Çuvaşlar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Yeni hesap (mesaj | katkılar) |
Düzenleme: Bilgi kutusu +Tarihçe+ Kökenler |
||
1. satır:
{{Etnik grup bilgi kutusu
'''Çuvaşlar''' ('''Çăvaşsem'''), Orta [[Volga]] bölgesinde özerk [[Çuvaşistan]] Cumhuriyeti'nde yaşamakta olan, [[Çuvaşça]] konuşan yaklaşık 2 milyon nüfuslu bir Türki halkdır. [[Hıristiyan]] dinine mensup olan iki Türki halklardan (diğeri [[Gagauzlar]]) biridir. ▼
|grup = Çuvaşlar<br/>Чăваш
|resim = {{resim sergileme|satırdaki-resim-sayısı=4|genişlik=60|yükseklik=70
| resim1 = Vasily Chapayev 001.jpg| altyazı1 = [[Vasily Çapayev|V. Çapayev]]
| resim2 = Bichurin.png| altyazı2 = [[Nikita Bichurin|N. Bichurin]]
| resim3 = I_Y_Yakovlev.jpg| altyazı3 = [[İrvin Yakovlev)|İ. Yakovlev]]
| resim4 = Nikolay Vasilyevich Nikolsky.jpg| altyazı4 = [[Nikolay Vasilyeviç Nikolski|N. Nikolski]]
| resim5 = Konstantin Vasilyevich Ivanov.png| altyazı5 = [[Konstantin Vasilyevich Ivanov|K. Ivanov]]
| resim6 = Sespel Missi.png| altyazı6 = [[Şeşpel Missi|Ş. Missi]]
| resim7 = Ovchinnikov.jpg| altyazı7 = [[Nikolay Ovchinnikov|N. Ovchinnikov]]
| resim8 = Andrian Nikolaev atwedding.jpg| altyazı8 = [[Andrian Nikolayev|A. Nikolayev]]
| resim9 = Gennadiy Aygi.jpg| altyazı9 = [[Gennadiy Aygi|G. Aygi]]
| resim10 = Nadezhda Pavlova.png| altyazı10 = [[Nadezhda Pavlova|N. Pavlova]]
| resim11 = Федоров Николай Васильевич.jpg| altyazı11 = [[Nikolay Vasilyevich Fyodorov]]
| resim12 = Lenin CL.jpg| altyazı12 = [[Vladimir Lenin|V. Lenin]]<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=N9mbl_xbWpkC&pg=PA469&lpg=PA469&dq=lenin+chuvash&source=bl&ots=p49Bih_mXq&sig=drjLXPbZJl_68SvbiC-LtBkrNvY&hl=tr&sa=X&ei=VUsrU6SLB4v8ywPAnoCgDg&ved=0CEEQ6AEwAg#v=onepage&q=chuvash&f=false Lenin: A Biography, Robert Service]</ref><ref>[http://www.istpravda.com.ua/blogs/2011/04/22/36859/ Origin of Lenin: Kalmyks, Chuvashi, Jews, Germans, Swedes... (''Походження Леніна: калмики, чуваші, євреї, німці, шведи...'')] [[Ukrayinska Pravda]], April 22, 2012</ref>
|}}
|başlık =
|nüfus = 2 milyon üzeri
|bölge1 = {{flag|Rusya}} [[Rusya]]
|nüfus1 = 1,637,094
|ref1 = <ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_01.xls 2002 Russian Census] {{ru icon}}</ref>
|bölge2 = {{flag|Kazakhstan}} [[Kazakistan]]
|nüfus2 = 22,305
|ref2 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=5 1989 Soviet Census in Kazakh SSR] {{ru icon}}</ref>
|bölge3 = {{flag|Ukraine}} [[Ukrayna]]
|nüfus3 = 10,593
|ref3 = <ref>[http://www.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=125&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20&n_page=6 2001 Ukrainian Census] {{ru icon}}</ref>
|bölge4 = {{flag|Uzbekistan}} [[Özbekistan]]
|nüfus4 = 10,074
|ref4 = <ref>[http://ula.uzsci.net/portal/library/atlas/ethnic_minorities.pdf Atlas of Uzbekistan's Ethnic Minorities] {{ru icon}}</ref>
