Vikipedi:Vandalizm: Revizyonlar arasındaki fark

İçerik silindi İçerik eklendi
Kibele (mesaj | katkılar)
k 92.44.185.46 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Rapsar tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Zeynepciq (mesaj | katkılar)
İştee.
1. satır:
Vandallık işte. Onu da ben mi anlatacağım? O kadar uzun okumanıza gerek yok ki?
{{politika|VP:Vandal|VP:V}}
{{politika özeti|Vikipedi'de kasıtlı olarak, yıkıcı değişiklikler yapmak yasaktır. [[Vandalizm]] olarak tanımlanan bu eylemlerde bulunduğunuz takdirde [[VP:EP|değişiklik yapmanız engellenebilir]].}}
{{Politikalar}}
:''Bu sayfa Vikipedi'ye yapılan vandalizm konusuna değinmektedir. Genel anlamı için [[vandalizm]] sayfasına bakabilirsiniz.''
 
'''Vikipedi'de [[vandalizm]]''', ''ansiklopediyi bozmak amacı ile'' ve ''kasıtlı olarak'' içerik ekleme, silme veya değişiklik yapma eylemidir.
 
En sık karşılaşılan vandalizm türü, varolan bir metni çıkarmak ya da hakaret, açık saçık yazılar veya tamamen ilgisiz bir metinle değiştirmek şeklindedir. Neyse ki bu tip vandalizm genelde kolay tespit edilir ve düzeltilir.
 
İyi niyetle, ansiklopediyi geliştirme amacıyla yapılan hatalı değişiklikler vandalizm sayılmaz. Örneğin maddeye kişisel bir yorumu bir kez eklemek vandalizm sayılmaz, bu sadece faydalı değildir ve çıkarılmalıdır. Kasıt ve kötü niyetin bariz olması gerekir.
 
Vandalizm Vikipedi kurallarına göre suçtur ve [[Vikipedi:Vandalizm#Vandalizm nasıl tespit edilir?|tespit edilip]], [[Vikipedi:Vandalizm#Vandalizm ile başa çıkmak|başa çıkılması]] gerekmektedir. Eğer tek başınıza başa çıkamazsanız, diğerlerinden veya [[VP:H|hizmetlilerden]] yardım isteyebilirsiniz.
 
Bazen vandalizm bariz olmadığı gibi, büyük ve tartışmalı değişiklikler vandalizm olmayabilir. Bu gibi özel durumlarda dikkatli davranmak, hareketin sebeplerini araştırmak ve vandalizmi deliller ile ispatlamak gerekebilir.
 
== Vandalizm ile başa çıkmak==
Vandalizm görürseniz [[Yardım:Sayfayı eski sürüme döndürmek|değişikliği geri alın]]. Ayrıca, vandalın kullanıcı sayfasına da mesaj bırakın. Mesajlarınızda imzanızı (<nowiki>~~~~</nowiki>) kullanmayı unutmayın. Eğer devam ederse, [[Vikipedi:Hizmetliler|hizmetlilerden]] birisine ya da bir kaçına bildirin. Hizmetliler, ilgili vandalın [[VP:EP|erişimini belirli süreliğine durdurabilir]].
 
Anonim kullanıcılar tarafından biyografik sayfaların boşaltılması vandalizm olmayabilir. Konu ile ilgili olarak [[VP:YİB]] sayfasına bakın.
 
2002 yılında [http://www.research.ibm.com/history/results.htm IBM tarafından yapılan bir araştırma]{{dead link}} İngilizce Wikipedia'daki çoğu vandalizmin beş dakika içerisinde onarıldığını göstermiştir. Ama vandalizm daima kullanıcıların karşısına bir sorun olarak çıkmaya devam edecektir. Bir sayfayı değiştirmeden önce, geçmişine bakıp, yakın zamanda bir vandalizme uğrayıp uğramadığını kontrol etmek yararlı olabilir.
 
