Watt: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k "Birleştir" şablonu eklendi |
Superyetkin (mesaj | katkılar) |
||
1. satır:
{{
'''Watt''', [[Uluslararası Birimler Sistemi|SI]] 'de, uluslararası standart güç birimidir.
Buhar makinesi mucidi [[James Watt]]'a (1736-1819) atfen SI birim sisteminde güç birimi olarak kabul edilmiştir. Enerji dönüşümü oranını ölçen birimdir. [[Joule (birim)|Joule]] bölü [[saniye]] olarak tanımlanır. Kısaca W harfiyle gösterilir.
== Tanımlama ==
* [[Klasik mekanik]]'te, bir cismin [[hız]]ı sabit tutulduğunda bir metre bölü saniyedeki bir [[Newton (birim)|newtonluk]] kuvvet bir watt eder, şöyle ki;
:<math>
1~\rm{W} = 1~\dfrac{\rm{J}}{\rm{s}} =
1~\dfrac{\rm{N\cdot m}}{\rm{s}} =
1~\dfrac{\rm{kg} \cdot \rm{m^2}}{\rm{s^3}}
</math>.
* [[Elektromanyetizm]]'de, bir [[volt]]luk (V) elektriksel potansiyel farkta bir [[amper]]lik (A) akım aktığında yapılan iş bir watt eder, şöyle ki:
:<math>\mathrm{W x 0,8 = V A}</math>
:Watt için iki ek [[Birimlerin dönüşümü|birim dönüşümü]] yukarıdaki denklem ve [[Ohm Kanunu]] kullanılarak bulunabilir, şöyle ki:
:<math>\mathrm{W = \frac{V^2}{\Omega} = A^2\Omega}</math>
:Burada [[Ohm]] (<math>\Omega</math>), [[elektriksel direnç]]in [[SI'dan türetilen birim]]idir.
== Örnekler ==
Bir kişi 100 [[kilogram]]lık bir kütleyi 3 [[metre]]lik merdivene 5 saniyede çıkartırsa yaptığı [[İş (fizik)|iş]] yaklaşık 3.000 (j=Nm) olur.
(Not: g:yerçekimi ivmesi yaklaşık 10 m/sn2 dir. Dolayısıyla cismin ağırlığı 100 kg x 10 m/sn2 = 1.000N dur. Ve, iş (joule) = kuvvet(Newton) x yol(metre) dur.)
Güç ise bu işin ne kadar hızlı yapılması ile ilgilenir. Yani güç fazla ise aynı iş çabuk biter. Az ise geç biter.
Güç = iş / zaman dır. Örneğimizde, 3.000 Nm lik iş 5 sn de yapıldığına göre Güç (Watt) = 3000/5 (Nm/sn)= 600 Watt olarak bulunur.
Orta hacimli bir [[otomobil]] motoru 50-100 kW (kilowatt)lıktır. Sabit hızla giderken bunun yarısı kadar güç üretir. Daha büyük veya daha başarımlı (performanslı) araçların daha güçlü motorları vardır.
Normal bir ev [[ampul]]u 25 ile 100 watt arasında güce sahiptir. [[Floresan lamba]]lar benzer miktarda ışık üretmek için normal olarak 5 ile 30 watt tüketirken benzer [[LED lamba]]lar yaklaşık 0,5 ile 6 watt arasında güç kullanır.
Normal bir [[hidroelektrik santral]]i 200-300 MW (megawatt) üretir.
== SI birimi olarak doğuşu ve benimsenmesi ==
[[Buhar makinesi]]nin gelişmesine yaptığı katkılardan dolayı [[James Watt]]'ın ölümünden sonra watt kullanılmaya başlandı. Birim, 1889'daki [[İngiliz Bilim Derneği|Bilimin Gelişimi için İngiliz Derneğinin]] İkinci Kongresinde kabul edildi. 1960'daki 11. [[Ağırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı]]nda, [[Uluslararası Birimler Sistemi]] (SI) içinde güç ölçümü olarak benimsendi.
