Râzî: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Kafkasmurat (mesaj | katkılar) kDeğişiklik özeti yok |
Baglanti | doğum_yeri = Rey | resim = Muhammed ibn Zakariya al-Razi - Rhazes - Persian philosopher and physician.jpg |
||
1. satır:
{{Eksik}}
{{Kişi bilgi kutusu
| isim = Ebu Bekir Muhammed el-Razi
| resim =
| resim_boyutu = 260px
| başlık =
| doğum_tarihi = [[27 Ağustos]] [[864]]
| uyruk =
| doğum_adı =
| doğum_yeri = [[Rey
| ölüm_tarihi = [[Haziran]] [[925]]
| ölüm_yeri = [[Rey
| ikamet =
| çocukları =
21. satır:
| dipnotlar =
}}
[[Dosya:Al-RaziInGerardusCremonensis1250.JPG|thumb|150px|El-Razi ([[Gerardus Cremonensis]], ''Receuil des traites de medecine'', 1250-1260.)]]▼
[[Dosya:Colofón-Libro de Medicina de Razi.jpg|thumb|150px]]▼
▲[[Dosya:Al-RaziInGerardusCremonensis1250.JPG|thumb|
'''El-Razi''' (tam adı: '''Ebu Bekir Muhammed ibn Zekeriya el-Razi''', [[Arapça]]: '''أبو بكر محمد بن زكريا الرازي''' Abū Bakr Muhammad ibn Zakarīya al-Rāzi; [[Farsça]]: '''زكريای رازی''' Zakarīya-ye Rāzi; [[Latince]]: '''Rhazesa''' ya da '''Rasis'''; d. [[865]] [[Rey]] - ö. [[925]]), [[Fars]] [[simyacı]], [[kimyager]], [[hekim]], [[filozof]]tur. Gençlik yıllarında edebiyat ve musiki ile ilğilenmiştir ve geçimini kuyumculuk yaparak sağlamıştır. Türk kökenli olan Ebu Bekir el Razi doğduğu şehir olan Rey'de felsefe, matematik, doğa bilimleri ve astronomi eğitimi yaptıktan sonra Bağdat ve başka İslam şehirlerinde öğrenimini tamamladı. Daha sonradan da Tıp öğrenimi gördü. Rey ve Bağdat hastanelerinde başhekim olarak çalışan Razi'nin eserlerinin hemen hemen hepsi Latinceye çevrilmiştir. Tıp alanında yazdığı el-Havi adlı ansiklopedi 17. yüzyıla kadar en önemli başvuru kaynağı olmuştur. Onun tıp tarihinde yaptığı en önemli katkılardan biri ilk defa [[kimya]]yı tıbbın hizmetine kullanmış olmasıdır.
== Hayatı ==
Razî eczacılık, simya, müzik ve felsefe dallarında son derece önemli katkılar yapmıştır. Farklı alanlarla alakalı yaklaşık 200 kitap ve makalesi vardır.<ref>Hakeem Abdul Hameed, Exchanges between India and Central Asia in the field of Medicine</ref> Pediyatri'nin babası olarak bilinir.<ref>David W. Tschanz, PhD (2003), "Arab(?) Roots of European Medicine", Heart Views 4 (2).</ref> Ayrıca göz bilimleri konusunda da otorite kabul edilmiştir. Alkol ve gazyağını bulan ve çiçek hastalığını kızamıktan farklı olduğunu ilk keşfeden kişidir.<ref>Rhazes: His career and his writings", Seminars in Pediatric Infectious Diseases 12 (3): 266–272</ref> İngiliz oryantalist Edward Granville Brown'a göre tüm zamanların en yetkin bilim adamlarından biridir.<ref>Browne (2001, p. 44)</ref>Daha çok tıp-eczacılık alanındaki başarısıyla tanınmıştır. İS 750 yılından sonra Türk ve Pers kültürlerinin katılmasıyla kozmopolit bir hal alan İslam medeniyeti her alanda ilerleme kaydetmeye başlamıştır. Bu dönemde birçok İslam şehrinde büyük kütüphaneler kurulmuştur. Bunlar aynı zamanda araştırma merkezleriydi. Antik çağa ait birçok kitabın çevirileri yapılmıştır. Antik çağda Thales'le başlayıp gelişen doğa felsefesinin İskenderiye kütüphanesinin yakılmasıyla kesintiye uğramasından sonra İslam uygarlığı içinde tekrar doğuşu Ebu Bekir el Razi ile olmuştur. Bunun yanı sıra Aristoteles ve idealizm felsefesinin takipçisi Farabi'yi ve idealizm ve doğa felsefesini birleştirmeye çalışan İbni Sina'yı önemli isimler arasında sayabiliriz. Ebu Bekir el Razi İslam içindeki önemli akımlarla çatışmaya girmiş ve İslam uygarlığı içinde Thales benzeri bir gelenek kuramamıştır. Daha sonraları Moğol istilası ve Haçlı seferlerinin sonucu olarak bu gelişme durmuştur. Bilhassa Moğol istilası bu elde edilen gelişmelere büyük darbe vurmuştur. Sadece Sivas kütüphanesinin yakılmasında 250.000 kitap yok olmuştur.▼
