Ahmet Ferit Tek: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k ufak düzenlemeler |
|||
19. satır:
== Yaşamı ==
=== Ailesi ve öğrenim yılları ===
[[7 Mart]] [[1878]]’de [[Bursa]]'da doğdu. [[İstanbul]]lu bir aileye mensuptur. Babası Maliye muhasebecilerinden Mustafa Reşit Bey, büyük babası kadı Asım Efendi'dir. Annesi Bursalı İbrahim Ağanın kızı Hanife Leyla Hanım'dır.
Öğrenimine Darü’l-Feyz Mektebi’nde başladı. Gülhane Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra asker olma isteği ile [[Kuleli Askeri İdadisi]]'ne girdi. Askeri eğitime [[1894]] yılında girdiği [[Harbiye Mektebi]]'nde devam etti; [[1896]]’da piyade asteğmen rütbesi ile mezun oldu.
Bir sene Erkan-ı Harbiye sınıfında çalıştı. [[1897]] ve [[1898]] yıllarında meşrutiyetçi öğrencilere karşı soruşturma başlatılmıştı. Arkadaşı [[Yusuf Akçura]]’yı korumak istemesi sonucu tutuklandı. 102 gün [[Taşkışla]]’da mahkûm olduktan sonra İstanbul’dan [[Fizan]]’a sürüldü. [[8 Eylül]] [[1897]]’de İstanbul’dan ayrıldı, sürgün edilen diğer mahkumlarla Şeref isimli vapurla yaptıkları bir haftalık yolculuktan sonra [[Trablusgarp]]'a vardı; onları Fizan'a götürecek yol parası temin edilemediğinden Trablusgarp'ta hapsedildiler. Bir yıl boyunca Trabulusgarp’ta zindanda kaldı. [[1898]]’de affedildi ve rütbesi iade edildi. Trablusgarp Fırkası Erkan-ı Harbiye’sinde memuriyete başladı. Eşi [[Müfide Ferit Tek|Müfide Ferit Hanım]] ile Trablusgarp’ta bulunduğu sırada tanıştı.
[[Yusuf Akçura]] ile birlikte 1900 yılında [[Trablusgarp]] kıyılarından bir kayığa binerek [[Tunus]]’a ve oradan [[Paris]]’e kaçtılar. [[Fransa]]’da bir taraftan siyasi faaliyetlere devam ederken diğer taraftan [[Paris]] Siyasi İlimler Mektebi’ne (Ecole Libre des Sciences Politiques) devam ederek, [[29 Haziran]] [[1903]]’te okulu yedinci olarak ve onur ödülü alarak bitirdi.
Öğrenci iken, [[4 Şubat]] [[1902]] tarihinde toplanan I. [[Jön Türk]] Kongresi’ne katıldı. Paris'e gelerek Versailles Lisesi'nde öğrenime başlamış olan Müfide Ferit ile [[1907]]’de evlendi. Bu evlilikten 1914 yılında bir kızı ([[Emel Esin]]) dünyaya geldi.
32. satır:
[[1903]]-[[1908]] tarihleri arasında kesin olarak belli olmayan bir tarihte [[Kazan]]'a gitti ve arkadaşı Yusuf Akçura’yı ziyaret etti. Ziyaretinin ardından, Türkiye’ye dönemediği için [[Mısır]]’a yerleşti. [[Kahire]]'de yayınlanan Türk gazetesinde yazılar yazdı.
[[II. Meşrutiyet]]’in ilanı üzerine [[1908]]'de İstanbul'a dönebildi. Şurayı Ümmet Gazetesi’nde yazılar yazdı. İlk resmi görevi, Mektebi Mülkiye’de « 18. Asır Siyasi Tarihi » derleri vermekti. 1913’te İstanbul’dan uzaklaştırılıncaya kadar bu görevini sürdürdü. Ayrıca [[1909]] yılında [[Ahmet Rıza|Ahmet Rıza Bey]]’in teklif ettiği Meclis-i Mebusan başkatipliği görevini yürüttü.
=== Siyaset Yaşamı ===
==== Meclis-i Mebusan’a Girmesi ====
Kütahya mebusu Saffet Paşa’nın istifası üzerine Kütahya mebusu seçilerek [[18 Kasım]] [[1909]]’dan itibaren Meclis-i Mebusan’da mebus olarak yer aldı. Mecliste [[İttihat ve Terakki Fırkası]]’nı açıkça eleştirmesi, partiden çıkaırılmasına neden oldu (1909). 1912 seçimlerinde meclis dışında kaldı.
==== Milli Meşrutiyet Fırkası ====
Siyasetten uzaklaşmak istemeyen Ahmet Ferit Bey, [[5 Temmuz]] [[1912]] tarihinde [[Milli Meşrutiyet Fırkası]]’nı kurdu. Parti kuruluşunda yer alan diğer arkadaşları [[Yusuf Akçura]], Müderris Zühdü Bey, Mehmed Ali ve Cami Beyler idi. Partinin programında şu fikirler yer alıyordu: "Türkler yüzyıllardır İmparatorluğun hudutlarında çarpıştı. Kendi illerini ihmal etmek durumunda kaldılar. Türk illerinin kalbi olan Anadolu bakımsızdır. Türklerin de kendi milli kaderlerini düşünmesi saati çalmıştır".
[[22 Eylül]] [[1912]] tarihinde partinin yayın organı olan [[İfham Gazetesi]]ni yayına çıkarmaya ve “İfham Kütüphanesi” adı altında bir dizi kitap basmaya başladı. Gazetede ateşli yazılar yazdı. Yazılarında Türklük ve [[İslam]]iyet dayanışmasına büyük önem verdi. Milliyet fikri ve milliyetçilik ülküsünü gerçeklik şuuru ile dengelemeye, her türlü siyasi düşüncenin üstünde değişmez prensip olarak yerleşmesine büyük önem vermiştir.