== Vandalizm çeşitleri ==
 
Vikipedi'de en çok görülen vandalizm çeşitleri şunlardır:
;Silme: Kısmen ya da tamamen sayfaların içini silme.
;Reklam: Reklam amaçlı dış bağlantılar koyma. Kişisel reklam yapma.
;VandalBot: Çok sayıda sayfada (yüzlerce sayfa) reklam amaçlı, silme amaçlı robot ya da bot diye tanımlanan programlar yardımı ile tahribat.
;Çocuksu ve saçma vandalizm: Sayfalara mesajlar ekleme, şakalar koyma, hayali içerik ekleme.
;Sinsi vandalizm: Tespit edilmesi zor olan vandalizm. Sayfalara yanlış bilgi girme, tarihleri değiştirme, mantıklı gibi görünen ama hatalı yazım değiştirme.
;İlgi arayan vandalizm: Hakaretler ekleme, saldırı amaçlı kullanıcı isimleri kullanma, sayfalara dalga geçme amaçlı yazılar ekleme.
;Kullanıcı sayfası vandalizmi: Kullanıcı sayfalarına hakaret, küfür amaçlı yazılar ekleme.
;Resim vandalizmi: Tahrik edici, siyasi mesajlar içeren, kötü niyetli ve benzeri resimler yüklemek.
;Uyarı şablonu vandalizmi: Kötü niyetle sayfalara uyarı şablonu eklemek ya da var olan uyarıyı kaldırmak.
;Şablon vandalizmi: Üstte bahsedilenleri şablonlar ile yapmak.
;Sayfa ismi değiştirme vandalizmi: Sayfaların ismini çirkin ya da alakasız bir isimle değiştirme. (Şu anda Vikipedi ilk 25 değişiklikten sonra sayfa ismi değiştirmeye izin veriyor.)
;Yönlendirme vandalizmi: Sayfaları alakasız ya da saldırı amaçlı resim ya da diğer sayfalara yönlendirme.
;Bağlantı vandalizmi: Sayfa içindeki bağlantıları, dışarıdan bakıldığında belli olmayan ama başka bir alakasız, uygun olmayan ya da saçma sayfaya gidecek şekilde değiştirme.
;Sakınma vandalizmi: Silinme, telif hakkı gibi sayfanın kaldırılmasına yönelik uyarıları kaldırıp sayfanın silinme riskini ortadan kaldırmaya çalışma.
;Gelişigüzel harf vandalizmi: Sayfalara "aslkdjnsdagkljhasdlkh," örneği gibi yazılar eklemek.
;Kullanıcıların yorumlarını değiştirmek: Başkası tarafından yazılmış yorumu ya da oyu, anlamını değiştirecek ya da yok edecek şekilde değiştirmek. (Kişisel saldırı yazılarını değiştirmek bu kapsama girmez.)
;Uyuşmazlık sebebiyle konmuş şablonları kaldırmak: Uyuşmazlık belirten uyarı şablonları (taraflı, hatalı içerik vb.) ilgili sayfada bir problem olduğuna işaret etmek için vardır. Uyuşmazlığın çözüldüğü kesinleşmeden uyarıyı kaldırmayın. Genel kural olarak, 24 saat içinde bir uyarı etiketini bir kereden fazla kaldırmayın.
;Tartışma sayfası vandalizmi:Tartışma sayfalarından diğerlerinin yazılarını silmek. Kişisel saldırıların silinmesi bu kapsama girmez. Kullanıcıların kendi tartışma sayfalarında yaptığı silmeler bu kapsama girmez.
;Resmi ilke/kural vandalizmi: Toplumun onayını almadan, ya da zaten varolan toplum onayını hiçe sayarak, kendisine ters gelen Vikipedi kurallarından bir maddeyi değiştirmek, silmek ya da madde eklemek. Anlamını değiştirmeden, maddeyi geliştirmek, daha açık hale getirmek için düzenlemeler yapmak vandalizm sayılmaz.
;Telif hakkı vandalizmi: Bilerek, Vikipedi ilkesi olan telif hakkı ihlali olacak içerik eklemek. İlkeyi bilmeden yapıldıysa, vandalizm sayılmaz ama bilgilendirildikten sonra ısrar edilirse, vandalizme girer. Telif hakkı olan resimler, iyi niyet kapsamında kullanıldığında vandalizme girmezler.
;Kullanıcı ismi vandalizmi: Kullanılsın ya da kullanılmasın, tahrik edici, hakaret içerikli vb. kullanıcı ismi almak.
 
