|
=== Antik Yakın Doğu’da Bilim ===
[[Dosya:SumerianClayTablet,palm-sized422BCE.jpg|thumb|Mezopotamya'da bulunan bir kil tablet.]]
[[Mezopotamya]]lı insanlar milattan önce 3500 yılında [[Sümer]]’de (bugünkü [[Irak]]) başlayan tarihlerinden itibaren dünya ile ilgili bazı gözlemleri sayısal bilgilerle kaydetmeye çalışmaya başladılar. Fakat bu gözlemlerin ve ölçümlerin bilimsel yasalar yerine bazı amaçlar için yapıldığı görülüyor. [[Pisagor]] yasasının somut bir örneği milattan önce [[18. yüzyıl]]ın erken yıllarında kaydedildi: Mezopotamyalı [[çiviyazısı]] tableti Plimpton 322 bir dizi büyük ihtimalle Pisagor’dan bin yıl önce Pisagor üçlülerini (3,4,5) (5,12,13) kaydeder, fakat Pisagor kuramının kuramsal bağıntısal yapısı yoktu. <ref>[[Paul Hoffman (science writer)|Paul Hoffman]], ''The man who loved only numbers: the story of Paul Erdös and the search for mathematical truth'', (New York: Hyperion), 1998, p.187. ISBN 0-7868-6362-5</ref>
Babil astronomisinde, ayın, gezegenlerin, yıldızların hareketlerinin yazıcılar tarafından kaydedilen kayıtları kil tabletlerde binlerce yıl kaldı. Bugün bile Mezopotomya’da belirlenen bazı astronomik devirler bugün hala [[güneş]] yılı ve ay ayı gibi Doğu [[takvim]]lerinde yaygın bir şekilde kullanılır. Bu bilgileri kullanarak, bir yıl içindeki gün ışığının uzunluğunun değişimini ölçmek, Ay’ın ve gezegenlerin ve ortaya çıkışını ve yok oluşunu ve [[Ay tutulması|Ay]] ve [[Güneş tutulmastutulması|Güneş tutulmalarını]] tahmin etmek için aritmetiksel yöntemler geliştirdiler. Bugün sadece Kaldeli astronom ve matematikçi olan Kidinnu gibi birkaç astronomun ismi bilinir. Kidinnu’nun güneş yılı için değerleri bugünün takvimlerinde kullanımdadır. [[Babil]] astronomisi ''ince matematiksel açıklamalar ve astronomik olgular vermekte ilk ve büyük ölçüde başarılı girişidi.'' Tarihçi A. Aaboe’ye göre, [[Helenistik dönem|Helenistik dünyadaki]], [[Hindistan]]’daki, [[İslam]] ve dünyasındaki ve Batıdaki ortaya çıkan sonraki bütün bilimsel astronomi çeşitliği Babil astronomisinin kesin ve temel yollarına dayanır. <ref>{{Dergi kaynağı|başlık=Scientific Astronomy in Antiquity|author=A. Aaboe|dergi=[[Philosophical Transactions of the Royal Society]]|cilt=276|sayı=1257|tarih=2 Mayıs 1974|sayfalar=21–42|ref=harv|doi=10.1098/rsta.1974.0007|bibcode=1974RSPTA.276...21A|jstor=74272}}</ref>
Antik Mısır astronomi, [[matematik]] ve [[tıp]]ta önemli gelişmeler gösterdi.<ref name='odyssey'>{{Kitap kaynağı |soyadı=Homer|authorlink=Homer |başlık=The Odyssey |yayıncı=[[Oxford University Press]] |diğerleri=Translated by [[Walter Shewring]] |tarih=Mayıs 1998 |isbn= 0-19-283375-8 |quote=In Egypt, more than in other lands, the bounteous earth yields a wealth of drugs, healthful and baneful side by side; and every man there is a physician; the rest of the world has no such skill, for these are all of the family of Paeon. |sayfa=40 |url=http://books.google.com/?id=rcjeZ-yxr5MC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref> Uzam bilimde gösterdikleri gelişme [[Nil Nehri]] tarafından her yıl basılan tarlaların sahiplerini ve düzeni korumak için yapılan araştırmaların önemli bir dalıydı. 3-4-5 dik üçgeni ve başparmağın diğer kuralları doğrusal yapılar kurmak için kullanıldı. Mısır aynı zamanda [[Akdeniz]]’de [[simya]] araştırmalarının merkeziydi.
