X. Leo: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzen |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Kişi bilgi kutusu
| isim = Papa X. Leo
| resim = Leo X.jpg
| resim_boyutu =
| başlık = X. Leo'nun portresi
| doğum_adı = Giovanni Battista Cibo
| doğum_tarihi = [[11 Aralık]] [[1475]]
| doğum_yeri = [[Floransa]], [[Floransa Cumhuriyeti]], (günümüzde [[İtalya]])
| ölüm_tarihi = [[1 Aralık]] [[1521]]
| ölüm_yeri = [[Roma]], [[Papalık Devletleri]], (günümüzde İtalya)
| unvan = [[Papa]]
| aktif_yılları = 9 Mart 1513 - 11 Aralık 1475
| önceki =[[II. Julius]]
| sonraki = [[VI. Hadrianus]]
| din = [[Hristiyanlık]]
| mezhep = [[Katolik]]
| ebeveynler =
| eş =
| çocukları =
| imza =
}}
[[Dosya:C o a Papas Medicis.svg|thumb|right|180px|Papa X. Leo'nun Medici papası arması]]
Kuzeni Giulio di Giuliano de' Medici de sonradan Papa [[VII. Clement]] ([[1523]]-[[1534|34]]) olarak aynı mevkiye gelmiştir. Muhteşem Lorenzo olarak da bilinen [[Floransa Cumhuriyeti]]'nin hükümdarlarından biri olan [[Lorenzo de' Medici]] ve eşi [[Clarice Orsini]]'nin ikinci oğulları olarak dünyaya gelmiştir. [[Protestanlık|Protestanlığa]] karşı sert tutumuyla tanınan Papa ayrıca [[Martin Luther]]'i de [[aforoz]] etmiştir. Ayrıca Papalığı döneminde Türklere karşı yeni bir [[Haçlı Seferi]] düzenleme girişimleri olmuştur.▼
'''Papa X. Leo''' (d. [[11 Aralık]] [[1475]] [[Floransa]], [[Floransa Cumhuriyeti]], (günümüzde [[İtalya]]) – ö. [[11 Aralık]] [[1475]] [[Roma]], [[Papalık Devletleri]], (günümüzde İtalya). Doğum adı Giovanni de' Medici idi. 29 Ağustos 1484 - 11 Aralık 1475 döneminde [[papa]]lık yapmıştır. Kuzeni Giulio di Giuliano de' Medici de sonradan Papa [[VII. Clemens]] ([[1523]]-[[1534|34]]) olarak aynı mevkiye gelmiştir.
== Hayatı ==
===Papaliktan once===
Muhteşem Lorenzo olarak da bilinen [[Floransa Cumhuriyeti]]'ni efektif olarak hukumdar gibi idare eden [[Lorenzo de' Medici]] ve eşi [[Clarice Orsini]]'nin ikinci oğulları olarak dünyaya gelmiştir. <ref name="catholic"> Klemens Löffler, (1913) "Pope Leo X" ''Catholic Encyclopedia (1913) Cilt 9 [[https://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_%281913%29/Pope_Leo_X]] {{ing}} </ref>
Ailesi tarafindan kilise hiyerarsisi icinde bir kariyer yapmasi kararlastirildigi cocuklugundan beri bilinmekte idi. Daha 7 yasinda iken saclari kesis saci stilinde kesilmeye baslanmisti. Kesis olursa kendini iyi gecindirebilmesi babasi taarfindan vakiflar ve diger papaz secme haklari Giovanni'ye devredilmisti. 8 Mart 1489'da kiz kardesi "Maddalena de' Medici"'nin Papa [[VIII. İnnocentius]]'un oğlu olan "Franceschetto Cibo" ile evlilik yapması nedeniyle karşilik olarak papa tarafindan 13 yasinda iken Santa Maria in Domnica Kardinal-Papazligi'na atandi. Fakat bundan sonr uc yil kilisesinin koljeinin karar verme toplantilarain katilmadi ve kardinal giysileri giymesine izin verilmedi. Bu ararda babasi Lorenzo'nun etrfainda toplamis oldugu [[humanizma]] alimleri olan [[Angelo Poliziano]], [[Pico della Mirandola]], [[Marsilio Ficino]] ve [[Bernardo Dovizio Bibbiena]]'dan dersler aldi. 1589-15=491'de [[Pisa]]'da ilahiyat ve kilise hukuku egitimi yapti. <ref name="catholic"/>
