Vikipedi

Zâhir (Fâtımî halifesi): Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Değişiklik özeti yok
18. satır:
{{Batıniyye|collapsed=1}}
 
'''Zahir''' veya '''Ali Az-Zahir Billah''' veya tam künyesi: ''ʾEbūEbū'l Hasan aẓ-Zāhir Billāh Alī bin El-Hākim)'' ( [[Arapça]]: {{Arap yazısı| , أبو الحسن “الظاهر بالله” علي بن الحاكم }}). (d. 20 Haziran 1005 [[Kahire]] - ö. 13 Haziran [[1036]], Kahire). 1021-1036 döneminde [[Fatimi Devleti|Fatimiler Halifeliği]] yedinci halifesi.
 
== Yaşamı ==
 
===Halife olmasina kadar===
4 Haziran 1005 (Hicri:20 Ramazan 395) tarihinde Kahire'de doğdu. Doğum ismi Ali Abdül Hasan (veya Ebu Ma'd) olarak verildi. Babası Fatımiler halifesi [[Hakim (Fatımi)|El-Hakim Bi-Emrillah]], annesi Amina Fatima Halifesi olan İmam [[Muiz (Fatımi)|El-Muizz Li-Dînallâh]]'in oğlu Abdullah'ın kızı idi. Babası Halife ve İmam [[Hakim (Fatımi)|Hakim Bi-Emrullah]]'nin "kaybolması" nedeni ile 23 Temmuz 1021 'de 16 yaşında Fatımiler Halifesi ve İmam oldu. Tahta geçiş nedeni ile Fatımi ordusunu oluşturan birlik askerlerin her birine özel bir ulufe olarak 20 dınar altın bağışlandı. ▼
 
▲4 Haziran 1005 (Hicri:20 Ramazan 395) tarihinde Kahire'de doğdu. Doğum ismi Ali Abdül Hasan (veya Ebu Ma'd) olarak verildi. Babası Fatımiler halifesi [[Hakim (Fatımi)|El-Hakim Bi-Emrillah]], annesi Amina Fatima Halifesi olan İmam [[Muiz (Fatımi)|El-Muizz Li-Dînallâh]]'in oğlu Abdullah'ın kızı idi. Babası Halife ve İmam [[Hakim (Fatımi)|Hakim Bi-Emrullah]]'ninnın "kaybolması" nedeni ile 23 Temmuz 1021 'de 16 yaşında Fatımiler Halifesi ve İmam oldu. Tahta geçiş nedeni ile Fatımi ordusunu oluşturan birlik askerlerinaskerlerinin her birine özel bir ulufe olarak 20 dınardinar altın bağışlandı.
=== Sitt-ül-Mülk naipligi ==▼
 
▲=== Sitt-ül-Mülk naipliginaipliği ==
 
Zahir'in halifelik döneminin başında devletin idaresi halası (babası halife El-Hakim'in kızkardeşi) olan "Sitt-ül-Mülk" veye "Sitt-El-Nasr" (d.980 - o.?) elinde idi. Bu kadının tek başına devlet idaresi Zahir'in halifelik döneminin ilk dört yılında devam etti. Sit-ül-Mülk devlet idare etmekte iken kendine destek sağlamak için hem erkek hem de kadın danışmanlar kullanmakta idi. Sitt-ül-Mülk, Midad adli siyahi asıllı hadım köleyi Halife Zahir'e lala ve eğitmen olarak seçti. 1 Mayıs 1024'de halife Zahir lalası Midad'a "Ebu'l Favaris" unvanını verdi. Bu törende okunan uzun bir buyruğa göre bu ünvanla Midad Fatimi devamlı ordusu hakkındaki genel idaresinden yetkili olmakta ve ordunun askerlerinin günlük yaşamlarının idaresi de Midad'a verilmekte idi.
Satır 40 ⟶ 41:
</blockquote>
 
Sitt-ül-Mülk'ün tek devlet idarecilik döneminde Vezirler sık sık değiştirildi. ve buBu nedenle devlet yönetiminde istikarar sağlanmadı. 1026'da Sitt-ül-Mülk öldükten sonra Fatimi saraylılarından oluşan üç kişilik bir "Veziriyet" heyeti devletin idaresini eline aldi. Bu heyet her gün Halife Az-Zahir ile birlikte toplanarak önemli devlet işlerini görüşüp kararlar almaya başladı.
 
