Gayri safi yurt içi hasıla: Revizyonlar arasındaki fark

Safi yurtYurt içi hasıladangelire, [[dolaylınet vergi]]lerdış çıkıp,dünya [[sübvansiyon]]larfaktör gelirleri eklendiği zaman [[yurt içimillî gelir]] elde edilir.

Yurt içiMillî gelire, nettransfer dışödemeleri dünyaeklenip [[kurumlar vergisi]], dağıtılmayan kurum kârları ve [[sosyal faktörsigortalar]] gelirlerikesenekleri eklendiğiçıkarıldığı zaman [[millikişisel gelir]] elde edilir.

Yukarıdaki eşitlikte, tüketim ve yatırım, nihai mal ve hizmetler için yapılan harcamalardır. Eşitliğin ihracat eksi ithalat kısmı ise harcamaların yurt içinde üretilmemiş kısmını (ithalat) düşüp, yurt içi üretimin içeride tüketilmemiş kısmını (ihracat) eklemek suretiyle dengeler. İktisatçılar, ([[Keynes]]’ten bu yana), genel tüketim kavramını, özel tüketim ve [[kamu sektörü]] tüketimi olmak üzere ikiye bölmeyi tercih etmişlerdir.

GSYİH = [[özel tüketim]] + [[yatırım]] + [[devlet harcamaları]] + [[net ihracat]]

=== GSYİH’nınGSYİH’nin bileşenleri ===

* Y sermaye cinsinden işle ilgili yatırımlardır. Örneğin yeni bir fabrika binası inşaatı, bir yazılım alımı ya da makine, teçhizat alımları gibi harcamalar işle ilgili yatırım olarak anılır. GSYİH için ‘yatırım’ özellikle finansal olmayan ürünlerin alımıdır. [[makroekonomi]]de [[Finansal ürünler|finansal ürünlerin]] alımı [[tasarruf]] olarak sınıflandırılır (GSYİH tasarruflardan değil harcamalardan oluşur). Ayrım (teorik olarak) oldukça açıktır: eğer [[para]] geri ödeme yükümlülüğü olmaksızın, mal ve hizmetlere dönüştürülebiliyor ise, bu bir yatırımdır. Örneğin, [[tahvil]] ya da [[hisse senedi]] alımlarında paranın sahipliği nominal olarak el değiştirir ve bu [[transfer ödeme]] GSYİH toplamının dışında tutulur. Konuşma dilinde bu türü harcamaların yatırım olarak anılmasına karşın, iktisadi açıdan bu harcamalar bir yer değiştirmedir ve [[reel ekonomi]] ya da GSYİH formülünün bir parçası değildir.

* D nihai mal ve hizmetler için yapılmış devlet harcamaları’nınharcamalarının tamamıdır. [[Devlet memuru|devlet memurlarının]] ücretleri, askeriaskerî amaçlı silah alımları ve devlet tarafından yapılan her türlü benzeri yatırım harcamasını içerir. Sosyal sigorta ya da [[işsizlik yardımı]] gibi transfer ödemelerini içermez. GSYİH’nınGSYİH’nin bütünü içerisindeki devlet harcamalarının nispi büyüklüğü iktisadi açıdan oldukça önemlidir.

* (X-M) bir ekonomi içerisindeki net ihracattır (ihracat-ithalat). GSYİH, diğer ülkelerin tüketimi için üretilmiş mal ve hizmetleri de kapsar. Bu nedenle ihracatın tamamı GSYİH’yaGSYİH’ye eklenir. Buna karşın ithalat GSYİH’danGSYİH’den çıkarılır çünkü yurt dışından alınan mal ve hizmetler hali hazırdahâlihazırda T, Y ve D’ye dahil edilmiştir. Yabancı ülkelerden yapılan tedariğin yurt içi olarak hesaplanmasını engellemek amacıyla çıkarılırlar.

