Ön Bulgarlar: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Düzeltme-İmla |
Ekleme. Alt başlıklar düzenlendi. |
||
3. satır:
[[Dosya:Hazarlar (tr).png|thumb|320px|650 yılında Ön Bulgarlar Karadeniz’in kuzeyinde ilk [[Bulgar Hanlığını]] kurmuşlardı. Sonra [[Hazarlar]] tarafından mağlup edilip batıya ve kuzeye göç etmişlerdir.]]
'''Ön Bulgarlar''' veya '''Protobulgarlar''', asıl kitlesini [[Ogur]] (Otuz-Ogur, [[Onogur|On-Ogur]]) kitlelerinin oluşturduğu, 7. yüzyılda Kafkasların kuzeyi ve [[Aral gölü]] bölgesi ile daha sonra [[İdil Nehri]] ve [[Tuna nehri]] bölgelerinde de yaşamış, [[Türkçe]] konuşan,<ref>[http://www.kroraina.com/knigi/en/sr/sr_1_1.htm Runciman 1930]</ref><ref>Siegert 1985: 46</ref><ref>[http://www.kroraina.com/knigi/da/da_2_2.htm Angelov 1971:] (bulgarca)</ref><ref>[http://www.kroraina.com/knigi/pp2/pp_1_2_1.htm Petrov 1981] (bulgarca)</ref> yarı göçebe [[Türk halkları|Türk]] kökenli bir halk.<ref>Random House Kernerman Webster's College Dictionary, © 2010 K Dictionaries Ltd. Copyright 2005, 1997, 1991 by Random House [http://www.thefreedictionary.com/Bulgar thefreedictionary.com: Bulgar]</ref><ref>Taşağıl, s.280.281</ref><ref>Cemal Anadol, Türkler: Tarihe Hükmeden Millet, Bilge Karınca Yayınları, 2006.</ref> Bulgarlar; [[Sabirler|Sabir]], [[Uz]], [[Hazar]] v.b diğer Türk kökenli halklardan kalıntıları da içlerinde barındırmakla birlikte, [[Fin-Ugor]] kökenli boyların da (Çeremiş, Mordva, Zuryaken, Voltyake) Bulgarların içinde yer aldığı bilinmektedir.<ref>Taşağıl s.281</ref><ref>Artamanov,1962</ref> Ayrıca içlerinde [[Sarmatlar|Sarmat]] ve [[Alanlar|Alan]] kökenli kitlelerin de var olduğu düşünülmekte.<ref>David Marshall Lang, [http://books.google.de/books?id=8EppAAAAMAAJ The Bulgarians: from pagan times to the Ottoman conquest] estview Press, 1976, s.39</ref><ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/84067/Bulgar ''Encyclopaedia Britannica Bulgars''] ''"Many scholars posit the origins of the Bulgars as a Turkic tribe of Central Asia (perhaps with Iranian elements) and suggest that they arrived in the European steppe west of the Volga River with the Huns about 370 ce."''</ref>
== Etimoloji ==
35. satır:
''Ayrıca Bakınız:'' [[Birinci Bulgar İmparatorluğu]]
665'te Büyük Bulgar Hanlığının yıkılışının ardına dağılan Bulgarların bir kolu, 668 dolaylarında Asparuh'un liderliğinde balkanlara geçmiş, 680 yıllarında da [[Birinci Bulgar İmparatorluğu]]'nu kurmuşlardır. Tuna Bulgarları kısa sürede güçlenmiş, Bizans direnişe rağmen 681 yıllında, [[Besarabya]] ve [[Dobruca]] dışında, bütün Kuzey Bulgaristanı, doğuda Karadenizi, güneyde Balkan geçitlerini ve batıda İsker Irmağına kadar olan bölgeyi egemenliği altına almışlardır.
