Jeremiah Horrocks: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
Jeremiah Horrocks (1618 – 3 Ocak 1641), bazen Jeremiah Horrox adıyla verilen ([[Emmanuel College]] kayıtlarında ve Latince yazdığı manuskriptlerde kullandığı isminin Latinleştirilmiş versiyonu) İngiliz astronom. Ay’ın Dünya’nın etrafında eliptik bir yörüngede döndüğünü gösteren ilk kişidir; ve 1639 yılında Venüs’ün güneşin önünden geçişini önceden gören tek kişidir. Arkadaşı [[William Crabtree]] ile birlikte bu olayı gözlemleyen ve kaydeden ilk kişiler olmuşlardır.
Erken ölümü ve İngiliz iç savaşının kaos ortamı, onun bu geçiş ile ilgili bilimsel çalışmasının ([[Venus in sole visa]]) neredeyse kaybına neden olacaktı; ama bu ve diğer çalışmaları nedeniyle o, İngiliz astronomisinin kurucularından birisi olarak kabul edildi.
[[Dosya:1639Jeremiah Horrocks.jpg|çerçeveli|Jeremiah Horrocks]]
== Erken yaşamı ve eğitimi ==
Jeremiah Horrocks Liverpool yakınlarında eski bir kraliyet geyik parkı olan Toxteth Park’taki Lower Lodge çiftliğinde doğdu. Babası James, bir saat yapımcısı olan Thomas Aspinwall’in yanına çırak olarak girmek üzere Toxteth Park’a taşınmış ve daha sonra ustasının kızı Mary ile evlenmiştir. Her iki aile de iyi eğitim görmüş Püreiten ailelerdi. Horrocks’lar genç oğullarını Cambridge Üniversitesine gönderirlerdi, ama Aspinwall’ların tercihi Oxford oldu. Ortodoks olmayan inançlarından ötürü Püritenler kamu görevlerinden dışlanmaktaydılar. Bu da onları başka arayışlara yöneltmekteydi; 1600’lerde Aspinwall’ler başarılı bir saat yapımcısı aile haline gelmişti. Jeremiah astronomi ile erken tanıştı; ilk gençlik çağındaki işi, yerel saatleri ayarlamak için yerel öğlen zamanını ölçmeyi de içermekteydi. Püriten yetiştirilme tarzı onun astroloji, büyücülük ve sihir konusunda kalıcı bir kuşku duymasını sağlamıştı.
1632 yılında Horrocks [[Emmanuel College]] ve Cambridge Üniversitesi’ne burslu olarak kabul edildi. Cambridge’de matematikçi [[John Wallis]] ve platoncu [[John Worthington]] ile çalışmaya başladı. O dönemde Cambridge’te
1635 yılında Horrocks, bilinmeyen bir nedenden ötürü Cambridge’i mezun olmadan terk etti. Marston’a göre işe girene kadar olan ek maliyetleri erteleme ihtiyacı içinde olabilirdi;
== Astronomi gözlemleri ==
Horrocks şimdi kendisini
Horrocks üç feet yarı çapında bir radius astronomicus’a –iki yıldız arasındaki açıyı ölçmekte kullanılan hareketli iki nişangahı olan bir Jacop'un aleti (İki nesnenin açısını ölçmek için kullanılan sekstantın ilkeli)- sahip oldu. Ancak 1637 Ocak ayında bu aletinin sınırlarına ulaştı ve daha büyük ve daha yüksek hassasiyette olan bir türünü yaptı. Henüz bir genç iken günün astronomi ile ilgili kitaplarının çoğunu okumuş ve zayıf yanlarını işaretlemişti. On yedisine geldiğinde ise yeni araştırma yöntemleri önermekteydi.
Geleneksel olarak evden ayrıldıktan sonra geçimini sağlamak üzere Lancashire’da Preston yakınlarındaki Much Hoole’da bir papaz yardımcılığı bulmuştu, ancak buna ilişkin çok az veri var. Much Hoole’daki yerel geleneğe göre Bretherton’daki Bank Hall malikanesinin içindeki Carr House’ta oturuyordu. Carr House, zengin bir çiftçi ve tüccar aile olan Stones ailesine ait çok büyük bir mülktü, ve Horrocks olasılıkla Stones’ların çocuklarına öğretmenlik yapıyordu.