=== GSYİH’nınGSYİH’nin değişkenlerine örnekler ===

T, Y, D ve (X-M)’e örnekler:

Doluluk oranını artırmak amacıyla bir otele yapılan yenileme harcamaları özel Yatırımyatırım iken, aynı sonuca hizmet edecek otel hisseleri alımı bir tasarruftur. Birinci durum GSYİH ölçümüne dahil edilirken (Y), ikincisi dahil edilmez. Eğer otel binası aynı zamanda özel bir ev ise, yenileme harcamaları Tüketimtüketim olarak değerlendirilir. Eğer bir kamu kuruluşu aynı binayı kamu yararına bir hizmet için alındığına bağlı olarak T veya Y bilişenlerinde bir artışa neden olur.

=== GSYİH’nınGSYİH’nin ülkeler arası farklılıklara göre karşılaştırılabilir halehâle getirilmesi ===

[[Kişi başına düşen millimillî gelir|Kişi başına GSYİH]], sıklıkla bir ekonomideki [[Yaşam standardı|yaşam standardının]] bir göstergesi olarak kullanılır. Bu yaklaşımın sağladığı kolaylıklara karşın, GSYİH hakkındaki pek çok eleştiri, onun bir yaşam standardı olarak kullanılmasına odaklanmaktadır.

GSYİH’nınGSYİH’nin nasıl kullanıldığına dair yapılan eleştiriler:

* GSYİH harcanan paranın kaydı olmayan [[Karaborsa|kara borsayıkaraborsa]]yı ve para dışı ekonomiyi hesaba katmaz. Bu nedenle, özellikle iş hayatınhayatının önemli bir kısmının kayıt dışı gerçekleştiği ekonomilerde, olması gerekenin çok altında GSYİH değerleri ile karşılaşılabilir. [[Barter]]’ın yaygın kullanıldığı ekonomilerde de benzeri durumlarla karşılaşılır.

* Yaygın ekonomik analizler, çevre, yardımcı işler ve kadınların çalışmasını ihmal ederler. Çocuk bakıcılığı ya da ev temizlikçiliği gibi işler bu analizlerde yer almazlar. Yeni Zelandalı ekonomist [[Marilyn Waring]] çalışmasında, bu konuyu, “ödeme ile sonuçlanmayan işler faktör edilebilecek olsa, ödenmeyen işgücününiş gücünün uğradığı haksızlık bir parça telafi edilebilecek ve demokrasinin ihtiyaç duyduğu politik saydamlık sağlanabilecektir” şeklinde vurgulamıştır.

* GSYİH’nınGSYİH’nin hesaplanmasında karşılaşılan farklılıklar, ülkeler arasında çelişkiler yaratmaktadır.

* GSYİH net bir değişim yaratmayan üretimleri ya da hasarların tamiri için yapılanları da hesaba katar. Örneğin doğal bir felaketten ya da bir savaştan sonra yapılan yeniden yapılanma büyük bir ekonomik aktivite yaratarak GSYİH’nınGSYİH’nin sıçramasına neden olur. Buna karşın bu felaketlerin yaşanmamış olması gerçekte çok daha iyidir. Sağlık hizmetlerinin ekonomik değeri ise bir başka klasik örnektir. Çok sayıda insanın hasta olması ve pahalı tedaviler görmesi arzu edilen bir şey değildir fakat gerçekleşmesi GSYİH’nınGSYİH’nin büyümesine neden olur.

* Şirketlerin ülkeler arasıuluslararası ticari faaliyetleri GSYİH’nınGSYİH’nin değerini saptıran bir başka etkendir. Örneğin Avrupalı ve Amerikalı şirketler vergilerden tasarruf etmek amacı ile alım satım faaliyetlerinin bir kısmını [[İsviçre]] ya da [[İrlanda]] gibi ülkelerden geçirirler. Böylece vergilerden tasarruf elde ederken, bu faaliyeti yaptıkları ülkelerin GSYİH’sınınGSYİH’sinin yükselmesine neden olurlar.

