Gayzer: Revizyonlar arasındaki fark

Geysir ,İzlanda dilinde fışkırmak demektir. Volkanoloji literatürüne İngilizceden gayser olarak geçmiştir.Gayzer kesintili bir biçimde sıcak su ya da sıcak buhar fışkırtan,kükürt yayan kaynarcadır.Yeraltı sularının magmaya dokunması ya da magmanın çok yakınından geçmesi sonucunda ısınmasıyla oluşurlar. <ref group="GÜNEY E. 2010. Yer Bilim 1 Jeoloji">1</ref><ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ">{{kitap kaynağı|soyadı=GÜNEY|ad=EMRULLAH|başlık=GAYZER|yıl=2010|yayıncı=LİTERATÜR|yer=DİCLE ÜNİVERSİTESİ|isbn=978-975-04-0526-6|sayfalar=122}}</ref>

Gayzerlerde yeraltı suyunun içinde toplandığı doğal kuyu ,düşey doğrultuda sıralanmış ve birbirine dar kanallarla bağlanmış bölümlerden oluşur.Böyle bir kuyunun çeşitli derinliklerdeki bölümlerinde yer alan suların kaynama noktaları,basınç farklılıklarından dolayı,birbirinden farklıdır.<ref group="HOŞGÖREN Y. 1984. Hidrografyanın Ana Çizgileri 1">2</ref> Örneğin,su,300 metrede su ile dolu hazne altında kaynamak için yaklaşık 230°ye ulaşmalıdır.<ref group="LUTGENS F.K. ,TARBUCK E.J , TASA D. 2013 Genel Jeoloji Temel Kavramlar">3</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=K.LUTGENS|ad=FREDERİCK|başlık=GENEL JEOLOJİ TEMEL İLKELERİ|yıl=2013|yayıncı=NOBEL|yer=ANKARA|isbn=978-605-133-433-2|sayfalar=254}}</ref>

Basınç arttıkça suyun kaynaması için daha yüksek bir sıcaklığa ihtiyaç vardır.Bu nedenle,derinlerde yer alan bölümlerin içindeki sular,daha büyük bir basınç altında olduklarından,daha geç,yüzeye yakın olanların içindeki sular ise daha çabuk kaynarlar.Sonuçta en üst bölümdeki su önce kaynar ve oluşan buhar basıncı nedeniyle kuyunun ağzına yükselir ve hatta dışarı çıkar. Bu durum altta yer alan bölmeler içindeki suların üzerindeki basıncı birden azaltır.Böylece zaten normal kaynama noktasının üzerinde bir sıcaklığa sahip olan fakat basınç altında oldukları için kaynayamayan bu sular aniden ve hızla kaynamaya başlar ve kısa sürede oluşan büyük bir buhar basıncı ile su ve buhar sütunu halinde kuyunun ağzından dışarı fışkırır. Patlama sonrası soğuk yeraltı suyu tekrar rezervuara sızar ve döngü yeniden başlar.<ref group="HOŞGÖREN Y. 1984. Hidrografyanın Ana Çizgileri 1">4</ref><ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ">{{kitap kaynağı|soyadı=HOŞGÖREN|ad=YILDIZ|başlık=GAYZER|yıl=1984|yayıncı=ACAR MATBAACILIK|yer=İSTANBUL|sayfalar=42}}</ref><ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ" /> <ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ" />

Sıcak kaynaklar ve gayzerlerdeki yeraltı suları yüzeye aktığı zaman,bu akışkandaki malzemeler genellikle çözünür ve kimyasal tortullu kaya birikimi oluşur.Su çözünmüş silika içerdiği zaman bu malzemeye silisli sinter adı verilir ve bu malzeme gayzerit kaynağının etrafında toplanır. Su,çözünmüş kalsiyum karbonat içerdiği zaman traverten ya da kalkerli tüfler çökelir. Gayzerlerin püskürttüğü suyun içinde farklı kimyasal maddeler vardır. Suyun içinde, ilerlediği yoldaki yapıya göre silisyum dioksit (SiO₂), kalsiyum karbonat (CaCO₃), arsenik (As), cıva (Hg), karbondioksit (CO₂), hidrojen sülfür(H₂S) ve başka kimyasal maddeler bulunabilir.<ref group="htref-tp<ref>{{web kaynağı|url=http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gayzerler">5gayzerle|erişimtarihi=10/12/2014}}</ref>:

Gayzerler, ekseriya yeni bir [[volkanik aktivite]]ye sahip bölgelerde ortaya çıkmaktadır. Gayzerlerde peşpeşe iki fışkırma arasındaki zaman [[Periyot|periyodu]] genelde düzensizdir. Amerika’da Yellowstone Milli Parkındaki gayzerin suyu aralıklarla, saatte bir, 50 m yüksekliğe fışkırmaktadır. Bazı yerlerde gayzer faaliyeti gösteren soğuk su kaynakları da vardır. Yeni Zelanda’da ve [[İzlanda]]’da gayzerler bulunmaktadır. [[Yeni Zelanda]]’da 1886’daki Taravera [[volkanik]] püskürmesinden sonra su, buhar, çamur ve taşları 4 saat müddetle 240 m kadar yükseğe püskürten yedi adet gayzer oluşmuş ve 1904’te bitişik Taravera Gölünün sularının akıtılmasıyla bu gayzerlerden 450 metreye kadar su püskürten birinin faaliyeti durmuştur.Dünya genelindeki 1000 kadar gayzerin yaklaşık yarısı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Yellow Stone Milli Parkı’nda bulunuyor. Tüm gayzerler arasında en bilineni ise bu parkın içindeki Old Faithful’dur. Yine aynı park içinde yer alan Steamboat isimli gayzer ise yaklaşık 100 m ile şu aniçin en yükseğe su püskürten gayzerdir. Gayzerlere Rusya, Şili, Yeni Zelanda ve İzlanda’da sıkça rastlanır. Ülkemizde ise gayzer bulunmuyor.<ref group="GÜNEY E. 2010. Yer Bilim 1 Jeoloji">1</ref><ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ">{{kitap kaynağı|soyadı=GÜNEY|ad=EMRULLAH|başlık=GAYZER|yıl=2010|yayıncı=LİTERATÜR|yer=DİCLE ÜNİVERSİTESİ|isbn=978-975-04-0526-6|sayfalar=123}}</ref>

Gayzer elektrik üretimi , ısıtma ve turizm gibi çeşitli faaliyetler için kullanılmaktadır . Jeotermal rezervleri tüm dünyada bulunur . İzlanda daki bazı gayzer alanları dünyanın ticari açıdan en değerli alanlarıdır. . 1920'lerden bu yana gayzerlerden yönlendirilen sıcak su seraların ısınmasında kullanılmaktadır. Ve bu sayede İzlanda'nın soğuk ikliminde yetiştirilen gıda ürünleri olmazdı. Gayzerlerden gelen buhar ve sıcak su 1943 yılından bu yana evleri ısıtmak için kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra gayzerlerden çıkan buhar denetim altına alınır ve türbinler kurularak elektrik üretilir.ABD,İtalya,İzlanda,Rusya,Yeni Zelanda bu yolla elektrik üretip endüstriyi geliştirmekte,kırsal alanları kalkındırmaktadır.<ref group="//en.wikipedia.org/wiki/Geyser">6</ref>{{yanardağbilimi-taslak}}<ref>{{web kaynağı|url="//en.wikipedia.org/wiki/Geyser|erişimtarihi=10/12/2014}}</ref><ref name="YERBİLİM1 JEOLOJİ" /> <ref name="HİDROGRAFYANIN ANA ÇİZGİLERİ" />