Vega (yıldız): Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Sayfa içeriği 'hacked by vavuli' ile değiştirildi |
2007-04-12 20:38:27 tarihli Dünya vatandaşı sürümü geri getirildi. |
||
1. satır:
{{Diğer anlamı|Vega}}
[[Resim:vega_(yildiz)_1.gif|frame|right|Lir Takımyıldızı ve Vega]]
'''Vega''', [[Lir Takımyıldızı]]'nda (esk. "Kanun Takımyıldızı") yer alan en parlak [[yıldız]].
----
{|
| Yıldızın adı
| :
| Vega (Bayer: Alpha Lyrae, Flamsteed: 3 Lyrae)
|-
| Takımyıldızı
| :
| Lir (Latince: Lyra, İngilizce: Lyre)
|-
| Görünür kadiri
| :
| 0,03
|-
| Mutlak kadiri
| :
| 0,58
|-
| Tayf türü
| :
| A0Va
|-
| Uzaklığı
| :
| 26 ışık yılı
|}
----
Vega sözcüğü [[Arapça]] ''en nasr el vakî'' (النسر الواقع - avına çullanan kartal) ifadesindeki ''vakî'' (düşen) kelimesinden [[Latince]] yoluyla [[Türkçe|Türkçeye]] geçmiştir. [[Dünya]]'dan yaklaşık 26 [[ışık yılı]] uzakta olan Vega, belirgin bir mavi ışıkla parlar ve 0,03 ile 0,04 arasında değişen [[büyüklük|görünür büyüklüğüyle]], gökyüzünün en parlak 5. yıldızıdır. [[1840]] yılında Vega'nın [[paralaks|paralaksının]] (Biri Dünya'nın merkezinden, diğeri yeryüzünde bulunan bir kimsenin gözünden çıkan iki doğrunun, bir gökcisminin merkezinde birleşerek oluşturdukları düşünülen açı.) [[Rusya|Rus]] gökbilimci [[Friedrich Georg Wilhelm von Struve]] tarafından bulunması, yıldızlararası uzaklıkların hesaplanması bakımından önemli bir olaydır. Vega aynı zamanda, fotoğrafı çekilen ilk yıldızdır ([[1850]]).
Lir Takımyıldızı'nda yer alan Vega, [[Kartal Takımyıldızı]]'ndaki [[Altair]] ve [[Kuğu Takımyıldızı]]'ndaki [[Deneb]]'le birlikte yaz üçgeninin köşelerini oluşturan yıldızlardan biridir. Vega, bir zamanlar "[[kutup yıldızı]]"ydı. [[Güneş]] ve Ay'ın çekim kuvvetlerinin etkisiyle, Dünya'nın [[ekvator]] bölgesindeki şişkinlik, gezegenin eksensel hareketinde bir tereddüte yol açmaktadır. Buna bağlı olarak 26.000 yılda bir oluşan yörüngesel salınım, yıldızların gökyüzündeki konumlarını da yavaş yavaş değiştirmektedir. Bu nedenle Vega, yaklaşık 11.500 yıl sonra tekrar "kutup yıldızı" konumunda olacaktır.
[[Tayf]] türü A, yüzey sıcaklığı 9.500 Kelvin derece olan Vega, Güneş'ten yaklaşık 50 kat daha parlak bir yıldızdır. Kütlesi ise Güneş'in kütlesinin 2,5 katından fazladır. Bu nedenle, iç yakıtını Güneş'ten çok daha hızlı tüketmektedir. Vega'nın ömrünün Güneş'in ömrünün %10'undan bile kısa olacağı tahmin edimektedir. Buna göre Vega, yaklaşık 1 milyar yıl sonra sönmüş bir yıldız olacaktır.