<!--{{SI unit lowercase|James Watt|watt|W}}-->
== Çarpanları ==
{|class=infobox
|-
|{{SI çarpanları
|birim=watt
|sembol=W
|note=Yaygın çarpanlar '''kalın''' yazıldı
|m=|k=|mc=|M=|n=|G=|p=|T=
}}
|}
=== Pikowatt ===
Pikowatt, wattın trilyonda birine eşittir. Pikowattla ölçülen teknolojik açıdan önemli güçler, normalde [[radyo]] ve [[radar]] alıcılarında ve ayrıca [[radyo astronomi]] biliminde kullanılır.
=== Nanowatt ===
Nanowatt, wattın milyarda birine eşittir. Topraktaki bir metre karelik bir alan yüzeyi, +3,5 [[Kadir (gökbilim)|görünür boyuttati]] tek bir yıldızdan bir nanowattlık güç alır. Nanowatt ile ölçülen güçlerin önemi, yine radyo ve radar alıcılarında anlaşılır.
=== Mikrowatt ===
Mikrowatt, wattın milyonda biridir. Mikrowatt ile ölçülen güçlerin önemi, [[EEG]] ve [[EKG]] gibi [[tıbbi aygıt]]larda anlaşılır. Diğer birçok bilim ve mühendislik dallarında ayrıca radyo ve radar alıcılarında da kullanılır.
=== Miliwatt ===
Miliwatt, wattın binde biridir. Normal bir [[lazer işaretçi]] yaklaşık beş miliwattlık ışık gücü kullanırken, normal insanların kullandığı [[işitme aygıtı]] bir miliwattan daha az güç harcar.
=== Kilowatt ===
Kilowatt, wattın bin katıdır. Bu birim normal [[motor]]ların çıkış gücünü ifade ettiği gibi, aletler ve makinelerin güç tüketimini de ifade eder. Ayrıca radyo [[verici]]lerin [[elektromanyetik]] güçünü ifade etmek için de kullanılır.
Bir kilowattlık güç yaklaşık olarak 1,34 [[beygir gücü]]ne (HP) eşittir. 1 HP=746 Watt. Bir ısıtma elemanına sahip küçük bir [[Elektrikli ısıtma|elektrikli ısıtıcı]] 1 kilowatt kullanabilir. 2008'de yıllık kişi başına [[Türkiye'de elektriğin tarihi|Türkiye'de elektrik tüketimi]] yaklaşık 2.264 [[Kilowatt saat|kilowatt-saat]] idi. Bu da saatlik yaklaşık 0,258 kW eder.<ref>[http://www.teias.gov.tr/istatistik2008/index.htm TEİAŞ 2008 istatistikleri]</ref>
=== Megawatt ===
Megawatt, wattın bir milyon katıdır. Çoğu olay veya makineler üretir veya bu şekilde çalışır. Örneğin: sokak [[aydınlatma]]ları, büyük elektrik motorları, [[Uçak gemisi|uçak gemileri]], [[kruvazör]]ler ve [[Denizaltı|denizaltları]] gibi büyük [[Savaş gemisi|savaş gemileri]], mühendislik donanımları ve [[süper hızlandırıcı]] gibi bazı bilim araştırma ekipmanları ve çok büyük lazerlerin çıkış darbeleri. Büyük apartmanlar, büyük oteller, büyük alış-veriş merkezler birkaç megawattlık elektrik gücü tüketebilir.
[[Elektrik Üreteci|Generatörlerin]] üretim kapasitesi üretici şirket tarafından çoğunlukla MW olarak ifade edilir. [[Demiryolu|Demiryollarında]], modern yüksek güçlü elektrikli [[lokomotif]]ler, normal olarak 5 veya 6 Mw'lık güce sahiptirler.
=== Gigawatt ===
Gigawatt, wattın bir milyar katıdır. Bu birim bazen büyük güç santralleri için kullanılır. Örneğin; 1992'de işletmeye alınan [[Türkiye]]'deki [[Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali]]nin 8 türbininin kurulu gücü 2,4 GW'tır.
=== Terawatt ===
Terawatt, wattın bir trilyon katıdır. Tüm dünyadaki insanların kullandığı toplam güç genellikle bu birimle ölçülür. 1960'ların ortalarından 1990'ların ortalarına kadar en güçlü [[lazer]]ler terawatt olarak güç üretti. Fakat sadece [[Saniye|nanosaniyelik]] sürede gerçekleşti. [[Şimşek ve yıldırım|Şimşek]] çarpmasında ortalama 1 terawattlık güç açığa çıkar, fakat bu çarpma sadece son 30 [[saniye|mikrosaniyede]] olur.