===Mısır'da Kuraklık, açlık ve salgın ===
 
Mısır'da genellikle [[Nil Nehri]] mevsimlik selleri ile yatağından taşması ile nehir kenarınıdaki tarım arazilerinin gayet mümbit olmasını sağlamaktadır. Fakat 1023-1025 döneminde Nil Nehri nisbeten kurumuştu ve bu seller ve nehrin yatağından taşması ortaya çıkmadı. Dolayısıyla Mısır'da kuraklık ortaya çıktı ve ülkenin tarımı büyük bir buhrana girdi. Ülkede tarımın buhrana girmesi ile büyük bir açlık başladı. Bunu kuraklık ve açlık halk arasında veba salgının başlayıp yayılması takip etti. Bu kuraklık, açlık ve salgın Mısır'da hem kırsal hem de şehirsel alanlarda gayet büyük sayıda ölümlere neden oldu.
 
Mısır köylüleri geçinebilmek için eşkiyalığa başladılar. Bu eşkiyaların saldırılarına Hicaz'a hacca gitmekte olan hacı adayları ve hacdan geri dönmekte olan hacılar bile hedef oldular. Devlet ülkede sığır ırkının kaybolmasını önleme hedefiye sığır kesimini çok sıkı kurallar altına aldı ve hemen hemen büyük hayvan kesimleri bu kurallarla yasakladı. Süt ve süt mamülleri bulunmaz oldu; aynı şekilde tavuk eti ve yumurta hemen hemen ortadan kalktı. Develere bile yeter miktarda besin bulunamadığı için birçok deve kesildi. Devlet pazar müfettişleri kullanarak ve ekmek fiyatlarının çok altında buğday satarak ekmek fiyatlarının gayet yükselemesini önlemeye çalıştı. Ama kuraklık uzadıkça bu devlet buğday ve zahire ambarlarındaki stoklar da eriyip gayet düşük seviyelere indi. Ülkede halk at, katır, eşek gibi iş hayvanlarına ve evcil hayvanlarına yem ve iaşe bulunamadığı için bunları kesip insan beşini olarak kullandılar. Örneğin Kahire'de halifenin büyük saray ahirlarında bulunan çok sayıda at yem bulunmadığı için böylece telef oldular. Halife az-Zahir'in Kahire'de teftişler, ibadet ve gezintileri için sadece saray ahırnda tek at bulunduğu ve halifenin maiyetinin at üzerindeki halifeyi yaya olarak takip ettikler belgelenmiştir. Kuraklık ve büyük tarımın buhrana girmesi dolayısıyla devlet vergi toplayamaz hale düşmüştü ve devlet harcamalarına da gayet büyük zorlamalara olmakta idi.
 
1026'da Nil Nehri selleri tekrar yuksekyüksek olarak geldi. "Ziyadet el-nil" (Nil'in ziyadeligiziyadeliği) adiadı verilen nehrin yukeselipyükeselip genistaşıp geniş arazileri su baskininabaskınına ugratmasiuğratması da tarimidatarımda gayet yuksekyüksek verimler saglanmasinasağlanmasına neden oldu. Bundan sonra Nil Nehir'nin normal mevsimlik seyrinseyrini almasialması MisirMısır'inın tekrar munbitmünbit ve zengin tarimtarım ulkesiülkesi olmasinaolmasına geri donmesinidönmesini olusturduoluşturdu,. ▼
===Misir'da Kuraklik, aclik ve salgin ====
 
=== Vezir Ali binBin Carcarai iktidar gucunugücünü ele almasialması === ▼
1023-1025 Mısır'da Nil Nehri'nin nmevsimlik sellerinin nisbeten kurumasi dolayisla ortaya cikan kuraklık yüzünden Misir tarımı büyük bir buhrana girsi. Ulkede büyük bir açlık başladi. Bunu kuraklik ve aclik halk arasında veba salgının başlayıp yayılmasi takip etti. Bu kuraklik, açlık ve salgın Mısır'da hem kırsal hem de şehirşel alanlarda gayet büyük sayıda ölümlere neden oldu. Misir koyluleri eskiyaliga basladilar. Bu eskiyalarin saldirilarindna HJicaz'a hacca gitmek icin haci adaylari ve Hactan geri donmekte olan hacilar bile hedef oldular. Devlet ulkede sigir irkinin kaybolmamsini onlemek ne hedefiye sigir kesimini cok siki kurallar altina alarak hemen hemn kesimleri koyarak yasakladi. Sut ve sut mamulleri bulunmaz oldu; ayni sekilde tavuk eti ve yumurta hemen hemn ortadan kalkti. Develere bile yeter miktarda besin bulunamadigi bircok deve kesildi. Declet pazar mufettisleri kullanarak ekmek fiyatlarinin gayet yukseklemesini onlemeye calisti ve devlet bugday ve zahire ambaralrindan halka serbbest piyas fiyatalri altinda zahireve elkkmek satilmaya baslandi ama bu stiklar ad gayet dusuk seviyelere indi. Buyuk sarya ahirlaindna bulunan coik sauyida at iase bulunmadigi icin telef oldular. Halife az-Zahir'in Kahire'de teftisleri ve ibadeti icin gezinti icin sadece saray ahirindna tek at bulundugu ve halifenin maiyetinin aat uzerindeki halifeyei yaya olarak takip ettikler belgelenmistir. Devlet harcamalari da gayet buyuk zorlamalara olmakta idi cunku vergi toplamak imkansiz bir hale dusmustu,
 
