Halil (Memlûk sultanı): Revizyonlar arasındaki fark

Bir askeri komutan olarak El-Eşref Halil kendinden önce sultanlık yapmış olan Sultan [[Baybars]] ve babası Sultan [[Kalavun]]'un yetenekliği ve gayretliliğine sahipti. Ama emri altında bulunan kölemen emirlerin çoğu kendisini sevmemekteydiler. Hükümdarlığın başladığı yıllarda babasına hizmet etmiş olan önemli memluklu emirleri tutuklatmış ve bazılarını idam ettirmişti. Bunlar arasında yardımcı-Sultan TürüntayTuruntay da bulunmaktaydı. Akka Kuşatması sırasında Emir [[LacinLaçın Elel-MansurMansuri|Hüsamedddin LaçinLaçın]]'i tutuklatmıştı ve Emir Sungur El-Asgar'ı ve birkaç diğer emiri de idam etirtirmişti. <ref>Emir Şemseddin Sungur elEl-Asgar çok işi isim yapmış bir memluklu emiri idi ve Bahri sultanlar hanedanına Sultan Baybars hükümdarlık döneminden itibaren gayet sadık hizmet vermişti. Klikya[[Kilikya EmrmennilerineErmeni Krallığı]]'na karşı yapılan bir muharebede Ermeniler eline esir düşmüştü. 1266'da Kilikya Ermeni Krallığı Memluklular tarafından maglupmağlup edilip istila edildiği zaman Memluklular eline esir düşmüş olan Ermeni Kralı [[II. Leo (Ermeni)]] ve onun oğlu (sonradan Ermeni Kralı olacak) [[II. Hetum]]'la esir mübadelesi sonucunda özgürlüğünü kazanmıştı. Sultan Baybars'ın tahta geçen küçük yaşta oğlu Sultan [[Sülemiş]]'in Şam'da vali-naipliğini yaptı. Sultan Kalavun Memluklu tahtını eline geçirdiği zaman Emir Sungur AsgariEl-Asgar kendini Şam'da Memluklu Sultanı ilan etti ve kraliyet ünvanı olarak da "Melik el-Kamil" adını aldığını açıkladı. Üzerine Sultan Kalavun gönderilen bazı emirler altında ordularina karşı bazı muharebelere girişti. Fakat Moğollar tehlikesi iyice ortaya çıkınca Sultan Kalavun'dan af diledi ve sultan kendini affedince de Moğollara direnmek için onun ordusuna katıldı. (El-Makrizi, Cilt 2 say.51, 121, 127, 131–133, 145)</ref>

Sultan El-Eşref Halil babasının da uyguladığı, Kıpçak Türk asıllı memluk kölemen askerler yerine Çerkes asıllı memluk askerler ve emmirleriemirleri tercih etme siyasetinde devam etti. Bu siyaset memluk askerleri ve emir komutanları arasında rekabet ve hoşnutsuzluk doğurdu. Filistin'de Frank Haçlılara karşı galibiyetlerinden sonra El-Halil'in daha da kibirli hareket etmeye başladı ve memluk emirlerine gayet sert tavırlar takınmaya başladı. Gönderdiği mesajları ve devlet belgelerini sadece isminin ilk harfi olan "خ" (Kha) harfi ile imzalamaya başladı. Veziri olan İbni el-Salus Şam'da bir tuccar iken sultanın hizmetine girmiş ve onun hükumdarlığı döneminde gayet hızla ilerleyip devletin en yüksek yönetci görevine geçmişti. İbni el-Salus'un bu kadar hızla ilerlemesi; onun diğer memluklu emirlere karşı gayet haşin hareketleri ve Sultan'ın ona karşı gayet yumuşak davranması diğer Memluklu emirlerinin kıskançlığını çekti. <ref>El-Makrizi, Cilt.2 s.221-222, 251. İbni Taghri, Cilt 8 s.45. Ebu El-Fida, Cilt 13 s.395</ref>İbni El-Sulus Mısır baş-kadısı olan İbni Bint El-A'az'ın gayet gayriadil olarak yargılanmasında önemli rol oynamıştı. Yine İbni El-Sulus birkaç kere Sultan El-Eşref Halil'i Emir BaydaraBaydar aleyhinde kışkırtma kampanyasına katıldığı belirtilmektedir.

Aralık 1293'de Sultan El-Eşref Halil mahiyetindemaiyetinde vezir İbni El-Sulus, Emir Baydara ve diğer memluklu emirler ile birlikte Kuzey Mısır'da bulunan "Turuğ (günümüzde Kom Turuğa)" bölgesine kuş avı seferine gitmişti. Vezirini vergi toplamalarını teftiş etmek ve avda bazı gerekli malzemeleri getirmek üzere yakında şehir olan [[İskenderiye]]'ye göndermişti. İskenderiye geldiği zaman El-Sulus bütün vergilerininvergilerin Emir BaydaraBaydar'ın yardımcı emirleri tarafından toplanmış ve şehirden götürulmuşgötürülmüş olduğunu öğrendi. Bunu hamen Sultan El-Eşref Halil'e bildirdi. Bunu öğrenen Sultan hemen Emir BaydaraBaydar'yıı "Dihliz" adı verilen sultan çadırına huzuruna çağırarak etrafında bulunan diğer emirler gözleri önünde ona hakaretlerde bulunup onu tutuklatıp idam ettirme tehdidi yaptı. Sultanın huzurundan gayet hoşnutsuz bir şekilde çıkan Emir BaydaraBaydar diğer önemli memluklu emirleri olan LaçinLacin, Kara Sungur ve diğer birkaç emirle görüşüpgörüştü ve birlikte sultana bir suikast düzenleyip onu öldürmeye karar verdiler.

