sapma açısı 20°, karalarda ise 30° ile 45° arasında olabilir.
[[Atmosfer]]in alt tabakalarında meydana gelen rüzgârlarda, yerin ısı ve mekanik özelliklerinden dolayı [[türbülans]] oluşur. Türbülans yapmadan basınç alanları arasında dolaşan rüzgârlara, meyilli rüzgârlar denir. Eğer karadan denize doğru hafif meyilli eserse [[logaritmik]] olarak alçalan bir spiral hat çizerek ilerler. Düz bir hat yerine spiral çizilmesine yol açan kuvvet yine Coriolis kuvvetidir. Kuzey yarımkürede bu spiralin dönüşü saat ibresi yönünde, güney yarımkürede saat ibresinin tersi yönündedir. Atmosferin üst tabakalarında rüzgâr hızı saatte 400 km'ye kadar çıkabilir.
40. satır:
Bölgelere ve meydana geliş nedenlerine göre isimler alır.
*
*
* Kuzey yarımkürede kuzeydoğu yönünden, güney yarımkürede güneydoğu yönünden devamlı ve kuru esen ''[[Alizeler]]. Alizeler 30° enlemlerindeki [[Dinamik yüksek basınç]] alanından ekvatordaki tropikal alçak basınç alanlarına doğru eser.
Yaz ve kış atmosfer basıncında ters yönde değişiklik olması ve bölgede basınç alanları arasında büyük fark olmasından meydana gelen rüzgârlara ise [[muson]] rüzgârları denir. Yazın karaya, kışın denize doğru eser. Kış musonu soğuk ve kuru, yaz musonu oldukça nemlidir.
51. satır:
* [[Meltem]]; kara ile deniz arasında eser. Öğle vakitleri karalar ısınıp, alçak basınç sahası meydana getirince denizden karaya doğru eser. Gece bunun tesiri çok daha yavaş olur. Bu hava akımları vadilerle dağlar arasında da meydana gelir.
* Soğuk mahallî (yerel) rüzgârlar zaman zaman meydana gelen basınç farkından olur. [[Adriyatik Denizi]] ile Fransa'nın [[Akdeniz]] sahillerinde eser. ''[[Bora]]'' ismini de alır.
* Sıcak yerel rüzgârlar, İsviçre Alpleri kuzey yamaçlarını etkileyen kuru sıcak rüzgârlardır. ''[[Fön rüzgâr]]ı (Föhn)''
=== [[Türkiye'deki rüzgârlar|Türkiye'de Rüzgâr adları]] ===
Rüzgârlar estikleri yönlere göre isim alırlar. Kuzeyden esene ''yıldız'', güneyden esene ''kıble'', doğudan esene ''gündoğusu'', batıdan esene ''günbatısı'', kuzeydoğudan esene ''poyraz'', kuzeybatıdan esene ''karayel'', güneydoğudan esene ''keşişleme'', güneybatıdan esene ise ''lodos'' denir.
Türkiye'de Marmara, Trakya, Akdeniz, Karadeniz kıyılarında genellikle kuzey ve kuzeydoğuda ''poyraz'' rüzgârları hâkimdir. Bu rüzgârlar bahar aylarında bol miktarda yağış getirir. İç bölgelerde kuzey ve güneyden gelen rüzgârlar hâkimdir. Güneybatıdan esen ''[[lodos]]'' sıcak ve bunaltıcıdır. Ege'de esen meltem rüzgârına ''imbat'' denir.
Yaşadığımız [[atmosfer]], [[oksijen]] başta olmak üzere çeşitli [[gaz]]lardan oluşmuştur. Gazlar hava [[molekül]]lerini meydana getirirler.
=== Günlük rüzgârlar ===
Genel hava basıncının etkisiz, durgun olduğu zamanlarda gece ve gündüz arası sıcaklık farklarının yaptığı basınç farklarından oluşan rüzgârlardır. Gündüzleri [[Toprak|karalar]], [[deniz]]lerden daha çabuk ısınırlar. Dolayısıyla deniz üzerinde yüksek, kara üzerinde de bir alçak basınç alanı oluşur. Bunun sonucunda denizden karaya doğru bir rüzgâr başlar. Bu rüzgâra deniz meltemi denir. Bu rüzgâr hızı, sıcaklık arttıkça artarak ve öğlen saatlerinde en fazla hızına ulaşır.
=== Yerel rüzgârlar ===
73. satır:
{{ana|Rüzgâr yönü}}
Türkiye'de rüzgârlar yönlere göre yandaki tablodaki gibi isimlendirilirler. Kuzeyli olan rüzgârlar (yıldız, poyraz, karayel) özellikle kış aylarında havayı soğutucu etki yaparlar. Güneyli rüzgârlarsa ısıtıcı etki yaparlar.
Aralık ayı sonu, Ocak ve Şubat aylarınca oldukça şiddetli [[lodos]] rüzgârları görülür. [[İstanbul]]'a denizden gelen bu rüzgâr denizi kabartarak, deniz ulaşımına ve denizcilere olumsuz etki yapar. Lodos Ege ve Akdenizde de kış aylarında şiddetli eser. Yaz aylarında ise genelde kuzeyli rüzgârlar hakimdir.
== Kaynakça ==
| |||