[[Edwin Smith papirüsüPapirüsü]] hala geçerli olan ilk tıbbi belgelerden biridir, belki de, [[beyin|beyni]] incelemek ve tanımlamak için yapılan ilk girişim olabilir: bu modern [[sinir bilimi]]n ilk başlangıçları olarak görülebilir. Fakat, Mısır tıbbı bazı etkili uygulamaların yanında bazı etkisiz ve zararlı uygulamalar da bulundurur. Tıp tarihçileri örneğin Mısır ilaç biliminin büyük ölçüde etkisiz olduğunu düşünür. Yine de, bir hastalığı tedavi için şu bileşenleri uygular: tetkik, teşhis, tedavi ve öngörü, bunlar bilimin temel deneysel yöntemleriyle güçlü paralellik gösterir ve G.E.R Lloyd’a göre, yöntembilimin gelişmesinde önemli bir rol oynadı.Ebers papirüsü (MÖ 1550) de geleneksel deneyciliğin belirtilerini içerir.
=== Yunan Dünyası’nda Bilim ===
[[Dosya:Sanzio 01.jpg|thumb|300px|[[Raffaello Sanzio]] tarafından çizilmiş ''[[Atina Okulu]]''.]]
Klasik antik dönemde, evrenin çalışmasıyla ilgili araştırmalar hem güvenilir bir takvim ve bir hastalığın nasıl tedavi edilebileceği gibi bazı incelemelerde ve hem de [[doğa felsefesi]] olarak bilinen incelemelerin içinde oluştu. İlk bilim insanları olarak da görülen yetenekli bir mesleğin uygulayıcıları (örneğin, doktorlar) veya bir dinin takipçileri (örneğin, tapınak şifacıları) gibi eski insanlar kendilerini doğa filozofu olarak gördüler.
[[Sokrates]] öncesi olarak bilinen ilk [[Yunan filozoflarıfilozoflar]]ı komşularının mit anlayışları üzerine olan sorulara farklı türden cevaplar getirdiler: <ref>{{harvnb|Sambursky|1974|pp=3,37}} called the pre-Socratics the transition from ''[[Mitoloji|mythos]]'' to ''[[logos]]''</ref>''Bizim üzerinde yaşadığımız bu düzenli evren nasıl oluştu?'' ''Bilimin babası''<ref>[[F. M. Cornford]], ''Principium Sapientiae: The Origins of Greek Philosophical Thought'', (Gloucester, Massachusetts, Peter Smith, 1971), p. 159.</ref> olarak anılan Sokrates öncesi filozof Tales (M.Ö. 640-546) doğa olayları için doğa üstü olmayan açıklamalar getiren ilk insandı. Örneğin, kara parçaları su üzerinde yüzer ve depremler bu kara parçalarının üzerinde durduğu suların dalgalanması ile oluşur, tanrı [[Poseidon]] yüzünden değil.<ref>Arieti, James A. ''Philosophy in the ancient world: an introduction'', p. 45 [http://books.google.com/books?id=L0w6kvdKJ8QC&pg=PA44&dq=thales+earthquakes&hl=en&sa=X&ei=8nb_TqSrFuGmiQKq0siMCA&ved=0CEgQ6AEwBA#v=onepage&q=thales%20earthquakes&f=false]. Rowman & Littlefield, 2005. 386 pages. ISBN 978-0-7425-3329-5.</ref> Thales öğrencisi matematiksel araştırmaların yapıldığı Pisagor Okulunun kurucusu Sisamlı Pisagor Dünya’nın küresel şeklini öne süre ilk kişiydi.<ref name="dicks">{{cite book |last=Dicks |first=D.R. |title=Early Greek Astronomy to Aristotle |pages=72–198 |year=1970 |isbn=978-0-8014-0561-7 |publisher=Cornell University Press |location=Ithaca, N.Y.}}</ref> [[Leucippus]] (MÖ 5. yüzyıl) maddenin yok olmayan daha fazla bölünemeyen birimlerden oluştuğunu belirten atom teorisini ortaya attı. Bu görüş daha geniş bir şekilde onun öğrencisi [[Demokritos]] tarafından genişletildi.
[[Dosya:Archimedes pi.svg|thumb|right|[[pi|π]] sayısı.]]