14 Aralık günü Sultan El-Eşref Halil yakın arkadaşı Emir [[Şihabüddin Ahmed]]<ref>[[Şihabüddin Ahmed]] 1342</ref>ile bir gezintiye çıktığı sırada BaydaraEmir Baydar ve kliği Sultana hücum edip onu öldürdüler ve sultana ölümcül darbeleri vuranların başta Emir BaydaraBaydar yanında Emir Hüsameddin Lacin ile Emir Bahadır Ras nubahNubah olduğu belirtilmektedir. <ref>http://wdm.cs.waikato.ac.nz:8080/service?task=search&id=1314242&term=Al-Ashraf%20Khalil</ref>Sultanin kölemen memlukluları ve diğer önemli emirler Emir BaydaraBaydar'yıı tutukladılar. Başta Emir [[Adil Kitbuğa]] <ref>Kitbuğa 1294-1296'da Memluklu Mısır Sultanı olmuştur.</ref> ve [[II. Baybars|Baybars Çeşnigar]] <ref>Baybars Çeşnigar 1309'da 12. Memluklu Sultanı olmuştur.</ref> olmak üzere bu emirlerce yapılan soruşturmalar sırasında Emir BaydaraBaydar'nının bu suikastı itirafının şöyle olduğu belirtilmiştir:

İtirafında Emir KitboğaKitbuğa'nın da bu suikast planından haberdar olduğunu ve hatathatta ilk defa bunubu konuyu onun toirtayaoirtaya attığını da açıkladı. <ref>İbni Taghri, Cilt 8 say.18. El-Makrizi, Cilt 2 say.247</ref>

Emir BaydaraBaydar Sultanın bu memlukluları tarafından hemen idam edildi. Kesilen başı Kahire'ye gönderildi. İbni El-Sulus İskenderiye'de tutuklanıp tutuklu olarak Kahire'ye gönderildi ve orada kendisine işkence yapıldı ve dayak atılarak öldürüldü. Sultan El-Eşref Halil'e yapılan suikast komplosuna katılan emirlere gayet haşin cezalaer verilip hepsi idam edildiler. BunlaraBunlar arasında olması gereken Emir LaçinLacin ve Emir Kara Sungur kaçıp izlerini kaybettirdiler. <ref> Bunlardan LaçinEmir Lacin sonradan ortaya çıktı ve Sultan [[Nasır Muhammed]] tarafından affedildi. 1296-1299 döneminde [[LaçinLaçın el-Mansuri]] adı ile Memluk Devleti sultanı oldu. İbn Taghri, Cilt:8 say.:40. El-Makrizi, Cilt:2 say,:255</ref>

Sultan El-Eşref Halil'in öldürülmesi haberinin halka yayılmayıp gizli kalmasına karar verildi. Devletin yüksek idarecileri 9 yaşında olan kardeşi [[Nasır Muhammed bin Kalavun]]'un Sultan olarak tahta çıkmasını ve yardımcı Sultan Emir KitbugaKitbuğa ve vezir El Saçayı-Sacayı olmasını kabul ettiler. Fakat bu suikast açıklanmadan onceönce Nasır Muhammed bin Kalavun'un babasının yardımcı Sultanı olduğu açıklandı. Babası ağzından Suriye'de buluanbulunan memluklu emirlere bu şöyle babası ağzından bir ferman olarak bildirildi:

Kardeşim olan Nasır Muhammed bin Kalavun'u kendime yardımcı Sultan ve varis olarak seçtim. Ben düşmanlarımla savaşa gittiğimde benim yerime hükümdarlık yetkilerini kullancaktırkullanacaktır.

<ref>El-Makrizi Cilt:2 say:249-2590 bildirildiğine göre vezir olan El Sicayı-Sacayı tavsiyesi ile bu mesaj her valiye de gönderilnmiştir. </ref>Ülkede herşeyin kontrol altına alındığı anlaşıldıktan sonra Sultan El-Eşref Halil'in ölme haberi ülkeye yayımlanmıştır.

Sultan El-Eşref Halil 3 yıl 2 ay boyunca Memluklu Sultanı olmuştur. İki tane kız çocuğu bulunmaktaydı. Bu hükümdarlık döneminde en önemli başarısı [[Akka]]'nin fethi ve Haçlı Kudüs Krallığı'nın sona erdirilmesi olmuştur. Tarihçiler onun gayet akıllı bir hükümdar olduğunu; boş vaktinivaktinde okumayi ve bilimsel konulari öğrenmeyi tercih ettiğini bildirmişlerdir.