== Neler vandalizm değildir ==
 
Bazen vandalizm olarak adlandırılsalar da, aşağıdaki eylemler vandalizm değildir ve başka yollarla çözülürler:
 
;Yeni gelenlerin denemeleri: Vikipedi'ye yeni gelen biri, "değiştir" düğmesini görünce, gerçekten değiştirebilir miyim diye merak eder ve basıp sayfaya deneme amaçlı bir şeyler yazabilir. Bu vandalizm değildir! Tam tersine bu kullanıcılar sıcak bir mesajla karşılanmalı ve denemelerini serbestçe yapabileceği [[Vikipedi:Deneme tahtası]]nın yolu gösterilmelidir.
;Wiki dilini ve biçimi öğrenmek: Bazı kullanıcların wiki dilini öğrenmesi zaman alabilir. Öğrenmek için garip değişiklikler yapabilirler. Onları vandal olarak adlandırmak yerine, yardım edip, denemeye çalıştığı şeyi göstererek ya da ilgili yardım sayfasına yönlendirerek yardım etmek gerekir.
;Tarafsızlık ilkesi ihlalleri: Tarafsızlık ilkesi çoğumuz için zor anlaşılan bir ilkedir ve bazen deneyimli Vikipedistler bile kaza ile tarafsız bakış açısından ideal olmayan katkılarda bulunabilirler. Gerçekten de inandığımız değerler bizleri daha olumlu ya da olumsuz yönde körleştirmiştir. Ancak bu vandalizm değildir.
;Keskin değişiklikler: Vikipedistler ilgili maddeyi iyileştirmek için bazen temizlikler yapmaktadırlar. Belki yazdığınız bir yazı çıkarılmış, tartışma sayfasına aktarılmış veya yeniden yazılmış olabilir. Bunu vandalizm ile karıştırmayın.
;Hatalar: Bazı kullanıcılar, doğruluğu olmayan ama öyle olduğunu sandığı, yanlış bilgiler ekleyebilirler. Bunu yaparken, iyi niyeti ile ansiklopediye bir bilgi eklemek istemiş olabilir. Eğer eklenen yazının doğru olmadığına inanıyorsanız, bundan emin olup, ekleyen kişiye bunu bildiriniz.
;İnatçılık: Bazı kullanıcılar, diğer kullanıcıların tartışma sayfasında "konuşarak çözelim" fikrini kabul etmeyip, herkesin karşı çıktığı bir değişikliği kendi bildiği gibi yapmakta ısrarcı olabilir. Bu hayıflanılacak bir durumdur ama vandalizm kapsamına girmez. Başka yollar ile çözülür.
;Hakaret veya kişisel saldırı: Kişisel saldırıların yasak olması, Vikipedi'nin açık bir kuralıdır ve o kapsamda değerlendirilir. Bu nedenle [[VP:EP]]'de vandalizm ve kişisel saldırıya yönelik kurallar ayrıdır. Bazı saldırılar vandalizm barındırabilir elbette ama her saldırı bir vandalizm içermez.
 
<!-- == Vandalizm nasıl yakalanır ==
 
Bu bölümde vandalizmin nasıl belirlenebileceğine dair öneriler ve yöntemler verilmektedir. Vandalizme uğramış bir sayfa bulursanız ve düzeltmek isterseniz [[Vikipedi:Sayfayı eski sürüme döndürmek|sayfayı eski sürümüne döndürmek]] yazısını okuyabilirsiniz.
 