23 mart 1492'de resmen "Kutsal Kardinaller Koleji"'ne kabul edildi ve Roma'da oikamet etmeye basladi. Babasi 8 Nisan 1493'de olunce 17 yasinda olan Giovanni gecici olarak Floransa'ya dondu. Fakat orada fazla kalmadan Papa [[VIII. Innocentius ]]'un olumyle gereken yeni papayi secmek icin Roma'ya "Kardinaller Konklavi"'na istirak etmek icin geri dondu. Bu konlavda Giovanni de' Medici'nin aleyhinde olmasina ragmen Kardinal Rodriogo Borgia papa secildi ve Papa [[VI. Alexander]] ismiin aldi.
Bundan sonra Floransa'ya donen Giovanni [[Savonarola]]'nin Floransa'da hareketi sirasinda ve Fransa Krali [[VIII. Charles]]'n=in Floransa'yi isgali altinda agabeyi [[Piero di Lorenzo de' Medici]] evinde sigindi. Bu Kasim 1491'de Floransa'nin ayaklanip Medici'leri Floransa'dan kovmaya karar vermelerine kadar surdu. Surgun edilen Pieror [[Venedik]] ve [[Urbino]]'ya gitti. Giovanani ise [[Almanya]] yolu ile [[Hollanda]]gecip orada ve Fransa'da yasmaya basladi. .
Giovanni Mayis 1500'de Roma'ya dondu. Orda Papa [[VI. Alexander]] tarafindan gostermelik olak ictenlikle karsiladi. Giovanni Roma'da birkac yil sanat ve edebiyatla ugrasti. 1503'de bir akrabasi olan Papa [[II. Julius]] un papligia secilmesini cok iyi karasiladi ama ayni yil agabeyi Piero de' Medici oldu ve Giovanni Medici ailesinin en buyuk aile resisi olarak kaldi.1 Ekim 1551'de Giovanni Papa tarafindan [[Bologna]] sehri ve [[Romagna]] bolgesine papalik temsilcisi yapildi. Floransa Cumhuriyeti idarecileri Pisalilar tarafindan ikilesmede (Pisa Schiesmasi) Papa II. Julius'un istemedigi tarafi tutunca, Papa. II. Julius Giovannai'y komutanligindan bir Papalik Devleti ordusunu Floransa uzerine gonderdi ama sehri eline geciremdi. Bu ve diger faaliyetlerle Giovanni de' Medici'nin Floransa'yi eline gecirme ugraslari hep bosa cikti.
<!--
Fakat Floransa'da halk hayat boyunca hukumet etme yetkisini almis olan [[Piero Soderini]] aleyhine
In May 1500, he returned to Rome, where he was received with outward cordiality by [[Pope Alexander VI]], and where he lived for several years immersed in art and literature. In 1503 he welcomed the accession of [[Pope Julius II]] (a relative) to the pontificate; the death of Piero de' Medici in the same year made Giovanni head of his family. On 1 October 1511 he was appointed [[papal legate]] of [[Bologna]] and the [[Romagna]], and when the Florentine republic declared in favour of the schismatic Pisans, Julius II sent him against his native city at the head of the papal army. This and other attempts to regain political control of Florence were frustrated until a bloodless revolution permitted the return of the Medici. Giovanni's younger brother [[Giuliano de' Medici, Duke of Nemours|Giuliano]] was placed at the head of the republic, but Giovanni managed the government.
