Hamdullah Suphi Tanrıöver: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
k ufak düzenlemeler |
||
21. satır:
'''Hamdullah Suphi Tanrıöver''' (1885, [[İstanbul]] - 10 Haziran 1966, İstanbul), Türk edebiyatçı, yazar, öğretmen, milletvekili, siyasetçi.
[[Kurtuluş Savaşı]] ve cumhuriyetin ilk yıllarında [[TBMM|Meclis'te]] yaptığı coşkulu konuşmaları nedeniyle “''milli hatip''” ve “''cumhuriyet hatibi''” olarak tanınan bir siyaset adamı ve yazardır. Önce [[Fecr-i Ati|Fecr-i Âti Hareketi]] içinde, daha sonra [[Milli Edebiyat]] toplulukları içinde yer aldı. Zamanla siyasi kimliği, şair ve yazar kimliğinin önüne geçti. [[Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı]]'nda ve I., II., III., VII., VIII., IX. dönem TBMM'de milletvekilli olarak bulundu. İki defa Milli Eğitim Bakanlığı yaptı. Siyasi yaşamının yanı sıra [[Türk Ocakları]]'nın başkanlığını yürüttü. Türk Ocakları'nın kapatılmasından sonra 13 yıl Bükreş'te büyükelçilik görevinde bulundu. Yurda geri döndüğünde Türk Ocakları'nı tekrar kurdu; ismi, aralıklarla toplam 34 yıl başkanlık ettiği bu kurum ile özdeşleşmiştir.
== Yaşamı ==
1885’te İstanbul’un [[Aksaray, İstanbul|Aksaray]] semtindeki [[Suphi Paşa Konağı|Abdüllatif Suphi Paşa Konağı’nda]] dünyaya geldi<ref>[http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=2411 Biyografi.net '''Hamdullah Suphi Maddesi''']</ref>. Babası, [[Tanzimat Dönemi]] bilim ve siyaset adamlarından [[Abdüllatif Suphi Paşa]], annesi bir Çerkez kızı olan Ülfet Hanım’dır. Dedesi ilk Osmanlı maarif nazırı [[Abdurrahman Sami Paşa]]'dır<ref name=turkceci>[http://www.turkceciler.com/yazarlar/hamdullah-suphi-tanriover.html Turkceciler.com '''Hamdullah Suphi Maddesi''']</ref>; babası ise devletin 6. Maarif Nazırı olarak görev yapmıştır. Yazar [[Samipaşazade Sezai]], yazarın amcasıdır.
Çocukluğu yoğun bir kültür ortamında geçti<ref name= turkceci/>. Yetiştiği konak, divan edebiyatının son şairlerinin sık sık bir araya geldikleri bir toplantı yeri gibiydi<ref name= adil>[http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=207 Prof. Dr. Adil Dağıstan, “'''Hamdullah Suphi’nin Romanya Büyükelçiliği ve Gagauz Türkleri'''”, ''Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 54, Cilt 18, Kasım 2002'']</ref>. İlk şiirlerini amcası Sezai Bey'in [[Paris]]'te çıkardığı Şura-yı Ummet gazetesinde yayımladı<ref name= turkceci/>.
[[II. Abdülhamid]]’in iradesiyle parasız yatılı olarak Mekteb-i Sultani'de ([[Galatasaray Lisesi]]) öğrenim gördü. Okuldan 1904’te mezun oldu ve meslek olarak öğretmenliği seçti. Ayasofya Rüşdiyesi'nde hitabet ve Fransızca, [[Darülmuallimin]]'de edebiyat, [[Darülfünun]]'da Türk-İslam sanatı dersleri verdi. 1909'da [[Fecr-i Ati]] topluluğuna katıldı. 1911'de bu topluluktan ayrılarak [[Ziya Gökalp]] önderliğindeki [[Genç Kalemler]] çevresinde gelişen [[Milli Edebiyat]] akımına bağlandı.