▲Razî eczacılık, simya, müzik ve felsefe dallarında son derece önemli katkılar yapmıştır. Farklı alanlarla alakalı yaklaşık 200 kitap ve makalesi vardır.<ref>Hakeem Abdul Hameed, Exchanges between India and Central Asia in the field of Medicine</ref> Pediyatri'nin babası olarak bilinir.<ref>David W. Tschanz, PhD (2003), "Arab(?) Roots of European Medicine", Heart Views 4 (2).</ref> Ayrıca göz bilimleri konusunda da otorite kabul edilmiştir. Alkol ve gazyağını bulan ve çiçek hastalığını kızamıktan farklı olduğunu ilk keşfeden kişidir.<ref>Rhazes: His career and his writings", Seminars in Pediatric Infectious Diseases 12 (3): 266–272</ref> İngiliz oryantalist Edward Granville Brown'a göre tüm zamanların en yetkin bilim adamlarından biridir.<ref>Browne (2001, p. 44)</ref>Daha çok tıp-eczacılık alanındaki başarısıyla tanınmıştır.
=== Kişiliği ve başarıları ===
Antik çağa ait birçok kitabın çevirileri yapılmıştır. Antik çağda Thales'le başlayıp gelişen doğa felsefesinin İskenderiye kütüphanesinin yakılmasıyla kesintiye uğramasından sonra İslam uygarlığı içinde tekrar doğuşu Ebu Bekir el Razi ile olmuştur. Bunun yanı sıra Aristoteles ve idealizm felsefesinin takipçisi Farabi'yi ve idealizm ve doğa felsefesini birleştirmeye çalışan İbni Sina'yı önemli isimler arasında sayabiliriz. Ebu Bekir el Razi İslam içindeki önemli akımlarla çatışmaya girmiş ve İslam uygarlığı içinde Thales benzeri bir gelenek kuramamıştır. Daha sonraları Moğol istilası ve Haçlı seferlerinin sonucu olarak bu gelişme durmuştur. Bilhassa Moğol istilası bu elde edilen gelişmelere büyük darbe vurmuştur. Sadece Sivas kütüphanesinin yakılmasında 250.000 kitap yok olmuştur.
=== Vefatı ===
Müşfik, cömert ve çalışkan bir insan olan Râzî, öğrencileri ve hastaları ile ilğilenmediği zamanlarını hep okuyup yazarak geçirmiştir. Muhtemel olarak yoğun çalışma performansının bir sonucu olarak hayatının sonlarına doğru [[parkinson]] hastalığına yakalanmış gözlerine [[katarakt]] inmiştir. Hastalıkları sebebi ile doğduğu yer olan Rey'de 925 yılında vefat etmiştir. (Kaya, 2007: 479)
Bu dönemde İslam uygarlığının en önemli başarısı Budistlerden aldıkları rakamlarla antik dönem eserlerden elde ettikleri geometriyi sentezleyerek analitik geometri ve cebiri geliştirmeleridir. İspanya'daki Endülüs uygarlığı aracılığıyla bilhassa İbni Rüşd ve diğer bilim adamlarının eserlerinin Latinceye çevrilmesi Bertrand Russell'ın deyimiyle Avrupa uygarlığının doğuşu olmuştur. El-Râzî ğözlerine inen katarakt dolayısıyla öğrencilerinin ameliyatla tedavi önerisini, " Artık çok geç, zaten dünyayı yeterince gördüm!" diyerek kabul etmemesi ona yakışan bilgece tavır olarak nitelendirilir.
'''Râzî''' kendisininde ifade ettiği üzere kaleme aldığı ikiyüz'den fazla eseri vardır. Ancak bunlardan sadece ellidokuzu günümüze ulaşabilmiştir.
'''Bunlardan birkaçı:'''
| |||