Göbeklitepe: Revizyonlar arasındaki fark

'''Göbeklitepe''' ya da '''Göbekli Tepe / '''Kürtçe''' Xirabreşk ''', [[Şanlıurfa]] il merkezinin yaklaşık olarak 15 km. kuzeydoğusunda, [[Örencik, Şanlıurfa|Örencik]] Köyü yakınlarında<ref name="1,5">[http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44420/gobeklitepe-arkeolojik-alani-sanliurfa.html kulturvarliklari.gov.tr]</ref> yer alan dünyanın bilinen en eski [[kült]] yapılar topluluğudur.<ref name="ghf">[http://globalheritagefund.org/what_we_do/preservation_by_design_partnerships/current_projects/gobekli_tepe_turkey Global Heritage Fund – Göbekli Tepe, Turkey]</ref> Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10 – 12 dikilitaş yuvarlak planda dizilmiş, araları taş duvarla örülmüştür. Bu yapının merkezinde daha yüksek boyda iki dikilitaş karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların çoğu üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartma ya da oyularak betimlenmiştir.<ref name="1,1">[http://gobeklitepe.info/tr/index.html gobeklitepe.info – ''Anasayfa'']</ref> Söz konusu motifler yer yer bir süsleme olamayacak kadar yoğun olarak kullanılmıştır. Bu kompozisyonun, bir öykü, bir anlatım ya da bir mesaj ifade ettiği düşünülmektedir.<ref name="1,6">[http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5612/ Unesco – World Heritage List, ''The Archaeological Site of Göbeklitepe'']</ref> Hayvan motiflerinde boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, yaban ördekleri ve akbaba en sık görülen motiflerdir.<ref name="1,1"/> Bir yerleşim değil, kült merkezi olarak tanımlanmaktadır. Buradaki kült yapılarının üretime geçiş aşamasına – tarım ve hayvancılığa- yakın olan son avcı grupları tarafından inşaa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.<ref>[http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/29_kazi_2.pdf 29. Kazı Sonuçları Toplantısı (2007), cilt 2] Klaus Schmidt, ''Göbekli Tepe Kazısı 2006 Yılı Raporu'' Sh.: 423</ref> Diğer anlatımla Göbekli Tepe, çevredeki oldukça gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan [[avcı ve toplayıcı|avcı – toplayıcı]] gruplar açısından önemli bir kült merkezidir.<ref name="1,11">O. Dietrich, Ç Köksal-Schmidt, J. Notroff, K. Schmidt, [https://www.academia.edu/1262013/Aktuel_Arkeoloji_Gobekli_Tepe Önce Kutsal Alanlar Sonra Kentler Kuruldu] Sh.: 76</ref> Bu durumda bölgenin en erken kullanımının [[Neolitik Çağ#Çanak Çömleksiz Neolitik|Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ]]’ın (PPN, Pre-Pottery Neolithic) A evresine (MÖ. 9.600 – 7.300), yani günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir.<ref name="1,1"/> Bununla birlikte Göbekli Tepe'deki en eski faaliyetleri tarihlendirme olanağı şimdilik yoktur, fakat bu anıtsal yapılara bakıldığında [[Paleolitik Çağ]]'a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, [[epipaleolitik]]e kadar giden bir tarihçesi olduğu düşünülmektedir.<ref name="DAI"/><ref name="ghf"/> Göbekli Tepe'nin bir kült merkezi olarak kullanımının MÖ 8 bin dolaylarına kadar devam ettiği, ve bu tarihlerden sonra terk edildiği, başka ya da benzer amaçlarla kullanılmadığı anlaşılmaktadır.<ref name="whc"/>