Bunların ardından, [https://tr.wikipedia.org/wiki/Platon [Platon]] ve [[Aristotales]] doğanın şekli üstüne yapılan daha sonraki gözlemlerle şekillenen doğa felsefesinin ilk sistematik tartışmalarını ürettiler. Çıkarımsal sebeplerindeki gelişme daha sonraki bilimsel sorgulamaların kullanımı için önemli bir parçaydı. MÖ 387 yılında Platon ilkesi “Uzambilim''Uzam bilim bilmeyen buraya giremez.”'' olan Platon Okulunu kurdu ve birçok önemli filozof ortaya çıkardı. Platon’un öğrencisi Aristotales deneycilik kavramını ortaya attı ve evrensel gerçeklere gözlemler ve çıkarımlar ile ulaşılabileceğini öne sürdü ve böylece bilimsel yöntemin adımlarını atmış oldu.<ref>{{cite book |first=De Lacy |last=O'Leary|authorlink=De Lacy O'Leary |year=1949 |title=How Greek Science Passed to the Arabs |location=London |publisher=Routledge & Kegan Paul Ltd. |isbn=0-7100-1903-3}}</ref> Aristotales doğadaki görülen yaşam bilimsel nedenlere ve yaşamın çeşitliliği üzerine birçok yaşam bilimsel yazılı eser üretti. Özellikle çevresinde olan hayvanların ve bitkilerin davranışları ve nitelikleri üzerine sayısız gözlem yaptı ve 540'dan fazla hayvan türü sınıflandırdı ve en az 50 tanesini inceledi. Aristotales’in eserlerinin yerini [[Bilimsel Devrimdevrim]] ile başka eserler almasına rağmen, bu eserler [[Ortaçağ İslam dünyasında bilim|İslam]] ve Avrupa bilimini derinde etkiledi.
Bu dönemin önemli mirasları, özellikle [[anatomi]], [[zooloji]], [[Botanik]], [[mineraloji]], [[coğrafya]], matematik ve astronomi ile ilgili gerçek olaylarla adına önemli gelişmeler sağladı.Özellikle doğadaki değişim ve sonuçları ve bunların matematiğe yöntembilimsel şekilde aktarılması ile birlikte önemli bir farkındalık oluşturdu. Helenistik dönemde bilginler sıklıkla matematiğin uygulamaları ve bilimsle gözlemlerdeki bilimsel araştırmalarda daha önceki Yunan düşünceninin ilkelerini benimsedi .Böylece, Yunan ve [[Helenistik felsefe|Helenistik filozoflardan]] gelen bu düşünceler Ortaçağ Müslüman filozoflarını ve bilim insanlarını, Avrupa [[Rönesans]] ve Aydınlanmasını, günümüzün laik bilim insanlarını etkiledi. Neden arama ve sorgulama Antik Yunanla başlamadı, fakat Sokratik yöntem idealar kuramı ile birlikte uzambilim, mantık ve doğal bilimlede büyük gelişme sağladı. Swansea Üniversitesi’nde eski Klasik profesörü olan Benjamin Farrington’a göre;
Bu dönemin önemli mirasları , özellikle gövdebilim,
hayvanbilim, bitkibilim, mineralbilim, coğrafysa, matematik ve gökbilim ile
ilgili gerçek olaylarla adına önemli gelişmeler sağladı.Özellikle doğadaki
değişim ve sonuçları ve bunların matematiğe yöntembilimsel şekilde aktarılması
ile birlikte önemli bir farkındalık oluşturdu.Helenistik dönemde bilginler
sıklıkla matematiğin uygulamaları ve bilimsle gözlemlerdeki bilimsel
araştırmalarda daha önceki Yunan düşünceninin ilkelerini benimsedi.Böylece,
Yunan ve Helenistik filozoflardan gelen bu düşünceler Ortaçağ Müslüman
filozoflarını ve bilim insanlarını, Avrupa Rönesans ve Aydınlanmasını,
günümüzün laik bilim insanlarını etkiledi.Neden arama ve sorgulama Antik
Yunanla başlamadı, fakat Sokratik yöntem idealar kuramı ile birlikte uzambilim,
mantık ve doğal bilimlede büyük gelişme sağladı.Swansea Üniversitesi’nde eski
Klasik profesörü olan Benjamin
Farrington’a göre;
:''Arşimet denge kanunlarını geliştirmeden binlerce yıl önce erkekler ağırlık ölçebiliyorlardı, onlar bu ilkenin gerektirdiği kullanışlı ve sezgisel bilgiye sahip olmalıydılar. [[Arşimet]]’in yaptığı bu bilgilerin kuramsal çıkarımlarını sınıflandırdı ve mantıksal olarak da uygun olan bir sistem oluşturdu.''