;Oturum açmamış kullanıcılar tarafından yapılan vandalizm: Çoğu vandalizm, henüz bir hesabı olmayan kullanıcılar tarafından yapılmaktadır. [[Özel:Recentchanges|Son değişiklikler]] sayfasında yeralan [[Özel:Recentchanges/hideliu|oturum açmış kullanıcıları sakla]] seçeneği, yalnız oturum açmamış kullanıcıların yaptıkları değişiklikleri göstererek, vandalizm olasılığı fazla olan sayfaların kolaylıkla listelenmesini sağlar. Oturum açmamış kullanıcılar yaptıkları değişiklikleri "Küçük değişiklik" olarak işaretleyemediklerinden, [[Özel:Recentchanges/hideminor|küçük değişiklikleri sakla]] seçeneği de benzer biçimde kullanılabilir. Her iki yöntem de, eğer oturum açmış bir kullanıcı vandalizmi düzeltmişse, bu düzeltmeyi göstermeyecektir. Eğer "fark" bağlantısına tıklarsanız, makalenin güncel sürümü ile önceki sürümü karşılaştırma olanağınız olacaktır.
 
;Yeni kullanıcılar tarafından yapılan vandalizm: Vandalizm özellikle yeni kullanıcılar tarafından yapılmaktadır. En son Vikipedi hesabı açmış olan kullanıcıların katkılarına [[Özel:Contributions/newbies|yeni kullanıcıların katkıları]] sayfasından ulaşabilirsiniz. Kasıtlı olarak vandalizm yapanlarla [[Vikipedi:Clueless newbies|Vikipedi'ye yeni katıldığı için çeşitli hatalara düşenleri]] birbirinden ayırmak gerekir.
 
;Sayfa yaratma yoluyla vandalizm: Varolan sayfalar üzerinde vandalizm yapmanın yanısıra, kimi kullanıcılar yalnız vandalizmle dolu sayfalar da yaratabilir. Bu sayfaları [[Özel:Newpages|yeni sayfalar]] sayfasında kolaylıkla bulabilirsiniz. Sayfaların büyüklüğü her başlığın hemen yanında gösterildiğinden, alışılagelmedik derecede kısa sayfalara bakabilirsiniz. Bunun yanısıra, saçma başlıklı sayfaları da, bu sayfada diğer sayfa listelerinden daha kolayca belirleyebilirsiniz.
 
;Sayfa silme vandalizmi: Bu, çoğunlukla [[Özel:Shortpages|Kısa sayfalar]]da kısa içeriğe sahip olmaması gereken makaleler incelenerek tespit edilir.
 
;Çok kullanılan sayfalarda vandalizm: Sık ziyaret edilen sayfalar vandalizmin başlıca hedefleridir. Bunları belirlemenin en kolay yolu, bu sayfaları [[Özel:Watchlist|izleme listenize]] eklemeniz ve düzenli olarak kontrol etmenizdir. Özellikle oturum açmamış kullanıcıların yaptıkları değişikliklere dikkat edin.
 
[[Ana Sayfa]]'dan bağlantısı olan sayfalar da kolay erişilebilirlikleri dolayısıyla vandalizme uğrayabilirler. [http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ana_Sayfa&action=edit] sayfasından, Ana Sayfa'dan bağlantısı olan sayfalardaki son değişiklikleri izleyebilirsiniz.
 
;Basit vandalizm: Basit vandalizm involves a vandal spreading the textual equivalent of graffiti over pages. This is usually extremely easy to detect, and quickly reverted. The most common types of this are toolbar experiments and page blanking.
 
Toolbar experiments are often on the border between vandalism and newbie tests. This is where users often push all the buttons on the editing toolbar and then hit save. This leaves behind text like
:''<nowiki> '''Bold text'''''Italic text''[[Link title]]<math>Insert formula here</math></nowiki>''
 
The following searches will find all instances of such vandalism. On non-English Wikipedias, you should change the search to whatever text your toolbar options have been translated into.
 
'''Google''':
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22+Ba%C5%9Fl%C4%B1k+yaz%C4%B1s%C4%B1+%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Başlık yazısı]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Kal%C4%B1n+yaz%C4%B1%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Kalın yazı]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Italic+text%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr=Italic text]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Ba%C4%9Flant%C4%B1+ad%C4%B1%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Bağlantı adı]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Matematiksel-ifadeyi-girin%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Matematiksel-ifadeyi-girin]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Resim%3AExample.jpg%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Resim:Example.jpg]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Media%3A%C3%96rnek.mp3%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Media:Örnek.mp3]
*[http://www.google.com/search?hl=tr&rls=en&q=%22Serbest+format+yaz%C4%B1n%C4%B1z%C4%B1+buraya+yaz%C4%B1n%C4%B1z%22+site%3Atr.wikipedia.org&btnG=Ara&lr= Serbest format yazınızı buraya yazınız]
 