* Ülkelerin ucuz ve kısa ömürlü mallar ya da pahalı fakat uzun ömürlü mallar alma alışkanlıkları da GSYİH’nınGSYİH’nin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Bu konuda kesin bir ayrım elde etmek zor olmakla birlikte, bazı durumlarda, pahalı fakat kalite malların uzun vadede kısa ömürlü mallardan daha ucuz olabilir. Böyle durumlarda alışkanlıkların kısa ömürlü mallara yönelmesi GSYİH’nınGSYİH’nin yükselmesine neden olur iken aynı davranış biçimi moda, teknoloji değişimi gibi nedenlerle sık yenilenme ihtiyacı duyulan mallarda ise GSYİH’nınGSYİH’nin düşmesini sağlayabilir.

* [[Japonya]] gibi vatandaşları tasarrufa eğilimi ülkelerin GSYİH’sıGSYİH’si düşüş eğilimine girerken, vatandaşları, parası olmadığı haldehâlde borç alarak, harcama eğilimli, [[Türkiye]] gibi ülkelerin GSYİH’sıGSYİH’si büyüme yönünde etkilenecektir. GSYİH’nınGSYİH’nin hesaplanışında birikmiş tasarruf ya da borçlar hesaba katılmazlar.

* GSYİH [[Sürdürülebilir büyüme|büyümenin sürdürülebilir]] olup olmadığını ölçemez. Bir ülke doğal kaynaklarını çok hızlı bir şekilde tüketerek ya da yanlış yatırımlar yaparak, geçici bir süreyle yüksek GSYİH’yaGSYİH’ye sahip olabilir. Örneğin geçmişte yüksek fosfat kaynakları nedeniyle dünyanın en yüksek kişi başına millimillî geliregelirine sahip ülkesi olan [[Nauru]], 1989’dan sonra, kaynakların tükenmesi ile millimillî gelirinde hızlı düşüş yaşamıştır. Sanayileşmeksizin petrol zengini olan ülkeler, gelecekte petrol kaynaklarının tükenmesi ile bugünkü yüksek GSYİH’larınıGSYİH’lerini sürdüremeyeceklerdir. Düşük tasarruf oranları ve yüksek tüketim harcamaları nedeniyle, ekonomiler, şişirilmiş hisse fiyatları ya da şişirilmiş ev fiyatları gibi varlık balonları ile karşı karşıyadırlar. Doğanın kirletilerek yok edilmesi pahasına yüksek ekonomik büyüme yaşayan [[Çin]] gibi ülkeler, ödenmesi çok zor, tekrar temizleme bedellerini, GSYİH hesaplarına dahil etmemektedirler.

* GSYİH’nınGSYİH’nin yıllık büyümesi, yıllara göre, üretim çıktısının kalitesindeki objektif değişimi hafife alan [[GSYİH deflatörü]] ile düzeltilmektedir. Deflatör, subjektif deneyimlere dayandığı için, teknoloji ve kalite seviyelerindeki iyileşmelerin, ne dereceye kadar, gerçek yaşam standardını yükseltebileceğini ölçmek konusunda yetersiz kalacaktır.

Bazı iktisatçılar, yukarıdaki eleştirilere çözüm üretmeye çalışan, [[Akıllı Gelişme Göstergesi]] adı altında, GSYİH’nınGSYİH’nin bir ikamesini yaratmaya çalışmışlardır. Dünyanın en mutlu toplumu olduğunu iddia eden [[Butan]] gibi bazı ülkeler ise, [[Gayri safiGayrisafi ulusal mutluluk]] kavramının bir yaşam standardı olarak avukatlığını yapmaya çalışmaktadır.

=== Ülkelerin GSYİH’larınaGSYİH’lerine göre sıralandığı listeler ===

=== ReferanslarKaynakça ===

=== Dış bağlantılar ===