Halife Az-Zahir'in son yillarindayıllarında "Ali binBin Carcarai" rakiplerini elimine ederek Vezir olmusoldu ve devlet iktidar gücünü eline toplamayı başarmıştıbaşardı. 1024-1029 döneminde Filistin ve Suriye'de gayet ciddi Bedevi Arap aşiretleri isyanları çıkmistıçıkmıştı. Vezir Ali binBin Carcarai halife Az-Zahir'e Vezir olarak görevde iken önce 1029'a kadar Bedevi Arap aşiretlerinin isyanları ile devamlı uğraşmak zorunda kaldı. En sonunda "parçala-ve-yönet" siyasetini diplomatik yollarla gayet kurnazca kullanması sayesinde isyanciisyancı Bedevi Arap aşiretleri birbirlerine rakip düşürdudüşürdü. Böylece zayıflayan ayaklanmacılar Fatimiler ordusu komutanı olan "Anuştekin ad-Dizbiri" tarafından kolayca ayrı ayrı tepelendi ve 1029'da Bedevi aşiretleri isyanlarının son bulması sağlandı.▼
▲1026'da Nil Nehri selleri tekrar yuksek olarak geldi. "Ziyadet el-nil" (Nil'in ziyadeligi) adi verilen nehrin yukeselip genis arazileri su baskinina ugratmasi da tarimida gayet yuksek verimler saglanmasina neden oldu. Bundan sonra Nil Nehir'nin normal mevsimlik seyrin almasi Misir'in tekrar munbit ve zengin tarim ulkesi olmasina geri donmesini olusturdu,.
 
===Suriye isyanlariisyanları===▼
▲=== Vezir Ali bin Carcarai iktidar gucunu ele almasi ===
 
Zahir'in halife olmasiolması sirasindasırasında Fatimilerin Suriye'deki iktidar gucugücü yerel ayaklanmalar nedeni ile tehdit altinaaltına girmistigirmişti. Fakat Fatimilerin TurkTürk asilliasıllı askeri komutanikomutanı olan AnustekinAnuştekin ad-Dizbiri'nin yetenekli idaresi ve gayreti ile bu tehdit ortadan kaldirildi,kaldırıldı. AnustekinAnuştekin'in ilk bastirmabastırma faaliyeti Arap asiretBedevi seyhiaşiret şeyhi olan Salih bin MufracMufraç'a karsikarşı oldu. Bu asiret seyhl [[Halep]] sehrini eline gecirmis ve burada bagimsiz bir hukumdar gibi hukum surmeye baslamisti. ▼
▲Halife Az-Zahir'in son yillarinda "Ali bin Carcarai" rakiplerini elimine ederek Vezir olmus ve devlet iktidar gücünü eline toplamayı başarmıştı. 1024-1029 döneminde Filistin ve Suriye'de gayet ciddi Bedevi Arap aşiretleri isyanları çıkmistı. Ali bin Carcarai halife Az-Zahir'e Vezir olarak görevde iken önce 1029'a kadar Bedevi Arap aşiretlerinin isyanları ile devamlı uğraşmak zorunda kaldı. En sonunda "parçala-ve-yönet" siyasetini diplomatik yollarla gayet kurnazca kullanması sayesinde isyanci Bedevi Arap aşiretleri birbirlerine rakip düşürdu. Böylece zayıflayan ayaklanmacılar Fatimiler ordusu komutanı olan "Anuştekin ad-Dizbiri" tarafından kolayca ayrı ayrı tepelendi ve 1029'da Bedevi aşiretleri isyanlarının son bulması sağlandı.
 