|bölge5 = {{flag|Turkmenistan}} [[Türkmenistan]]
|nüfus5 = 2,281
|ref5 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=14 1989 Soviet Census in Turkmen SSR] {{ru icon}}</ref>
|bölge6 = {{flag|Belarus}} [[Belarus]]
|nüfus6 = 2,242
|ref6 = <ref>[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/p5.php 1999 Belarusian Census] {{ru icon}}</ref>
|bölge7 = {{flag|Latvia}} [[Litvanya]]
|nüfus7 = 534
|ref7 = <ref>[http://data.csb.gov.lv/Dialog/varval.asp?ma=TSK11-03&ti=TSK11%2D03%2E+IEDZ%CEVOT%C2JU+NACION%C2LAIS+SAST%C2VS&path=../DATABASE/tautassk_11/2011.gada%20tautas%20skait%EE%F0anas%20provizoriskie%20rezult%E2ti/&lang=16] {{lv icon}}</ref>
|bölge8 = {{flag|Moldova}} [[Moldovya]]
|nüfus8 = 1,204
|ref8 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=9 1989 Soviet Census in Moldavian SSR] {{ru icon}}</ref>
|bölge9 = {{flag|Kyrgyzstan}} [[Kırgızistan]]
|nüfus9 = 848
|ref9 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/2005/0197/analit04.php 1999 Kyrgyzstani Census] {{ru icon}}</ref>
|bölge10 = {{flag|Georgia}} [[Gürcistan]]
|nüfus10 = 542
|ref10 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=6 1989 Soviet Census in Georgian SSR] {{ru icon}}</ref>
|bölge11 ={{flag|Azerbaijan}} [[Azerbaycan]]
|nüfus11 = 489
|ref11 = <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=7 1989 Soviet Census in Azerbaijan SSR] {{ru icon}}</ref>
|bölge12 ={{flag|Estonia}} [[Estonya]]
|nüfus12 = 357
|ref12 =<ref>[http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC225&ti=POPULATION+BY+ETHNIC+NATIONALITY%2C+MOTHER+TONGUE+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 2011 Estonian Census] {{en icon}}</ref>
|diller = [[Çuvaşça]]-[[Rusça]] (2.Dil olarak)
|dinler = [[Ortodoks Kilisesi|Ortodoks Hristiyan]]
|ilgili gruplar = [[İdil Bulgarları]]
|dipnotlar =
}}
▲'''Çuvaşlar''' ('''Çăvaşsem'''), Orta [[
== Etimoloji ==
"Çuvaş" etnoniminin kökeni ve anlamı üzerine kabul edilmiş evrensel bir karar yoktur.
Bir varsayıma göre "Çuvaş", ''Suvar'' sözcüğünün [[Şaz Türkçesi]]nden [[Lir Türkçesi]]ne dönüşmüş şeklidir. Bir diğer teori ise Türk dillerinde ortak kullanımı olan ''yavaş'' sözcüğünden geldiği yönündedir. [[Gerard Clauson]]'a göre ise etnonim, bir dizi ses değişikliği ile [[Tabgaç]] sözcüğünden evrilmiş olabilir.<ref>Clauson, Routledge, 2002, p. 23.</ref>
== Nüfus ==▼
== Kökenler ==
Çuvaşların milat yıllarında Orta Asya'dan doğu Avrupa'ya göç eden [[Hunlar]], [[Hazar Kağanlığı|Hazalar]], [[Peçenekler]] [[Ön Bulgarlar|Bulgarlar]] gibi Türk toplulukları arasında yer aldıkları bilinmektedir.<ref>Emine Yılmaz, “Çuvaşlar ve Çuvaşça”, Türkler, c. 20, 110-118, Yeni Türkiye yay., Ankara2002.</ref> Bugün [[Ön Bulgarlar]]'ın konuştuğu [[Ogur Türkçesi]]'ni (Batı Türkçesi ya da([[Hunca|Batı Hunca]])) konuşan tek halk olan Çuvaşların kökeninin Ön Bulgarlar dağıldıktan sonra bugünkü [[İdil]] bölgesine yerleşen [[İdil Bulgarları]]'ndan geldiği düşünülmektedir. 2.4. yüzyıllardan başlayarak bölgeye yerleşen çok sayıda Türk topluluğu ile birlikte bazı yerli [[Fin-Ugor]] halklarının da Türkleşip Çuvaşların etnik kökeninde yer aldıkları düşünülmektedir.<ref>A. N. Kurat 1949a: 782.</ref>