-->
===Papalik donemi===
Papa [[II. Julius]]'un 21 Subat 1513'de olmesi ile yeni papayi secmek icin Vatikan'da toplanan Kardinallar Konklav'inda nisbeten genc olan kardinallerin destegini sagliyan Giovanni de' Medici, 11 Mart'a 388 yasinda iken papa secildi ve X. Leo ismini aldi
X. Leo papa secilmekte iken Venedik Cumhuriyeti ve muttefiki olan [[XII. Loius]] hukumdarligi altinda olan Fransa [[Milano Dukaligi]]'ni ellerine cgecirmek uzerindeydiler. Papa X. Leo baris yapamk icin calismalar yarti ama basari saglayamadi. Bunun uzerinde papa X, Leo [[Kutsal Roma Imparatoru]] [[I. Maximilian]], Aragon Krali [[II. Ferdinand]] ve [[Ingiltere Kraloig|Ingilter Karali]] [[VIII. Nenri]] ile "Mechlin Ligi" adi verine bir ittifaka dahil oldu. Venedik ve Fransa ordulari once bazi basarilar kazandilar ama Haziran 1513'de [[Novarra Muharebesi]]'nde maglup oldular. Venedikliler savas ta Ekim'e kadar devam ettiler. X. Leo tarafindan tekrar calisamaya baslatilan [[V. Laterano Ekumenik Konsili]] 9 Aralik 1513'de XII. Louis ile baris yapilmasini tasdik etti.
Fakat Ekumenik Konsil toplantilar devam etmekteyken Fransa'da krallik tahtina gecen [[I. François (Fransa Kralı)|I. Francois]] ile papa X. Leo'nun arasi acildi. I. Francois tekrar Milano Dukaligiu ve Napoli Kralligi'na gozlerin dikti. Papa X. Leo yien Imparator, Ispanya Krali ve (destegi icin Kardinal yapilan [[Wolsey]] araciligi ile) Ingiltere Krali arasinda ittifaki yeniledi. I. Francois Fransa ordusu ile Agustos 1515'de Italya'ya girdi. 14 Eylul'da [[Marignano Muharebsi]]'ni kazandi. Ekim'de Papa X. Leo Fransa Krali ile bir baris antlasmasi imzalyayrak Papalik Devletleri'nin dah once Milano Dukaligi'ndan ele gcirmis oldugu [[Parma]] ve [[Piacenza]]'dan askerleini cekti ve buna karsilik I. Francois'dan Roma ve Floransa'ya hucum etmeyecegi garantisiini aldi. Aralik 10515'de Bologna#da Fransa Krali I. Francois ile Papa X. Leo gizli bir gorusme yaptilar. Bu gorusmede ele alinan sorunlara hakkinda kati bilgi ve belge gunumuze gelmemistir. Eldeki gayet kisitli bilgilere gore bu gorusmenin konusu Fransa, Venedik ve Imparatorluk arasinda baris yapilmasi ve bu baris firsati ile Fransa'da kilise islerinin yeni bir duzene sokulmasi ve Osmanlilara karsi bir Hacli Seferi duzenlenmesi olmustur. Fakat bunlar hakkinda detayli bilgiler ve belgeler yoktur.