=== Petawatt ===
Petawatt, wattın bir [[katrilyon]] katıdır ve lazerlerin akım üretimi tarafından femtosaniyede (10<sup>−15</sup> s) üretilebilir. Güneşin toplam parlaklığı 1,366 kW/m<sup>2</sup>dir ve [[Güneş ışığı]]ndan dünyanın atmosferine yansıyan toplam enerji akışı 174 PW olarak ifade edilir. Eğer bu güç tamamen emilirse (absorbe edilirse), Toprak 1,94 kg/s'lik kütle kazanır.
== Elektriksel ve ısısal wattlar ==
Elektrik güç endüstrisinde ''megawatt elektrik'' (kısaltması: MW<sub>e</sub> veya MWe [[Güç (elektrik)|elektrik gücü]] iken, ''megawatt ısı'' veya ''ısısal megawatt'' (kısaltması: MW<sub>t</sub>, MW<sub>th</sub>, MWt veya MWth) ısısal güç üretimini ifade eder. Bazen diğer [[SI önek]]ler kullanılır. Örneğin; ''gigawatt elektrik'' (GW<sub>e</sub>).
Örneğin [[Arjantin]]'deki [[Embalse nükleer güç santrali]] 2109 MW<sub>t</sub>'lik ısı üretmesi için bir [[nükleer reaktör]] kullanır. Bu da bir türbini sürmesi (çalıştırması) için buhar oluşturarak 648 MW<sub>e</sub>'lik elektrik üretir. Fark, buhar türbin [[Elektrik Üreteci|generatörlerinin]] verimsizliliğinden ve teorik [[carnot çevrimi]]nin sınırlamalarından dolayı oluşur.
== Watt, watt saat ve watt bölü saat arasındaki karışıklıklar ==
[[Güç (fizik)|Güç]] ve [[enerji]], sıklıkla karıştırılır. Güç, ''birim zaman başına'' üretilen ve tüketilen enerjidir.
Örneğin, 100 W değerinde bir [[ampul]] bir saatliğine yakıldığında, kullanılan enerji 100 watt saat (W·h), 0.1 [[kilowatt saat]] veya 360 [[Joule (birim)|kJ]] olur. Aynı miktardaki enerji 40 wattlık bir lambayı 2,5 saat yakarken 50 wattlık lambayı 2 saat yakar. Güç istasyonu wattın üskatları ile ifade edilir. Fakat yıllık enerji satışı kilowatt saat, megawatt saat gibi watt saatin katlarıyla ifade edilir. Bir kilowatt saatlık enerji miktarı, sabit gücün 1 saat boyunca ürettiği enerjiye veya 3,6 MJ'e eşittir.
''Watt bölü saat'' terimler çoğunlukla yanlış kullanılıyor. Watt bölü saat tam anlamıyla gücün saatteki ''değişimi''dir. Watt bölü saat (W/h), [[elektrik santrali]]nin hareketini arttırmak için kullanılabilir. Örneğin; bir elektrik santrali, 15 dakika içinde 0 MW'tan 1 MW'a ulaşırsa, 4 MW/h'lik bir arttırıma sahip demektir. [[Hidroelektrik santral]]ler çok yüksek arttırım değerine sahiptir. Bu özellik onları tepe yüklerinde ve acil durumlarda kullanışlı kılar.
Büyük enerji üretim veya tüketimi çoğunlukla, yıllık veya finansal periyotlarda terawatt saat olarak ifade edilir. Bir terawatt saatlik enerjiyi, yaklaşık 114 megawattla bir yıl boyunca aralıksız çalışmayla ulaşılır.
== Ayrıca bakın ==
* [[Volt amper]]
* [[Birimlerin dönüşümü]]
* [[Güç faktörü]]
* [[Wattmetre]]
<references/>
[[Kategori:Güç birimleri]]
[[Kategori:Elektrik terimleri]]
[[Kategori:Elektronik terimleri]]
[[Kategori:SI'dan türetilen birimler]]
| |||