“Arşimet denge kanunlarını geliştirmeden binlerce yıl önce
erkekler ağırlık ölçebiliyorlardı, onlar bu ilkenin gerektirdiği kullanışlı ve
sezgisel bilgiye sahip olmalıydılar.[https://tr.wikipedia.org/wiki/Ar%C5%9Fimet Arşimet]’in yaptığı bu bilgilerin kuramsal
çıkarımlarını sınıflandırdı ve mantıksal olarak da uygun olan bir sistem
oluşturdu.”
ve yeniden:
“Şaşkınlıkla beraber biz modern bilimin eşiğine ulaştık.Ne
de bazı çeviri hileleri ile özüne modernlik havası verildiği
düşünülmemelidir.Tam tersine.Bu eserlerin kelimeleri ve onların tekniği bizim
kendi kelime dağarcığımızın ve tekniğimizin kaynağıdır.”
:“Şaşkınlıkla beraber biz modern bilimin eşiğine ulaştık.Ne de bazı çeviri hileleri ile özüne modernlik havası verildiği düşünülmemelidir. Tam tersine.Bu eserlerin kelimeleri ve onların tekniği bizim kendi kelime dağarcığımızın ve tekniğimizin kaynağıdır.''<ref>''Greek Science'', many editions, such as the paperback by Penguin Books. Copyrights in 1944, 1949, 1953, 1961, 1963. The first quote above comes from Part 1, Chapter 1; the second, from Part 2, Chapter 4.</ref>
Gökbilimci Sisamlı Aristarkus günmerkezli Güneş sistemini
öneren ilk kişiydi ve coğrafyacı Eratosthanes Dünya’nın çevresini doğru olarak
ölçmüştü.[https://tr.wikipedia.org/wiki/Hipparkos Hiparkus] (MÖ 190-120) ilk sistematik yıldız listesini
oluşturdu.Helenistik gökbilimin ve mühendisliğin başarı seviyesi gezegenlerin
konumlarını hesaplamak için bir analog bilgisayar olan Antikythera düzeneğinde
(MÖ 150-100) görülebilir.Benzer karmaşıklıktaki insan eliyle yapılmış bu
teknolojik düzenekler Avrupa’da mekanik gökbilimsel saatin oluşturulmasına, 14.
yüzyıla kadar, ortaya çıkmadı.
[[Dosya:Antikythera mechanism.svg|thumb|[[Antikythera düzeneği]] (M.Ö. 150-100 ]]
Hipokrat (MÖ 460-370) ve onun takipçileri birçok hastalığı
[[Dosya:Rough diamond.jpg|thumb|[[Sekiz yüzlü]] [[elmas]].]]
ve tıbbi durumu tanımlayan ilk insalardı ve hekimler için bugün bile kullanılan
Gökbilimci [[Sisamlı Aristarkus]] gün merkezli [[Güneş sistemi]]ni öneren ilk kişiydi ve coğrafyacı [[Eratosthenes]] Dünya’nın çevresini doğru olarak ölçmüştü. [[Hipparkos]] (MÖ 190-120) ilk sistematik yıldız listesini oluşturdu. Helenistik gökbilimin ve mühendisliğin başarı seviyesi gezegenlerin konumlarını hesaplamak için bir analog bilgisayar olan Antikythera düzeneğinde (MÖ 150-100) görülebilir. Benzer karmaşıklıktaki insan eliyle yapılmış bu teknolojik düzenekler Avrupa’da mekanik gökbilimsel saatin oluşturulmasına, 14. yüzyıla kadar, ortaya çıkmadı.<ref name=insearchoflosttime>In search of lost time, Jo Marchant, ''Nature'' '''444''', #7119 (November 30, 2006), pp. 534–538, {{doi|10.1038/444534a}} PMID 17136067.</ref>
Hipokrat yemini oluşturdular.Herophilos (MÖ 335-280) insan bedeni üzerindeki
tahlilleri temellerndiren ve sinir sistemini tanımlayan ilk kişidir.Galen (MS
129-200) beyin ve göz ameliyatlarının da dahil olduğu bir daha yaklaşık iki bin
[[Hipokrat]] (MÖ 460-370) ve onun takipçileri birçok hastalığı ve tıbbi durumu tanımlayan ilk insalardı ve [[hekim]]ler için bugün bile kullanılan [[Hipokrat Yemini]] oluşturdular. [[Herophilos]] (MÖ 335-280) insan bedeni üzerindeki tahlilleri temellendiren ve [[sinir sistemi]]ni tanımlayan ilk kişidir. [[Galen]] (MS 129-200) beyin ve [[göz]] [[ameliyat]]larının da dahil olduğu bir daha yaklaşık iki bin yıl denenemeyen birçok cesur operyasyon yaptı.
yıl denenemeyen birçok cesur operyasyon yaptı.
Matematikçi Öklid matematiksel kanunların temelini ortaya
| 