Tek parti rejimi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok
YBot (mesaj | katkılar)
k nisbeten → nispeten
16. satır:
1913'te İttihat ve Terakki yönetimi bellibaşlı muhaliflerini idam ve diğerlerini hapsetmek suretiyle siyasi alanda mutlak egemenliğini kurdu.<ref>Bu konudaki zengin literatürün özeti için İsmail Hami Danişmend, ''İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi,'' Türkiye Yay. 1972, IV.397-401 ve 402-406.</ref> 1919 Kasım ayında yapılan son Mebusan seçimlerinde de, İttihat ve Terakki geleneklerini sürdüren [[Müdafaa-yı Hukuk]] teşkilatı, Anadolu illerinden sadece kendi yandaşlarının seçilmesini sağladı. Seçilmeyi başaran muhalif mebuslar, 12 Ocak 1920'de toplanabilen meclisi boykot ettiler.<ref>Ali Fuat Türkgeldi, ''Görüp İşittiklerim,'' s. 272 vd.; Mahmut Goloğlu, ''Üçüncü Meşrutiyet,'' özellikle sf. 48 vd. Rauf Orbay, ''Osmanlı'dan Cumhuriyet'e (Hatıralar),'' haz. Cemal Kutay, III.294 vd. seçimin Sivas ve Ankara'da planlanışına dair ilgi çekici detaylar verir.</ref>
 
1920'de toplanan [[Birinci Meclis|Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nde nisbetennispeten özgür bir tartışma ortamı korundu ve 1922'de birbirine muhalif iki grup oluşabildi. (Bak. [[Birinci Grup]], [[İkinci Grup]]).
 
Nisan 1923'te yapılan İkinci Meclis seçimlerine sadece Birinci Grup üyeleri arasından devlet başkanı Mustafa Kemal Paşa'nın oluşturduğu tek listenin katılmasına izin verildi.<ref>Kâzım Karabekir, ''İstiklal Harbimizin Esasları,'' s. 138.</ref> Seçime katılmayı deneyen bağımsız adaylar çeşitli baskılarla çekilmeye zorlandılar{{kaynak göster}}. Sonuçta resmi aday listesi dışında iki veya üç bağımsız aday Meclise girebildi.<ref>Bak. Mete Tunçay, ''Türkiye'de Tek Parti Rejiminin Kurulması,'' Yurt Yay. 1981, s. 55-57. Tunçay bağımsız aday Emin (Sazak) Bey'in seçiliş öyküsünü anlatır. Kadirbeyoğlu'nun seçilişinin öyküsü için karş. Ahmet Demirel, ''Birinci Meclis'te Muhalefet,'' İletişim Yay. 1995, s. 575-582.</ref> 1923'te Cumhuriyet Halk Fırkası/Partisi'nin kurulmasından sonra, 1927, 1931, 1935, 1939 ve 1943 genel seçimlerine sadece CHP listesi katıldı.<ref>1924 Aralığında yapılan ara seçimlerde de, Bursa'dan bağımsız aday olan (Sakallı) Nurettin Paşa milletvekili seçilmiştir. (Mete Tunçay, a.g.e., s. 117-120) Atatürk döneminde, CHP'ne muhalif olarak seçilen başka bağımsız milletvekili yoktur.</ref> CHP'nin 1927 Tüzüğü uyarınca aday listeleri partinin "değişmez genel başkanı" sıfatıyla Cumhurbaşkanı [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]—1938'den sonra "Milli Şef" [[İsmet İnönü]]—tarafından belirlendi ve ilan edildi.<ref>Tüzüğün tam metni için Tunçay, a.g.e. sf. 382. Tartışma için bak. İsmail Beşikçi, Cumhuriyet Halk Fırkası'nın 1927 Tüzüğü, Yurt Yay. 1991, sf 73-80</ref>