1237 yılında Moğol-Türk ordusunun [[İdil Bulgarları|İdil Bulgar]] devleti'ni yıkmışlardır. Daha sonra aynı bölgede kurulan [[Altın Ordu]] devletinin sınırları bugünkü [[Çuvaşistan]] topraklarını kaplıyordu. 14. yüzyılda Altın Ordu devleti parçalanmaya başlamış, 15. yüzyıl sıralarında ise [[Kazan Hanlığı]] bugünkü Çuvaşistan topraklarını içine alıyordu. Daha sonra Kazan Hanlığı Rus çarı [[Korkunç İvan]] tarafından 1552'de yıkılmıştır. Çuvaş adına da ilk defa 15. yüzyılın ilk çeyreğinde, Rus kaynaklarında rastlanmaktadır.<ref>Türkler: "Çuvaşlar ve Çuvaşça", Yeni Türkiye yayınları.2002</ref>
Bu tarihten sonra ellerindeki bütün topraklarını yitiren ve Ruslara haraç ödemek zorunda kalan yoksul Çuvaş köylüleri, daha önce uğraşmakta oldukları çiftçiliklerini bırakıp işçilik ve taşımacılık yapmaya başlamışlardır. İş arayan Çuvaşların bir bölümü de Türkiye göç etmiştir.<ref>Sh. Akiner 1983: 71.</ref> 1650 yılında Moskova ve Çuvaşistan birleşmiş, Çuvaşistan toprakları 17. yüzyılda [[Simbirsk]] ve [[Kazan]] eyaletleri arasında paylaşılmıştır.<ref>J. R. Krueger 1961: 8-10.</ref>
=== Hristiyanlaşma ===
9. yılyılla birlikte dah sonra [[Altın Ordu]] devleti sıralarında çoğu müslüman olan Çuvaşlar, Rus egemenliği altında girdikten sonra hızla hristiyanlaşmışlardır. Tatarların tersine Çuvaşların çoğu vaftiz olmuştur. Ruslar bu bölgede misyonerlik amacı ile İncil'i [[Çuvaşça]]'ya çevirmeye çalışmış, misyonerlere Çuvaşça gramer eğitimi vermek amacıyla 1769'da ilk Çuvaşça gramer hazırlanmıştır. [[Kazan Üniversitesi]] "Doğu dilleri fakültesi" dil alanındaki çalışmalara öncülük yapmış, 1836'da V. P. Vishnevskiy'in gramer ve sözlüğü yayımlanmıştır.
=== Çuvaş Cumhuriyeti ===
20. yüzyılın başlarında bugünkü Çuvaşistan bölgesinde hükümet karşıtı gelişmelerin yaşanması ile birlikte 1917'nin Mart ayında [[Çeboksarı]]'da bir [[Sovyet]] gücü oluşturulup 1918 yılının Mayıs ayında bütün Çuvaşistana yayıldı. Karşıt görüşler sivil savaş boyunca bu bölgede sürekli çatışma halindeydi ve sonunda [[Bolşevikler]] kontrolü kazandı. Bunun sonucunda 24 Haziran 1920 yılında [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği]] içerisinde Çuvaş Özerk Bölgesi oluşturuldu. 1925'te de adı ''Çuvaş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'''ne (Çuvaş ASSR) dönüştürüldü.<ref>Sh. Akiner 1983: 71.</ref> 1990'dan sonra Sovyetler birliğinin dağılmasını ardına [[Rusya Federasyonu]] içerisinde ''Çuvaş Cumhuriyeti'' adını aldı.
== Ayrıca bakınız ==
* [[Çuvaşistan]]
* [[Çuvaşça]]
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Türk halkları}}
| |||