== Dil ve yazı ==
[[Dosya:Bolgar gravestone.JPG|thumb|240px|Süslü Bulgar Runları ile yazılı bir mezar taşı]]
Akademik çevrelerin çoğu tarafından Bulgarların konuştuğu dil, [[Hazarca]] ve [[Çuvaşça]] ile birlikte Türkçenin [[Ogur]] koluna ait bir dil olarak kabul edilir.<ref>[http://www.kroraina.com/knigi/en/sr/sr_1_1.htm Runciman 1930]</ref><ref>Siegert 1985: 46</ref><ref>[http://www.kroraina.com/knigi/da/da_2_2.htm Angelov 1971:] (bulgarca)</ref><ref>[http://www.kroraina.com/knigi/pp2/pp_1_2_1.htm Petrov 1981] (bulgarca)</ref> Bu görüşü destekleyen farklı bulgular da vardır. Ön Bulgarlardan kalan yaklaşık 100 civarında yazılı taş bulunmuştur. Bunların birçoğu [[Orhun alfabesi]] ile runik yazıyla yazılmıştır.(Grek ve Kiril alfabesi ile yazılan yazıtlar da vardır.) Bu yazıtlar ilk kez S. Baichorov tarafından incelenmiştir ve dillerinde birçok Türkçe sözcük saptanmıştır.<ref>Baichorov S.Ya., Ancient Turkic runic monuments of the Europe, Stavropol, 1989 (In Russian)</ref> Buna göre dillerinde sıkça rastlanan "[[Tarkan]]", "[[Batur]]", "[[Han]]" gibi ünvanlar ve diğer birçok Türk dilindeki karşılığı "[[Tengri]]" olan "[[Tangra]]" gibi sözcükler de bu görüşü desteklemiştir. Ayrıca o döneme ait [[Prokopius]], [[Agathias]] ve [[ Menander Protektor]] gibi tarihçiler de Bulgarları [[Hun]] olarak tanımlamıştır.<ref>Maenchen-Helfen [http://www.kroraina.com/huns/mh/mh_1.html Chapter IX. Language]</ref> Bizanslı Patrik 2. Michael Bulgarları [[İskit]] veya [[Sarmatlar|Sarmat]] olarak tanımlamışsa da, bunun klasik bir Bizans geleneği olan halkları bölgesel olarak adlandırmaktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Modern bilim adamları tarafından Bulgarların kökenini açıklamakta kesinlik içermediği için bu bilgi kabul görmez.
Buna rağmen 1990'larda bazı Bulgar akademisyenler, bir takım bulgulara dayanarak Bulgarların konuştuğu dilin [[İran dilleri]]ne ait olduğu hipotezini ortaya atmıştır.<ref>Добрев, Петър, 1995. "Езикът на Аспаруховите и Куберовите българи" 1995</ref><ref>Бакалов, Георги. Малко известни факти от историята на древните българи [http://www.protobulgarians.com/Statii%20ot%20drugi%20avtori/Bakalov-1.htm Част 1]<!--The author, a very prominent Bulgarian historian, mentions three linguists as opponents of the Turkic theory. The first one is Omeljan Pritsak, who in fact was one of the principal proponents of the Turkic theory (see Mosko Moskov, Imennik na balgarskite hanove). The second one is a French linguist, Denis (?), who apparently said in 1921 that "at times one may wonder whether the language really was Turkic or simply had a lot of Turkic loanwords".{http://www.protobulgarians.com/Kniga%20AtStamatov/Izvori%20-%202%20chast.htm) - neither up-to-date, nor categorical. The third one is Cvetana Tafradzhiyska, who was a Bulgarian specialist in Mongolian studies. She based her support of the Iranian theory on historical rather than linguistic considerations (http://www.bgbook.dir.bg/book.php?ID=7237). She may be the only modern linguist who supported it, I'm not sure that's enough of a reason to mention her here.--> [http://www.protobulgarians.com/Statii%20ot%20drugi%20avtori/Bakalov-2.htm част 2]</ref><ref>Димитров, Божидар, 2005. 