Safevîlik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
.... “Fadl’ûl-Lâh Ester-Âbâdî” Anadolu’da Anadolu’da Râfızîliğin yayılmasında..... |
k Küçük düzeltmeler yapıldı. |
||
1. satır:
''[[Safevi Devleti]] kurucusu [[I. İsmail|İsmail Safevi]] ile karışıtırılmamalıdır.''
'''Safev’îyye''' veya '''Safevî Tarikatı''', 14. yüzyılda mistik [[Safiyüddin İshak]] tarafından [[Güney Azerbaycan]] [[Erdebil]]'de kurulmuş bir [[sufi]] tarikat. Döneminde [[Doğu Anadolu]], [[İran Azerbaycanı]] ve [[Güney Kafkasya]]'da büyük bir siyasî öneme sahip olan bu İslâmî tarikat, 16. yüzyılın başında kurmuş olduğu ve tarihte ilk kez [[Şiî]] [[Onikicilik|Onikiciliği]]ni resmî mezhep olarak kabullenmiş olan [[Safevî Devleti]] ile tanınmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı | son = Uğur | ilk = Ahmet | yıl = 1989 | başlık = Yavuz Sultan Selim | yayımcı= Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü | yer = | dil = Türkçe | url = http://books.google.com/books?id=seMcAAAAMAAJ | sayfalar = 45 | alıntı = ''Bu hanedan adını Safavi tarikatı reisi Şeyh Safiyüddin İshak’dan almaktadır.''}}</ref>
[[Safevîler]] adını ataları [[Safiyüddin İshak|Şeyh Safiyüddin İshak-ı Erdebili]]’den alır. 1252 yılında doğan Ebul Feth Şeyh Safiyüddin İshak-ı Erdebili’nin soyu [[Oniki İmamlar]]ın yedincisi olan İmâm [[Musa ibn Cafer el Kâzım]]’a dayanır.<ref>[[Abdülbaki Gölpınarlı]], 1991, Yüz Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar, Ensariyan Yay., s. 231-232</ref> Şeyh Safi’nin babası [[Firuz Şah Zarrin Kolah]] [[Sincan]]’dan [[Erdebil]]’e göç etmiş ve bundan dolayı da Şeyh Safî’ye ''"Erdebilî"'' lâkabı verilmiştir.<ref>Fauk Sümer, [[Safevî Devleti]]’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTk Yay., s.1-2</ref>
Satır 21 ⟶ 7:
=== Safî ûd-Dîn İshak ===
{{ana|Zahid Gilani|Safiyüddin İshak}}
Erdebil'de büyümüş olan [[Safiyüddin İshak|Safî ûd-Dîn İshak]], [[Şiraz]] gezintisinden sonra [[Gîlân]]'da yerleşmiş ve burda [[Zahid Gilani|Şeyh Zahîd Gilânî]]'nin müridî olmuştur. Daha sonra [[Zahid Gilani|Şeyh Zahîd Gilânî]]'in kızı Bibi Fatıma ile evlenerek Zahid’îyye Sufî tarikatının baş müridî olan [[Safiyüddin İshak|Safî ûd-Dîn İshak]], [[1291]]'de [[Zahid Gilani|Şeyh Zahîd Gilânî]]'in ölümünden sonra tarikatın başına geçmiştir<ref name="çiçek">{{Kitap kaynağı | son = Çiçek | ilk = Kemâl | yardımcıyazarlar= Kuran, Ercüment; Göyünç, Nejat; Ortaylı, İlber | yıl = 2000 | başlık = The Great Ottoman-Turkish Civilisation: Politics | yayımcı= Yeni Türkiye | dil = İngilizce | id = ISBN 975-6782-18-8, ISBN 978-975-6782-18-7 | url = http://books.google.com/books?id=c5VpAAAAMAAJ&q=Safeviyye&dq=Safeviyye&as_brr=0}}</ref>. O zamandan beri, tarikat ''"Safev’îyye"'' olarak tanınmıştır.
