Gayzer: Revizyonlar arasındaki fark

[[FileDosya:Castle geyser with tourists.jpg|alt=Geyser of water and steam erupting from an ashen cone.|thumb|250x250px|[[Yellowstone Milli Parkı]]nda bulunan Kaynaç kalesi]]

FaySıcak su kaynakları, volkanik ve kırıklı (fay) bölgelerde görülür. Bu nedenle kutuplara yakın bir bölge olmasına rağmen İzlanda'da birçok gayzer ve sıcak su kaynağı bulunmaktadır. Kaynak su belirli bir yerde ısınınca (kaynayınca), bir patlama yapar ve bu kaynar suyu yeryüzüne fışkırarak çıkar.

Gayzerlerde yeraltı suyunun içinde toplandığı doğal kuyu , düşey doğrultuda sıralanmış ve birbirine dar kanallarla bağlanmış bölümlerden oluşur. Böyle bir kuyunun çeşitli derinliklerdeki bölümlerinde yer alan suların kaynama noktaları, basınç farklılıklarından dolayı,birbirinden farklıdır.<ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ"/> Örneğin,; su, 300 metrede su ile dolu hazne altında kaynamak için yaklaşık 230°C'ye ulaşmalıdır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=K.LUTGENS|ad=FREDERİCK|başlık=GENEL JEOLOJİ TEMEL İLKELERİ|yıl=2013|yayıncı=NOBEL|yer=ANKARA|isbn=978-605-133-433-2|sayfalar=254}}</ref>

Basınç arttıkça suyun kaynaması için daha yüksek bir sıcaklığa ihtiyaç vardır.Bu nedenle,derinlerde yer alan bölümlerin içindeki sular, daha büyük bir basınç altında olduklarından, daha geç, yüzeye yakın olanların içindeki sular ise daha çabuk kaynarlar. Sonuçta en üst bölümdeki su önce kaynar ve oluşan buhar basıncı nedeniyle kuyunun ağzına yükselir ve hatta dışarı çıkar. Bu durum altta yer alan bölmeler içindeki suların üzerindeki basıncı birden azaltır. Böylece zaten normal kaynama noktasının üzerinde bir sıcaklığa sahip olan fakat basınç altında oldukları için kaynayamayan bu sular aniden ve hızla kaynamaya başlar ve kısa sürede oluşan büyük bir buhar basıncı ile su ve buhar sütunu halinde kuyunun ağzından dışarı fışkırır. Patlama sonrası soğuk yeraltı suyu tekrar rezervuara sızar ve döngü yeniden başlar.<ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ">{{kitap kaynağı|soyadı=HOŞGÖREN|ad=YILDIZ|başlık=GAYZER|yıl=1984|yayıncı=ACAR MATBAACILIK|yer=İSTANBUL|sayfalar=42}}</ref><ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ" /> <ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ" />.

Sıcak kaynaklar ve gayzerlerdeki yeraltı suları yüzeye aktığı zaman,bu akışkandaki malzemeler genellikle çözünür ve kimyasal tortullu kaya birikimi oluşur. Su çözünmüş silika içerdiği zaman bu malzemeye silisli sinter adı verilir ve bu malzeme gayzerit kaynağının etrafında toplanır. Su, çözünmüş [[kalsiyum karbonat]] içerdiği zaman [[traverten]] ya da kalkerli tüfler[[tüf]]ler çökelir. Gayzerlerin püskürttüğü suyun içinde farklı kimyasal maddeler vardır. Suyun içinde, ilerlediği yoldaki yapıya göre silisyum dioksit (SiO₂), kalsiyum karbonat (CaCO₃), arsenik (As), cıva (Hg), karbondioksit (CO₂), hidrojen sülfür(H₂S) ve başka kimyasal maddeler bulunabilir.<ref>{{Web kaynağı|url =http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gayzerler |başlık= Gayzerler|yazar= |tarih= |eser= |yayıncı=bilimgenc.tubitak.gov.tr |erişimtarihi= 16 Aralık 2014}}</ref>.

Gayzerler, ekseriya yeni bir [[Volkanizma|volkanik aktivite]]ye sahip bölgelerde ortaya çıkmaktadır. Gayzerlerde peşpeşe iki fışkırma arasındaki zaman [[Periyot|periyodu]] genelde düzensizdir. Amerika’da[[Amerika]]’da [[Yellowstone Milli ParkındakiParkı]]ndaki gayzerin suyu aralıklarla, saatte bir, 50 m yüksekliğe fışkırmaktadır. Bazı yerlerde gayzer faaliyeti gösteren soğuk su kaynakları da vardır. Yeni Zelanda’da ve [[İzlanda]]’da gayzerler bulunmaktadır. [[Yeni Zelanda]]’da 1886’daki Taravera [[volkanik]] püskürmesinden sonra su, buhar, çamur ve taşları 4 saat müddetle 240 m kadar yükseğe püskürten yedi adet gayzer oluşmuş ve 1904’te bitişik Taravera Gölünün sularının akıtılmasıyla bu gayzerlerden 450 metreye kadar su püskürten birinin faaliyeti durmuştur. Dünya genelindeki 1000 kadar gayzerin yaklaşık yarısı [[Amerika Birleşik Devletleri’ndekiDevletleri]]’ndeki Yellow Stone Milli Parkı’nda bulunuyor. Tüm gayzerler arasında en bilineni ise bu parkın içindeki [[Old Faithful’durFaithful]]’dur. Yine aynı park içinde yer alan Steamboat isimli gayzer ise yaklaşık 100 m ile şu aniçinhalen en yükseğe su püskürten gayzerdir. Gayzerlere [[Rusya]], [[Şili]], [[Yeni Zelanda]] ve İzlanda’da[[İzlanda]]’da sıkça rastlanır. Ülkemizde ise gayzer bulunmuyor. <ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ">{{kitap kaynağı |soyadı=GÜNEY |ad=EMRULLAH |başlık=GAYZER|yıl=2010|yayıncı=LİTERATÜR|yer=DİCLE ÜNİVERSİTESİ|isbn=978-975-04-0526-6|sayfalar=123}}</ref>

Gayzer elektrik üretimi , ısıtma ve [[turizm]] gibi çeşitli faaliyetler için kullanılmaktadır . [[Jeotermal]] rezervleri tüm dünyada bulunur . İzlanda daki bazı gayzer alanları dünyanın ticari açıdan en değerli alanlarıdır. . 1920'lerden bu yana gayzerlerden yönlendirilen sıcak su seraların[[sera]]ların ısınmasında kullanılmaktadır. Ve buBu sayede [[İzlanda]]'nın soğuk ikliminde yetiştirilenbitkisel gıdaüretim ürünleri olmazdıyapılabilmektedir. Gayzerlerden gelen buhar ve sıcak su 1943 yılından bu yana evleri ısıtmak için kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra gayzerlerden çıkan buhar denetim altına alınır ve türbinler[[türbin]]ler kurularak elektrik üretilir. [[ABD]], [[İtalya]], [[İzlanda]], [[Rusya]], [[Yeni Zelanda]] bu yolla elektrik üretip endüstriyi geliştirmekte, kırsal alanları kalkındırmaktadır.