12 мита в българската история</ref><ref>Милчева, Христина. Българите са с древно-ирански произход. Научна конференция "Средновековна Рус, Волжка България и северното Черноморие в контекста на руските източни връзки", Казан, Русия, 15.10.2007</ref>Bugün bu iddiayı destekleyenlerin çoğu, bunun nedeninin aslında İran dillerinin Türk dilleri üzerindeki etkisinden kaynakladığı gibi "ara" bir tutum sergilerken,<ref>Бешевлиев, Веселин. Ирански елементи у първобългарите. Античное Общество, Труды Конференции по изучению проблем античности, стр. 237-247, Издательство "Наука", Москва 1967, АН СССР, Отделение Истории.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Saarbrücken). IRANICA PROTOBULGARICA: Asparuch und Konsorten im Lichte der Iranischen Onomastik. Academie Bulgare des Sciences, Linguistique Balkanique, XXVIII (1985), l, 13-38</ref><ref>Rasho Rashev. On the origin of the Proto-Bulgarians, p. 23-33 in: Studia protobulgarica et mediaevalia europensia. In honour of Prof. V. Beshevliev, Veliko Tarnovo, 1992.</ref> diğer bazı Bulgar akademisyenler bu görüşe karşı çıkmaktadır.<ref>Йорданов, Стефан. Славяни, тюрки и индо-иранци в ранното средновековие: езикови проблеми на българския етногенезис. В: Българистични проучвания. 8. Актуални проблеми на българистиката и славистиката. Седма международна научна сесия. Велико Търново, 22-23 август 2001 г. Велико Търново, 2002, 275-295.</ref><ref>Надпис № 21 от българското златно съкровище “Наги Сент-Миклош”, студия от проф. д-р Иван Калчев Добрев от Сборник с материали от Научна конференция на ВА “Г. С. Раковски”. София, 2005 г.</ref>
== İnançları ==
Ön Bulgarların dini [[Tengricilik]] idi ve "''Tangra''" Bulgarların en büyük tanrılarına verdiği addı. Tangra, eski türk tanrısı [[Tengri]]nin Ön bulgarlardaki adıdır. Neredeyse bulunan her yazılı taşta adı geçmektedir. <ref>University of Saskatchewan, Andrei Vinogradov, Din bilimi ve Antropoloji bölümü, Kasim 2003 [http://library.usask.ca/theses/available/etd-01192005-154827/unrestricted/tezispdf.pdf Sayfa 78]</ref> Bulgarlardan kalan yazıtlardaki Tangra/Tengri runik harflerle (
''"Ön Bulgarların inançlarının ana hatları [[Animizm]], [[Şamanizm]], [[Totemizm]], atalara ibadet ve en mühim tanrıları Tangra’ya ibadet etmeleri ile birlikte derli toplu bir din görünümünü vermektedir ([[Tengricilik]]). Bıraktıkları yazılar ve kazılarda gün ışığına çıkarılan kalıntılar, diğer dinlere karşı çok toleranslı olduklarını gösteren kanıtlarla doludur. Daha henüz Karadeniz’in kuzeyinde kurulmuş olan ilk Bulgar devletinde bile, aralarında [[Hristiyanlık|Hristiyanlar]]ın, [[Musevilik|Musevilerin]] ve hatta [[Budizm|Budistlerin]] bulunmuş olduğunu bilmekteyiz."'' -Bojidar Dimitrov <ref>Bojidar Dimitrov, Bulgaria Illustrated History, Şubat `94</ref>
Satır 58 ⟶ 57:
Ön Bulgarlar semavi objeleri de kutsal saymışlardır; güneşi, ayı ve o zamanlarda tanıdıkları beş gezegeni: [[Jüpiter (gezegen)|Jüpiter]], [[Venüs (gezegen)|Venüs]], [[Merkür (gezegen)|Merkür]], [[Merih]] ve [[Satürn (gezegen)|Satürn]]. Ön Bulgar hanlarının mühürleri "Tangra" anlamına gelen run işaretinin, bu beş gezegenin işaretleri ile çevrili bir simgedir.
Gök tanrısı Tangra’ya kurban etmek için beyaz atları tercih etmişlerdir. Kurban edilen hayvanın iç organları ile
Daha sonra 865'te [[Tuna Bulgarları]] Hristiyanlığa geçmiş, 10. yüzyıl'ın başlarındaysa [[İdil Bulgarları]] İslam dinini kabul etmiştir.
== Gallery ==▼
<gallery perrow=5>
Image:Bulgaria-Fanagoria-01.JPG
Satır 88 ⟶ 89:
{{Türk tarihi-taslak}}
[[Kategori:Ön Bulgarlar ]]
[[Kategori:Türk
[[Kategori: Tarihteki Türk halkları]]
[[Kategori:Tengricilik ]]
|