=== Ay gözlemleri ===
Horrocks Ay’ın Dünya etrafında eliptik bir yol izleyerek hareket ettiğini ilk gösteren kişidir ve kuyruklu yıldızların da eliptik bir yörünge izlediğini öne sürmüştür. Teorilerini konik bir sarkaçın hareketlerine analoji yaparak desteklemiştir; bir sarkaçın şakülü geri çekilip bırakıldığında eliptik bir yol izler ve onun uzun ekseni, Ay’ın eliptik yörüngesinin uç kısımlarında olduğu gibi, dönüş yönünde hareket etmektedir. Güneşin ve Dünyanın Ay’ın yörüngesi üzerinde etkisi olduğunu önererek Isaac Newton’un öncülü olmuştur. Principia adlı eserinde [[Newton]], Ayın hareketlerine ilişkin teorisi ile ilgili olarak Horrocks’un çalışmalarının doğruluğunu kabul eder. Yaşamının son aylarında Horrocks denizlerdeki gel-git olayını ayrıntılı bir biçimde incelemiş, bu olay ile Ay arasındaki nedenselliğin yapısını açıklamaya çalışmıştır.
Venüs’ün (Güneşin önünden) geçişi
23. satır:
Kepler 1639’da Venüs’ün Güneş’in önünden geçişinin az bir farkla gerçekleşmeyeceğini öngördüğünde Horrocks, Lansberg’in tablolarının hatalı olduğu konusunda ikna olmuştu. Yıllarca Venüs üzerinde kendi gözlemlerini yapan Horrocks gerçekten de bir geçişin olacağını tahmin etti.
Horrocks, Güneş’in görüntüsünü bir teleskop aracılığı ile bu görüntünün güvenli bir biçimde gözlemlenebileceği bir düzlem üzerinde odaklayarak basit bir helioskop yaptı. Much Hoole’daki konumundan, Venüs’ün geçişinin Julian takvimine göre 24 Kasım 1639 (ya da Gregorian takvime göre 4 Aralık) günü yaklaşık olarak öğleden sonra saat 3.00’te başlayacağını hesapladı. Hava bulutluydu, ancak Güneşin önünden geçen Venüs’ün küçük siyah gölgesini ilk olarak 3:15 sıralarında gözlemledi; ve güneş batana kadar yarım saat kadar gözlemini sürdürdü. 1639 geçişi aynı zamanda arkadaşı ve sürekli yazıştığı [[William Crabtree]] tarafından da Manchester yakınlarındaki Broughton’daki evinden gözlemlendi.
Horrocks’un gözlemleri onun Venüs’ün boyutu konusunda daha fazla veriye dayanan bir tahmin yapabilmesine –önceden daha büyük ve Dünya’ya daha yakın olduğu düşünülmektedi- ve şimdi astronomik birim (AU) olarak bilinen Güneş ile Dünya arasındaki mesafeyi tahmin edebilmesine olanak verdi. Onun rakamı olan 95 milyon kilometre (59 milyon mil, 0.63 AU) bugün bilinen 150 milyon kilometreden (93 milyon mil) oldukça farklıydı, ancak o zamana kadar önerilenlerden çok daha doğru idi.
Horrocks’un Venüs’ün geçişine ilişkin bilimsel eseri olan Venus in sole visa (Güneş’in üzerinde görülen Venüs), daha sonra [[Johannes Hevelius]] tarafından maliyeti karşılanarak yayınlandı. Yazıldığından yaklaşık 20 yıl sonra, 1662 yılında [[Royal Society]] (Kraliyek Akademisi) üyelerine gösterildiğinde büyük bir heyecan yarattı. Mizah yüklü açıklamalar ve orijinal şiirlerden pasajlarla eser, Horrocks’un heyecanlı ve romantik doğasını ortaya koydu. Venüs geçişlerini ayıran yüzyıl hakkında konuşurken heyecanla şöyle der:
“... Senin dönüşün
Gelecek kuşaklar görecek; yıllar geçmeli
| |||