1024'de Cerahi Hasan Bin Mufraç adlı bedevi aşiret reisi tekrar bir ayaklanma başlatti. Bu bedevi asireti Bizanslılardan [[Halep]] şehrini eline geçirdi. Hasan Bin Mufraç burada bağımsız bir hükümdar gibi hüküm sürmeye başladı. Hemen bu sıralarda ve Kalbi aşiretinden aşiret reisi Sinan Bin Süleyman ve Salih Bin Mirdaşda ayaklandilar. Hasan Bin Mufraç bunlarla bir müteffiklik anlaşması yaptı. Bu anlaşmaya göre [[Şam]] Sinan Bin Süleyman; Halep Salih Bin Mirdaş ve Filistin ise Hasan Bin Mufraç idaresine verildi. Bu bedevi muttefikler üzerine gönderilen bir Fatimiler ordusu Aşkalon'da bu muteffikler mağlup ettiler. Fakat bu sirada Sinan Bin Süleyman öldü. Bundan sona Kalbi aşireti Fatimilere destek vermeye başladı. Bu fırsatı yakalayan Fatimiler ordu komutanı Anuştekin ad-Dizbiri 1020'de Filistin'de Ukuvana'da Salih Bin Mirdaş ile Hasan Bin Mufraç'ın birleşik ordusunu büyülk bir mağlubiyete uğrattı. Bu muharebede Salih Bin Mirdaş öldürüldü ve Hasan Bin Mufraç ise Bizanslılara kaçıp onlara sığındı. Böylece Anuştekin'in gayet yetenekli çabalri ile Suriye'de isyanlar bastırıldı ve Suriye üzerinde Fatimiler iktidar gücü tekrar güçlendirildi.
▲===Suriye isyanlari===
 
▲Zahir'in halife olmasi sirasinda Fatimilerin Suriye'deki iktidar gucu yerel ayaklanmalar nedeni ile tehdit altina girmisti. Fakat Fatimilerin Turk asilli askeri komutani olan Anustekin ad-Dizbiri'nin yetenekli idaresi ve gayreti ile bu tehdit ortadan kaldirildi, Anustekin'in ilk bastirma faaliyeti Arap asiret seyhi olan Salih bin Mufrac'a karsi oldu. Bu asiret seyhl [[Halep]] sehrini eline gecirmis ve burada bagimsiz bir hukumdar gibi hukum surmeye baslamisti.
Hemen bu siralarda 1024'de Carrahi Hasan Bin Mufrac'da tekrar bir ayaklanam abaslatmis ve digr ayaklanan Kalbi asiretinden asiret reisi Sinan Bin Suleyman ve Salih Bin Mirdas ile muteffiklik anlasmasi yapmisti. Bu anlasmaya gore Sam Sina Bin Suleyman; Halep Salih Bin Mirdas ve Filistin ise Hasan Bin Nufrac idaresine verilmisti. Bu mmuttefiklerinc uzeriine gonderilen Fatimiler ordusunu Askalon'da maglup ettiler. Fakat bu sarad Sinan Bin Suleyman oldu. Bundan sona Kalbi asireti Fatimilere destek vermeye basladi. Bu firsati yakalayan Fatimi ordu komutanui Anustekin ad-Dizbiri 1020'de Filistin'de Ukuvana'da Salih Bin Mirdas ile Hasan Bin Nufrac'in birlesik ordunu maglubiyete ugratti. Bu muharebede Salih Bin Mirdas olduruldu ve Hasan Bin Nufrac ise Bizanslilara kacip onlara sigindi. Boylece Anustekin'in gayet yetenekli cabaalri ile Suriye'de isyanlar bastirildi ve Suriye uzerinde Fatimiler iktidar gucu tekrar guclendirildi.
 
=== Bizanslılarla barış ve savaş ==
 
1028'de VIII. Konstantin'in imparator olarak idare etmesinin son yılında Bizans İmpartorluğu ile Fatimiler arasında bir barış antlaşması yapıldı. Bu anlaşma Sultan Hakim'in emri ile yiktirilan Kudüs'teki[[Kutsal Kabir Kilisesi]]'nin restorasyonu kabul edildi. <ref> Bu restorasyonu sağlamak için Bizans Imparatoru [[İX. Konstantin]] gayet büyük meblağlar sarfetmeye basladi. Bu restorasyon Konstantinopolis'den gönderilen özel ustalar tarafından yapıldı ve ancak 1045'de "tamamlandı". Bu restorasyona rağmen bu kilisesini birçok kısmı harabelik olarak kalmıştı.</ref> Aynı antlaşma ile Konstantinopolis'de bulunan ve Kudüs'teki Sultan Hakim'in [[Kutsal Kabir Kilisesi]]'nin yıkmasına misileme olarak yıkılıp harabeye döndürülmüş olan Arap müslüman camii restore edilmesi kabul edildi. Bizans arazilerinde bulunan tüm Müslüman camilerinde Cuma hutbelerinin sadece Fatimiler Halifesi adına olması da kabul edildi.<ref>Foakes-Jackson, Frederick John (1921) ''An Introduction to the History of Christianity, A. D. 590–1314|" Londra:Macmillan [[http://www.archive.org/details/introductiontohi00foak]]</ref>
=== Bizanslilarla baris ve savas ==
 