Papaliginin ilk yillarinda kendinin papa olmadan once toplantiya baslayan [[Besinci Lateran Konsil]] toplantilarini ve muzakerelerini Papa X. Leo tekrar baslatti. Fakat bu toplantilar iki veya uc yil suren devamli bitmek tukenmek bilmeye entrika ve karsilikli sozlu catismalara donustugu iucin bu ekomenik konsilin onamli bir sonuc dogurmayacagi acikca ortaya cikti. Bu konsilda donemin Hristiyanliginin uc ana hedefi oratya cikartildi: Hristiyanlara arasinda barisin surup korunmasi; kilisesin reform edilmesi ve Osmanlilar aleyhine bir Hacli Seferi'nin uygulanmasi. Fakat bu Konsil'in ortay cikardigi daha pratik sonuclar geyet sinirli idi. En onemli basari 9 Aralik 1516 gunu yapilan 11, toplantida "pragmatic Sanction" adli beyannamenin gecersiz oldugunu kabul etmekti. "Pragmatic Sanction" adli beyaname 1438'de Fransa Krali VII. Charles'in yayinlanmisti ve Fransa'da kilise islerinde Papalik kararlari degil de Fransa devletine bagli olan "Genel Kilise Konsili" kararlari onemli oldugu idi. Boylece Fransa ile Papalik ilikileri Papa X. Leo ile Fransa Krali I. Francois arasinda yapilan bir "Konkodat2a bali olacakti ve bu kara ve konkordat 1789'daki Fransa Devrimi'ne kadar yururlukte kaldi. Diger basrdigi isler Pisa Ikilesmesini sona erdirilmesi; Papa [[VI. Alexander]] tarafindan konulan kitaplarin sansur edilebilme yetkisinin devam etmesi ve Osmanlilara karsi bir savas hazirliklarai yapilmak icin Vrupali Hristiyan herkisiden "ozel asar tip" bir vergi toplanmasi olmustu.
1517'de yegeni [[II. Lorenzo de Medici]]'nin Urbino Dukalagi duku olmasi icin yaptigi catismalara Papalik Devletleri askeri ve mali gucu ile destek sagladi. Bu catismalarda Papalik hazinesi buyuk meblaglar sarfedip bosaltildi ve papa X. Leo yegenine destegini Papalik adina bankerlerden borc para alarak devam etti. Subat 1517-Eylul 1517 devam eden savastan sonra II. Lorenzo de'Medici Urbino Duku oldu. Bu kisa savasin Papa X. Leo'ya maliyetinin 800,000 dukat altini oldugu tahmin edilmektedir.
<!--
He is probably best remembered for granting [[indulgences]] for those who donated to reconstruct [[St. Peter's Basilica]], which practice was challenged by [[Martin Luther]]'s [[95 Theses]]. He seems not to have taken seriously the array of demands for church reform that would quickly grow into the [[Protestant Reformation]]. His [[Papal Bull]] of 1520, ''[[Exsurge Domine]]'', simply condemned Luther on a number of areas and made ongoing engagement difficult. He did, however, grant establishment to the [[Oratory of Divine Love]].
He borrowed and spent heavily. A significant patron of the arts, upon election Leo is alleged to have said, "Since God has given us the papacy, let us enjoy it". Under his reign, progress was made on the rebuilding of [[Saint Peter's Basilica]] and artists such as [[Raphael]] decorated the [[Vatican City|Vatican]] rooms. Leo also reorganised the [[Sapienza University of Rome|Roman University]], and promoted the study of literature, poetry and antiquities. His personal arrangements attracted contemporary comment on his possible [[homosexual]]ity. He died in 1521 and is buried in [[Santa Maria sopra Minerva]], Rome.
-->
▲
== Kaynakça==
{{Kaynakça}}
== Dış bağlantılar ==
{{commonscat|Leo_X}}
* "Wikisource" websitesinde "Klemens Löffler, (1913) "Pope Leo X" ''Catholic Encyclopedia (1913) Cilt 9''" maddesi [https://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_%281913%29/Pope_Leo_X Catholic Encyclopedia (1913)/Pope Leo X - Wikisource, the free online library]] {{ing}}
* "Wikisource" websitesinde "Leo X" ''1911 Encyclopædia Britannica, Cilt 14'' https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Leo_%28popes%29/Leo_X - Wikisource, the free online library] {{ing}}
{{başlangıç kutusu}}
{{s-rel|ca}}
{{sıra kutusu| önce = [[II. Julius]] | başlık= [[Papalar listesi|Papa]] | yıllar= 9 Mart 1513 - 1 Aralık 1521 | sonra= [[VI.
{{bitiş kutusu}}
| |||