Duhalar: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Akocsg (mesaj | katkılar)
78.177.137.126 tarafından yapılan 14541196 sayılı değişiklik geri alınıyor.
Sae1962 (mesaj | katkılar)
kDeğişiklik özeti yok
11. satır:
}}
[[Dosya:Altai yurta.png|right|thumb|260px|[[Çum]] adı verilen Sibirya Türk çadırı]]
'''Duhalar'''<ref >Tuğba Sarıkaya (2011), [http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/41-832011-514.php Dil Hayatiyeti Bağlamında Tuva Türkçesinin Durumu], Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 2011,8(3):121-133</ref> ya da '''Tuhalar''' veya '''Tsaatanlar''' (kendilerince: Tuʰha Ulǝs, Духалар ''Duḫalar'' ya da Тухалар ''Tuḫalar''<ref >[http://lingsib.iea.ras.ru/en/languages/soiot.shtml The Soyot Language]</ref>, [[Moğolca]] Цаатан, ''Tsaatan''), [[Moğolistan]]'ın orta kuzey bölgesindeki [[Hövsgöl]] aymağında (Хөвсгөл аймаг) yaşayan [[Türk halkları]]ndan [[Tuvalar]]ın 2010 yılında 282 kişilik<ref name="Census2010">[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf Хүн Ам, Орон Сууцны 2010 Оны Улсын Тооллогын Үр Дүн]</ref> nüfusa sahip soyu tehlike altında olan [[rengeyiğiren geyiği]] çobanı [[tengricilik|tengrici]] göçebe kabilesidir. <ref name="refCommunitrip">[http://www.communitrip.com/magazine/the_disappearing_reindeer_people.html The Disappearing Reindeer People]</ref><ref >[http://www.iias.nl/iiasn/26/regions/26CA1.html Ancient Roots of Mongolian Traditions]</ref><ref >Elisabetta Ragagnin (2011), [http://www.harrassowitz-verlag.de/dzo/artikel/201/004/4043_201.pdf?t=1322214979 Dukhan, a Turkic Variety of Northern Mongolia, Description and Analysis], Harrassowitz Verlag, Wiesbaden</ref>
 
== Adlandırma ==
Esasen [[Tuva Cumhuriyeti]]nin [[Toju (il)|Toju]] (Тожу кожуун) ilinde yaşayan Ak Todu, Soyon Kırgız, Hanaçı, Maat, Balıkçı ve Hular boylarının karışımıdır.<ref >Bülent Gül ve Ankhbayar Danuu, Erimekte Olan Türk Boyu: Moğolistan Duhalarının (Tsaatanlar) Kültürüne Dair”, VIII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, (21-24 Kasım 2011 İzmir)</ref><ref >Yaşar Kalafat, [http://www.yasarkalafat.info/index.php?ll=newsdetails&w=1&yid=382 Kaybolmakta olan Türk topluluklarından Hoton/Hatun Türkleri ve Türk halk inançlarındaki yerleri] </ref> Kendi adları olan '''Duha/Tuha''' kelimesi [[Toju Tuvaları|Tuga/Tuha]], [[Tuvalar|Tuva/Tıva]], [[Tofalar|Tofa]] ve [[Tubalar|Tuba]] adlarıyla kökteştir. [[Tabgaçlar]] için kullanılan Toba ([[Çince]] 拓跋 Tuòbá) adıyla ilgili olduğu sanılıyor ve kimilerine göre Tuvalar bir dönem Çin'i yöneten Tobaların torunlarıdır<ref>[http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/mehmet_olmez_tuvalar.pdf ''Tuvalar ve Tuvaca''], Mehmet Ölmez, Çağdaş TÜRK DİLİ, Sayı:95, s.10-17, Ocak 1996.</ref>.
 
Diğer adları olarak '''Hövsgöl Uygurları''' (Moğolca ''Хөвсгөлийн Уигар'') ya da '''Hövsgöl Uryanhayları''' (Moğolca ''Хөвсгөлийн Урианхай'') biçimleri de kullanılır. Yörede yaşayan Moğol kabilesi [[Darhadlar]] Duhaları "Uygur" (Уигар) olarak adlandırırlar<ref >Ts. Şagdarsüren (1974) .“Mongolın Tsaatan Böögiin Tuhai”, Studia Folclorica (Aman zohiol sudlal), c. VIII, fas. 6, Ulaanbaatar, 74-93.</ref>. Moğolistan'da resmi olarak '''Tsaatan''' (Цаатан) adı kullanılır ve bu ad [[Moğolca]] «rengeyiğiren geyiği» anlamındaki цаа ''tsaa'' (ya da цаа буга ''tsaa buga'') ile aitlik bildiren -тан ''-tan'' ekiyle kuruludur. Moğolcada bazen Уигар Цаатан [Uigar Tsaatan] ya da Цаатан Уигар [Tsaatan Uigar] adları da kullanılır.
 
Erken tarihte Soyot-Uryanhaylar (Rusça ''Сойоты-урянхайцы'') ya da Tayga sakinleri (Moğolca ''Тэйгин Ирджед'') adları da kullanılmıştır<ref >[http://etnografia.ru/aborigen/5_mongolia/dukha_history.htm Цаатаны] {{ru icon}}</ref>.
30. satır:
 
== Din ==
Günümüzde Duhaların dini, Moğollar gibi [[Budizm]] değil, [[Tengricilik]]tir.
<ref name="refNbcnews">[http://worldblog.nbcnews.com/_news/2009/09/02/4376274-mongolias-reindeer-people-jump-into-the-future NBC News : Mongolia’s ‘reindeer’ people jump into the future]</ref>
 
== Ekonomi ==
[[Kızılderililer]] gibi [[Tipi (çadır)|çadırlarda]] ([[çum]]) barınan Duhalar, rengeyikleriniren geyiklerini ulaşım aracı olarak kullandıkları gibi boynuz ve sütünden de yararlanırlar; fakat genelde etini yemezler ve et ihtiyacını [[sığın]] ya da [[yaban domuzu]] gibi diğer av hayvanlarından sağlarlar.<ref name="refNbcnews">[http://worldblog.nbcnews.com/_news/2009/09/02/4376274-mongolias-reindeer-people-jump-into-the-future NBC News : Mongolia’s ‘reindeer’ people jump into the future]</ref>
 
Dohaların rengeyiğiren geyiği eğitimi ve doğal yaşamları [[ekoturizm]] etkinliğiyle turist çekmektedir.<ref >[http://visittaiga.org/index.html Цаачин төв (Tsaatan Community & Visitors Center)]</ref>
 
== KaynakçaKaynaklar ==
{{kaynakçaKaynakça|2}}
 
== Dış bağlantılar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Duhalar" sayfasından alınmıştır