Fakat Bizanslılar ve Fatimiler arasındaki çatışmalar Suriye'deki bedevi Arap kabilelrinin Bizans arazilerinin yaptıkları ganimet alma ve köle toplama akınları ile devam etti.
1028'de VIII. Konstantin'in imparator olarak idare etmesinin son yilinda Bizans Impartorlugu ile Fatimiler arasinda bir baris antlasmasi yapildi. Bu anlasma ile Konstantinopolis'de bulunan ve Kudus'teki Sultan Hakim'in [[Kur=tsal Kabir Kilisesi]]'nin yikmasina misilme olarak yikilip harabeye dondurulmus olan Arap musluman cami restore edildi. Bizabs arasilerind ebuluna tum Musluman camilerinde hutbelerin sadece Fatimler FHalifesi adiana olmasi da kabul edildi. Fakat Bizansilar ve Fatimiler arasindaki catisma Suriye'deki Arap kabilelrinin Bizaans arazilerinei yapyiklatai ganimey a;,ma akinlari ile devam etti.
 
1030 Bizans ImpartatoruImparatatörü olan [[III. Romanos]] Argyros ozellikle1030'da özellikle Halep'de yerlesikyerleşik Salih Bin MirdasMurdaş'inın akinlarinaakınlarına karsilikkarşılık olmak uzereüzere buyukbüyük bir Bizans ordusuyla dogubir doğu askeri seferine giristigirişti. Fakat bu ordubüyük Bizans ordusu Antakya civarindacivarında bulunan "Azzaz"'da fatimllerFatımiler tarfindanordusu tarafından pusuya diusruldudüşürüldü. ve Bizans =lilarBizanslılar buyukbüyük bir maglubiyetemağlubiyete ugradilaruğradılar ve Bizans ordusu büyük zayiat verdi.
 
Ikiİki yıl sonra 1032'de Fatimilere karşı Bizanslılar iki önemli başarı kazandılar. General George Maniakes komutasındaki Bizans kara ordusu Edessa (modern [[SanliurfaŞanlıurfa]]) şehrinini kuşatıp bu kentin tekrar Bizanslılar eline geçmesini sağladı. Fatimiler ordusunun bu sehrişehri kustamasikuştaması ise Bizans KomutanaiKomutanı George Maniakes tarafindnatarafından yapilanyapılan direniddireniş nedeni ile Fatimlerbaşarısız kaldı. Diğer taraftan 1032'de Akdeniz'de Bizans donanması Sicilya ve Mağrıp'ten gelen ve Adriyatik Denizi kıyılarını talan etme hedefi olan bir Arap deniz filosunu büyük kustamasibir basarisizyenilgiye kaldiuğrattılar.
 
Diğer taraftan 1032'de Akdeniz'de Bizans donanması Sicilya ve Mağrıp'ten gelen ve Adriyatik Denizi kıyılarını talan etme hedefi olan bir Arap deniz filosunu büyük bir yenilgiye uğrattılar. General George Maniakes, Fatimiler'e gayet zayifzayıf olarak tabi olan Sicilya EmirligiEmirliği'ne karsikarşı, Sicilya'ya bir deniz seferine gectigeçti. Bu seferde basarilibaşarılı oldu ve adaninadanın hemen hemen yarisiniyarısını eline gecirdigeçirdi. Fakat George Maniakes imparator ile anlasmazligioanlaşmazlıgio dustugudüştüğü iciniçin geri ccekilmekçekilmek zzorundazorunda kaldikaldı ve Sicilya emirligiEmirliği kaybettigikaybettiği arazileri geri almakta zorluk cekmediçekmedi.
 
===Halifenin olumuölümü==
 
Halife Az-Zahir Kahire'de çıkmış olan veba salgınında bu hastalığa tutularak 13 Haziran 1036'da vefat etti. On beş yıl FatımilerFatimiler Halifesi ve İmam görevi yapmıştı. Yerine halife olarak 6 yasindayasında cocukçocuk olan oğlu [[MustansirMustansır (FatımiFatimi)|El MustansirMustansır Billah]] geçti.
 
==Ayrıca bakınız==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Zâhir_(Fâtımî_halifesi)" sayfasından alınmıştır