=== Sadr ed-Dîn Mûsa ===
Satır 52 ⟶ 24:
===Şeyh Cüneyd===
{{ana|Karakoyunlular|Şeyh Cüneyd|Şiîlik mezhebi|Türk|Azeriler}}
[[Şeyh Cüneyd]]'in tarikat başkanlığı döneminde, [[Karakoyunlular]]'ın koruması altında olan [[Safevîler]] büyük sayıda [[Azerbaycan]] ve [[Anadolu]] [[Türkler]]ini [[Şiî]]liğe çevirmeye başlamışlar<ref name="goldschmidt">{{Kitap kaynağı | son = Goldschmidt | ilk = Arthur | yıl = 2002 | başlık = A concise history of the Middle East | yayımcı= Westview Press | dil = İngilizce | id = ISBN 0-8133-3885-9, ISBN 978-0-8133-3885-9 | url = http://books.google.com/books?id=DHw0NzygOHoC&pg=PA142 | sayfalar = 142 | alıntı = ''Under the leadership of Shaykh Junayd (d. 1460) and the protection of the Black Sheep Turcomans, the Safavids began converting the large number of Turks in Azerbaijan and Anatolia to Shi'ism. These Shi'i Turks came to be called [[Kızılbaş]] ''(red heads)'' because of their distinctive headgear.''}}</ref>. Bu [[şiî]] [[Türkler]], genelde başlarına kırmızı başlıklar giydikleri için tarihi ''[[Kızılbaş]]'' adını almışlardır.<ref name="goldschmidt" />
[[Şeyh Cüneyd]], posta oturuncaya kadar Erdebil Şeyhleri siyasetle ilgilenmez sadece dinsel işlerle uğraşırlardı. Bunun için hükümdarlardan bile saygı görürlerdi. Fakat [[Şeyh Cüneyd]] Safevi Şeyhi olunca dinsel otoriteden güç alarak hükümet kurma hevesine kapıldı.<ref>Uzunçarşılı, İ.Hakkı. Osmanlı Tarihi Cilt II, Ankara, T.T.K Yayanı, 1949.</ref> Bundan sonra [[Şeyh Cüneyd]]'in etrafında toplanan müridler savaş etmek için silahlanmaya başladılar ve böylece ileride kurulacak olan [[Safevî hanedanı|Safevî Hanedanı]]'nın temelleri onun zamanında atılmış oldu. 1460 yılında [[Şeyh Cüneyd]]'in ölümü ile oğlu [[Şeyh Haydar]] başa geçti.
Satır 89 ⟶ 47:
On dördüncü asırda, “Ali bin Şehâb’ed-Dîn-i Hemdânî” ve “Lûtf’ûl-Lâh Nişaburî” ile Hurûfîliğin kurucusu olan “[[Fazlullah Hurûfi ''(Nâimî)''|Fadl’ûl-Lâh Ester-Âbâdî]]” Anadolu’da Anadolu’da [[Râfızî]]liğin yayılmasında en etkin rolü oynayan şahsiyetlerin başında gelmektelerdi. [[Sünnî]] [[Timur]] Hükûmeti’nin varisi olan “Şâh-Rûh” uygulamaya koyduğu en şiddetli tedbirlere rağmen bu cereyanın önünü almakta bir başarı sağlayamıyordu. Sonunda, H. 857 / M. 1453 yılında İran’daki dînî hâkimiyet bilûmum “[[Şia|Şîʿa]]” [[islam mezhepleri|mezhep]]lerinin üstünlüğü altına girdi. Safev’îyye Tarikâtı pîri ve ayni zamanda [[Somuncu Baba|Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Aksarayî]]’nin de [[mürşid]]i olan Hoca Âlâ’ed-Dîn-i Âli’nin devrinde [[Bâtınîlik]] Safev’îyye tarikâtının bünyesine girdi. Bunun oğlu olan “Şeyh Şâh” nâmıyla ünlenen “Şeyh İbrahim” zamanında ise Safevi Tarikatı’nın mâli yapısı epey güçlenmişti. [[Şiî]] [[Karakoyunlu]] hükümdarı [[Cihan Şah]]’ın tehditleri neticesinde İbrahim’in oğlu [[Şeyh Cüneyd]] devrinde [[Karakoyunlular]]’ın himâyesi altına giren [[tarikât]], bu yönetimin idaresi altında iken [[Şia|Şîʿa]]’nın “[[İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye]]/[[Onikicilik]]” [[islam mezhepleri|mezheb]]ini resmen kabul etmek zorunda kaldı. Bilhassâ Keyumers’in girişimleri neticesinde Rüstemvârlar’ın hâkimiyetleri altında bulunan bölgelerde [[Şiîlik]] tam mânasıyla resmîyyet kazandı.<ref>''Ateşgede,'' Sayfa 346.</ref>
{{Ayrıca bakınız|Karakoyunlular|Cihan Şah|İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye|Fazlullah Hurûfi ''(Nâimî)''|Safev’îyye}}
== Safev’îyye Tarikatı'nın Şiîlik mezhepleri arasındaki konumu ==
{{ana|Şiilik|Safevî Devleti}}
{{Şiilik mezhepleri}}
== Kaynaklar ==
{{Şiilik}}▼
== Ayrıca bakınız ==
* [[Kızılbaşlık]]
* [[Şah İsmail Hatai]]
▲== Kaynakça ==
▲{{Şiilik}}
{{İslam-taslak}}
| |||