'''Yahoo''':
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=headline+text&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Headline text]
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=Bold+text&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Bold text]
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=Italic+text&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Italic text]
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=Link+title&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Link title]
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=Insert+formula+here&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Insert formula here]
*[http://uk.search.yahoo.com/search/ukie?&vp=Insert+non-formatted+text+here&vs=tr.wikipedia.org&n=40 Insert non-formatted text here]
 
Also related to the toolbar are the example images and media formats. Checking which pages link to [[:Image:Example.jpg]] and [[:Image:Example.ogg]] can be useful in spotting vandalism.
-->
 
<!--
;Spam: Wikipedia is occasionally spammed by users doing nothing other than adding inappropriate external links, either in an effort at [[Search engine optimization]] or to drive traffic to a site. If you find spam on a large scale, you may be encountering a spam-bot. Spam-bots, and sometimes real humans, will spam many sites at once, often focusing on the smaller inactive wikis where their vandalism will go unnoticed for longer. There is no combined recent changes, so if you find a spammer, you may need to check the recent changes of every Wikimedia wiki. Asking a developer to run a search for you at [[m:requests for queries|requests for queries]] can sometimes be a quicker way of finding it all. You can also request a developer block a specific external link in the spam regex at [[m:Non-development tasks for developers]].
 
;Sneaky vandalism: Sneaky vandals are those users that think they can outsmart the wiki and put their little comments, misinformation, and typos on articles, without anyone noticing. Switching one number (often a date) for another and deliberately introducing typographical errors are their favourite tactics. Often this vandalism can be detected by looking at other edits by the same user, but we must be careful to avoid confusing sneaky vandalism with genuine corrections to an article. If you're unsure if someone is doing this, you can list it at the [[Wikipedia:RC patrol|recent changes patrol]] page.
 
;Userpage vandalism: Sometimes vandals and other problem users react to reversions and similar activities by vandalising userpages with insults, profanity, etc, just as childish vandals vandalise encyclopedia articles. Userpage vandalism is often, but not exclusively, performed by attention-seeking vandals. See [[meta:targets of trolls]], for example.
 
;Attention-seeking vandalism: The opposite of sneaky vandalism is attention-seeking vandalism. These users want attention, and will do anything to get it, they will write insults, use offensive usernames, replace articles with jokes etc. just to make ''you'' resentfully message them, and when you do that, they will use that as an excuse to replace your personal page with a story about your mother. So when you recognize this type of attack, try not to feed the troll by flaming him or her - just deal with it calmly and unemotionally - or leave it to someone else to do so if it's making you too angry. See [[Wikipedia:Dealing with trolls]] for further advice.
 
;Repeat-pattern vandalism: Once graffiti or vandalism has been detected, you might go the ''Page history'' and click on the vandal's highlighted Username or IP number. Then, a click on ''User contributions'' will give you a complete history. You may detect sneaky vandalism this way that no-one else has found.
 
;Vandalbot: A vandalbot is a program that attempts to vandalize or spam ''massive'' amounts of articles, blanking, or adding commercial links. In this situation, administrator intervention is needed and the [[IP address]] or complete IP range used by the vandal should be blocked, and all changes reverted systematically. See [[meta:Vandalbot]] for guidance.
 
;Silly vandalizm: Users will sometimes create [[wikipedia:Bad jokes and other deleted nonsense|joke articles]] or replace existing articles with plausible-sounding nonsense ([http://en.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia&oldid=3005270 example]). This is usually easy to spot and is not always intended to harm. Sometimes the vandal will even announce the vandalism in the [[Wikipedia:Edit summary|edit summary]], ensuring that it will be spotted quickly.
-->
 
== İlgili sayfalar ==
* [[Vikipedi:Troll zararlısı]]
 
{{Vikipedi politika ve yönergeleri}}
 
 
[[Kategori:Vikipedi vandalizm| ]]
[[Kategori:Vikipedi'ye dair nasıllar]]