==== Türk Ocağı’nın Kurulması ====
[[Türk Ocağı]] adlı derneğin Askeri Tıbbiyeliler arasında 1911’de başlayan kuruluş çalışmaları sırasında [[Mehmet Emin Yurdakul|Mehmet Emin Bey (Yurdakul)]] başkanlığında geçici bir idare heyeti kurulmuştu. Resmi olarak [[25 Mart]] [[1912]]'de kurulan [[Türk Ocağı]]’nın ilk Genel Başkanı Mehmet Emin Bey oldu.
==== Savaş yılları ====
[[Balkan Savaşı]] sırasında Çatalca’daki genel karargahta yüzbaşı rütbesiyle bir süre görev yaptı ancak [[Londra Antlaşması]]’nın imzalanması üzerine yeniden gazetesinin başına döndü. Gazete, [[Mahmud Şevket Paşa]]’nın katli hakkındaki bir haber nedeniyle [[13 Haziran]] [[1913]] günü kapatıldı. Mehmet Emin, önce [[Sinop]]’a iki yıl sonra [[Bilecik]]’e sürgün edildi. Bu yıllarda en yakın arkadaşı [[Refik Halit Karay|Refik Halit (Karay)]] oldu. [[I. Dünya Savaşı]], o sürgünde bulunduğu sırada patlak verdi.
==== İşgal yılları ====
Savaş sırasında bağımsızlığını kazanan [[Ukrayna]]’nın merkezi [[Kiev]]’e [[1918]] yılında başkonsolos tayin edildi. Bir yıl sonra ülke [[Bolşevik]] işgaline uğrayınca [[İstanbul]]’a döndü.
Bir süre [[Damat Ferit Paşa]] kabinesinde Nafia Nazırı (Bayındırlık Bakanı) olarak görev yaptı ve Maliye Nezareti’ne vekalet etti. Milli Meşrutiyet Fırkası’ndaki arkadaşlarıyla [[Milli Türk Fırkası]] adında yeni bir milliyetçi siyasi parti kurdu. [[12 Ocak]] [[1920]]’de toplanacak [[Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı|Meclis-I Mebusan’a]] tekrar Kütahya mebusu olarak girmek üzere seçimlerde aday oldu, İstanbul mebusu seçildi. Birkaç ay sonra meclis, işgal güçlerinin baskısıyla kapatılınca milli mücadelenin yürütüldüğü [[Ankara]]’ya geçti.
==== Milli Mücadele Yılları ====
[[30 Mayıs]] [[1920]]’de Ankara’ya gelen Ahmet Ferit Bey, İstanbul mebusu olarak 1. TBMM’de yerini aldı. Birkaç ay sonra Maliye Bakanı oldu ancak bütçe görüşmelerinde çıkan bir anlaşmazlık sonucu diğer bakanlarla birlikte [[16 Mayıs]] [[1921]] günü istifa etti. [[26 Ekim]] [[1921]]’de Bakanlar Kurulu tarafından TBMM Paris temsilcisi olarak atandı, milletvekilliğinden izinli sayıldı. 1923’te [[Lozan Antlaşması|Lozan görüşmelerine]] katıldı.
[[30 Ekim]] [[1923]]’te [[İsmet Paşa]] tarafından kurulan ilk cumhuriyet kabinesinde yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Dahiliye Vekili (İçişleri Bakanı) olarak yer aldı. Görevini, ikinci kabinede de sürdürdü. Bakanlığı sırasında Cumhuriyet tarihinin ilk [[Köy Kanunu]]nu oluşturdu. O devir Anadolu’da yaygın olan eşkıyaya karşı mücadeleye girerek asayişi temin edebildi. Ahmet Ferit Beyin, Dâhiliye Vekilliği sırasında gerçekleştirdiği diğer önemli icraatı ise [[150'likler]] listesini hazırlamış olmasıdır.
=== Diplomatlık Yılları ===
65. satır:
== Eserleri ==
Ahmet Ferit Tek’in, Mekteb-i Mülkiye’de ders verirken okuttuğu takrirleri ''“Tarih-i Siyasi”'' (Mekteb-i Mülkiye 1. sınıf için, 1327/1911, 276 s. taşbaskı), ''“Tarih-i Medeniyet”'' (Mekteb-i Mülkiye 3. sınıf için, 856 s. taşbaskı) adı altında basılmıştır. Her ikisi de sahalarında yazılmış ilk kitaplar arasındadır ve ders teksiri olduklarından çok az sayıda basılmışlardır.
[[Sinop]]’ta sürgün olarak bulunduğu sırada yazıp İstanbul’da yayımlattığı ''“Turan”'' (1330/1914) isimli bir de kitabı vardır.
Bunların dışında 1912 tarihinde ''“Kuvvet ve Siyaset Muharebesi”'' ile ''“Kanun-u Esasi-yi Vilayet”'' isimli iki önemli makalesi, Türk Ocakları yayın organı olan Türk Yurdu Dergisinde çıkmıştır. ''“Türk Ocağı”'' adlı makalesi 1914 tarihli Nevsal-i Milli’de yayımlanmıştır. Türk Edebiyatı Dergisinin 1973 Ekim sayısında ise ''“1972 Başında Dünya Umumi Siyaseti ve Türkiye”'' isimli yarım kalmış bir makalesi kızı Emel Esin tarafından yayımlanmıştır.
| |||