Kortizol: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
25. satır:
|}
'''Kortizol''', böbrek üstü bezinin kabuk bölgesinde üretilen, vücudun [[stres]]e gösterdiği tepkiyle ilişkili bir ''[[kortikosteroid hormon]]''dur. Kan basıncını ve şekerini artırır, kadınlarda kısırlığa neden olur ve [[bağışıklık sistemi]]ni baskılar. '''Hidrokortizon''' veya
== Bileşimi ==
33. satır:
Böbrek üstü bezinde kortizolun bireşimi [[hipofiz bezi]]nin ön lobundan salgılanan [[adreneokortikotropik hormon]]unca (ACTH) uyarılır. ACTH üretimi de [[hipotalamus]] tarafından salgılanan [[kortikotropin salgılatıcı hormon]] tarafından uyarılır.
== Fizyoloji (
Serumda bulunan kortizol ölçüsü gündelik bir değişim gösterir. En düşük düzeyler gece yarısı, en yüksek düzeyler sabah, uykudan uyandığınızdan birkaç saat sonra olur<ref>http://web.archive.org/web/20100720014644/http://www.goodhope.org.uk/Departments/pathweb/refranges.htm</ref>. Aydınlık/karanlık döngüsüne ilişkin bilgi [[retina]]dan hipotalamusta bulunan çifte çekirdeklere (''suprachiasmatic nuclei'') iletilir. Serum kortizol düzeyinde değişiklik olmasının arkasında yatan nedenler arasında olağan olmayan ACTH düzeyi, klinik çöküntü, fizyolojik stres kaynakları (hipoglisemi, hastalık, ateş, travma, ameliyat, korku, acı, aşırı soğuk veya sıcak, fiziksel zorlanma) gözlemlenmiştir. Kişiden kişiye ayrılıklar olmasına karşın her kişinin gündelik dizemi tutarlılık gösterir.
39. satır:
Kortizol ayrıca kortikotropin salgılatıcı hormon salgılanmasını baskılayarak ACTH salgılanmasına geri besleme uygular. Bazı araştırmacılar süreğen (müzmin,kronik) streste olan bir hayvanda bu geri bildirim dizgesinin bozulduğuna inanırlar.
Kortizol, olağan durumlarda salgılandığında [[stres]] sonrasında [[homeostaz]]ın sağlanmasına yarayacak etkiler gösterir:
[[Glikoneojenez]], yağ ve proteinlerin yıkımı, ve karaciğer dışında bulunan [[amino asit]] ve [[keton cisimleri]]nin seferber edilmesine neden olur, böylece bir [[insülin]] [[antagonist]]i olarak etki eder. Bunların sonucunda kan [[glikoz]] düzeyi yükselir ve karaciğerde [[glikojen]] oluşumu artar (Freeman, 2002). Ayrıca [[kan basıncı]]nı da artırır. Bunu, damarlardaki alfa-1 adrenalin alıcılarını gizleyerek yapar. Bu hormon [[bağışıklık sistemi]]nin kandaki etkinliğini de azaltır. [[Akyuvar]]ların [[lenf bezi|bezlerine]], [[kemik iliği]]ne ve [[deri]]ye yönelmeye neden olur. Kortizol [[kemik]] oluşumunu da yavaşlatır. Bu olağan işlevler, süreğen gerilimin fizyolojik etkilerinin temelinde yatar. Sürekli kortizol salgılanması kasların aşınmasına, [[hiperglisemi]]ye ve yangının baskılanmasına neden olur. Aynı sonuçlar uzun süreli glükokortikoid kullanımında da ortaya çıkar.
Ayrıca, uzun süre kortizola maruz kalmak hipokampus hücrelerinin körelmesine (atrofi) yol açar. Bu körelme öğrenme zorluklarına neden olur. Ancak, kısa süreli kortizol etkisi anıların oluşmasına yardım eder; fizyolojik gerilimli zamanların sonradan çok iyi anımsanmasının ([[flaş bellek]]) arkasında yatan düzeneğin bu olduğu sanılmaktadır.
Serumdaki kortizolun %96'sı kan proteinlerine bağlı durumdadır; bunlar başlıca [[kortikosteroid bağlayan globulin]] (''corticosteroid binding globulin'', CBG) ve [[albümin]]dir. Yalnızca serbest kortizol [[reseptör|alıcılarca]] bağlanabilir.
Satır 49 ⟶ 52:
Ağızdan veya damardan alınabilir bir ilaç olarak kortizol, hidrokortizon ya da kortizon olarak bilinir. [[Anafilaksis]] ve [[anjioedema]] gibi ciddi alerjik tepkimelerin sağaltımında; steroit tedavi görmesi gereken ama ağızdan ilaç alamayan hastalarda [[prednizolon]] yerine; ve uzun süreli steroid sağaltımı gören hastaların [[Addison hastalığı|Addison krizine]] girmemesi için, hidrokortizon bağışıklık sistemini baskılayan ilaç olarak damardan verilir.
Alerjik kızarmalar, [[egzama]]lar ve bazı yangısal durumlarda kortizon merhem olarak verilir.
[[Gut]] gibi hastalıklarda kortizon eklemin içine enjekte edilebilir.
Hidrokortizon, prednizolonun 1/4'ü kadar etkindir. [[Deksametazon]] ise hidrokortizondan 40 kat daha güçlüdür. Yan etkiler için [[kortikosteroid]] ve [[prednizolon]] maddelerine bakınız.
Satır 67 ⟶ 73:
[[Kategori:Steroid hormonlar]]
[[Kategori:Anksiyete]]
| |||