1912'de milliyetçilik akımının İstanbul'daki merkezi olan [[Türk Ocağı]]'na girdi ve başkan oldu. Aralıklarla toplam 34 yıl bu kurumda başkanlık yaptı (1912-1931, 1949-1959, 1961-1966).
İstanbul'daki işgalci güçlere karşı düzenlenen açık hava toplantılarında hitabetin etkili örnekleri olarak gösterilen konuşmalar yaptı ve güçlü bir hatip olarak tanındı. Son Osmanlı [[Meclis-i Mebusan]]ı (1920) Antalya üyesi olarak seçildi; mecliste [[Misak-ı Milli]] lehine konuşmalar yaptı<ref name=adil/>.
[[Meclis-i Mebusan]]’ın işgal güçleri tarafından kapatılmasından sonra milli mücadeleye katılmak için [[Ankara]]’ya gitti. [[TBMM]] ilk döneminde meclise milletvekili olarak katıldı. İlk kabinede milli eğitim bakanı olarak görevlendirildi, bu görevde bir yıl kaldı. Bakanlığı sırasında ulusal marş için güfte yarışması açıldı. [[Mehmet Akif]]’in yarışmaya katılması için çaba harcayan ve [[İstiklâl Marşı]]’nı etkili sesi ile meclis kürsüsünde okuyan Hamdullah Suphi'dir.
I. ve II. TBMM’de [[İstanbul]] milletvekili olarak TBMM'de yer aldı. 1925 yıllında ikinci kez Milli Eğitim Bakanı oldu. 4 Mart-19 Aralık 1925 tarihleri arasında Milli Eğitim Bakanlığı’nı yürüttü.
Bir yandan da Türk Ocakları Başkanlığını sürdüren Hamdullah Suphi Bey, derneğin merkezini İstanbul’dan Ankara’ya taşıdı. Yeni devletin kültürel yönden teşkilatlanmasında ve Türkiye kültürünün yayılmasında Türk Ocakları’nın büyük rolü oldu. 1931 yılında şube sayısı 278, üye sayısı 32bine ulaştı.<ref name=arikan>[http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s15/arikan.pdf Mustafa Arıkan, Ahmet Deniz, '''Türk Ocaklarını Kapatılışı, Borçları ve Emlakının Tasfiyesi''', ''Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, Güz 2004'']</ref>. Siyasal bir güç niteliği kazanmaya başlayan kurum, Cumhurbaşkanı [[Mustafa Kemal]]’in 25 Mart 1931 tarihli gazetelerde yayımlanan talimatı üzerine 10 Nisan’da kendisini feshetti<ref name=ocak>[http://www.haber10.com/makale/14756 Sinan Tavukçu, '''Atatürk Türk Ocaklarını Neden Kapattı?''' ''Haber10.com, 09.03.2009'']</ref>.
Türk Ocakları’nın kapanmasının ardından 1931'de [[Bükreş]] Büyükelçiliği'ne atandı. 13 yıl sürdürdüğü Bükreş büyükelçiliği sırasında Bükreş’te büyük bir Türk mezarlığı yapılmasını ve Gagauz kasaba ve köylerinde Türkçe eğitim yapan okullar açılmasını sağladı.<ref name=adil/> 1944’te büyükelçilikten emekliye ayrıldı ve siyasete geri döndü.
1945’te [[İçel]] ve 1946'da İstanbul milletvekili olarak yeniden Meclis'e girdi. 10 Mayıs 1949’da İstanbul’da yeniden açılan Türk Ocakları’nın başkanı oldu.
1950 seçimlerinde [[Demokrat Parti]] (DP) listesinden bağımsız Manisa milletvekili, 1954'te yine DP'den İstanbul milletvekili seçildi. 1957'de [[Hürriyet Partisi]] adayı olarak katıldığı seçimleri kaybetti.
Kültür ve siyaset hayatının renkli simalarından ve coşkulu hatiplerinden biri olan Hamdullah Suphi Tanrıöver'in konuşmalarından '[[Dağ Yolu]]' (1928-1931), yazıları da '[[Günebakan]]' (1929) isimli kitaplarda toplanmıştır.
| |||