[[1983]] yılında Kızılötesi Gökbilim Uydusu ("Infrared Astronomy Satellite", IRAS), yıldızın [[kızılötesi]] ışın yayan ve taneciklerden oluşan büyük bir haleyle çevrelendiğini saptadı. Disk biçimindeki bu hale daha çok sıcak bir toz bulutuna benzemektedir ve yıldızın merkezinden yaklaşık 815 [[astronomik birim]] uzağa kadar yayılmaktadır. Vega'ya benzer pekçok başka yıldız da ([[Fomalhaut]], [[Denebola]], [[Merak]] gibi) benzer bir diske sahiptir. Vega'nın dönüş ekseninin Dünya'ya dik olduğu, onu çevreleyen disk biçimli toz bulutunun ise yüzünün bize dönük olduğu gözlenmiştir. Yani, yıldızı çevreleyen disk, Güneş'i çevreleyen ve gezegenleri içeren kuşağa benzer biçimde konumlanmıştır. Bu nedenle, Vega'nın bir gezegen sistemi olabileceği ya da böyle bir sistemin oluşmakta olduğu düşüncesi ağırlık kazanmıştır.
[[Resim:vega_(yildiz)_2.gif|frame|right|Vega ve Güneş]]
[[Helen Walker]] ve ekibinin [[İngiltere]]'deki Rutherford Appleton Laboratuar'ına bağlı Kızılötesi Uzay Gözlemevi'nde (Infrared Space Observatory) yürüttüğü çalışmalar, Vega'nın diskinin 200 [[mikron]] büyüklüğünde, yani tipik [[yıldızlararası toz|yıldızlararası tozdan]] 200 kat daha büyük taneciklerden oluştuğunu ortaya çıkardı. [[2002]] yılında ise gökbilimciler, toz bulutunun iki ayrı noktada yoğunlaşarak uç verdiğini duyurdular. Bunlardan biri yıldızın güney batısında, yıldızdan 60 astronomik birim uzakta, diğeri de kuzey doğusunda, yıldızdan 75 astronomik birim uzakta yer almaktaydı. Bu duruma, dışmerkezli (eksantrik) bir yörünge çizen ve görülemeyen bir gezegenin yol açıyor olabileceği düşünülmektedir. Hesaplamalara göre, ancak sarmal bir toz bulutunun içinde dışmerkezli bir yörünge çizmekte olan bir gezegen, yıldızdan uzaktaki iki ayrı noktada bir yoğunlaşmaya neden olabilir. Bu durumun [[Güneş Sistemi]]'nde görülmemesinin nedeni ise, gezegenlerin yörüngelerinin böyle bir etkiyi oluşturacak ölçüde dışmerkezli olmamasıdır. Güneş Sistemi dışında bulunan çok sayıda gezegenin yörüngelerinin dışmerkezli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, [[asimetri|asimetrik]] toz yoğunlaşmalarının, dış uzaydaki gezegen sistemlerinin ortak özelliklerinden biri olduğu düşünülmektedir.
Öte yandan, bu etkiye bir gezegenin neden olduğu varsayımı dışında, çok büyük [[göktaşı|göktaşlarının]] çarpışmalarının da neden oluyor olabileceği ileri sürülmektedir. Ancak, her ne kadar eldeki verilerle tersi kanıtlanamasa da, Vega'nın iki yanında, biribirine karşıt yönlerde oluşan böylesi büyük çarpışmaların gerçekleşme olasılığı oldukça düşüktür. Eğer Vega'nın gezegenleri varsa, bunlarda [[yaşam|yaşamın ]] gelişmiş olması olanaksız gibidir. Kütlesi Güneş'in kütlesinin 2,5 katından fazla olan Vega'nın henüz 200 milyon yıllık geçmişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu sürenin, ilkel canlıların gelişmesi için bile çok kısa olduğu söylenebilir.
== Kaynakça ==
* Microsoft Encarta96 Encyclopedia
* Software Toolworks Encyclopedia, 1992
* The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy and Spaceflight
* "Stars and Star of the Week", Prof. Jim Kaler
[[Kategori:Yıldızlar]]
[[bn:অভিজিৎ (তারা)]]
[[ca:Vega]]
[[cs:Vega]]
[[de:Wega]]
[[el:Βέγας]]
[[en:Vega]]
[[es:Vega (estrella)]]
[[fa:نسر واقع]]
[[fi:Vega]]
[[fr:Alpha Lyrae]]
[[ga:Vega (réalta)]]
[[he:וגה]]
[[hr:Vega]]
[[it:Vega]]
[[ja:ベガ]]
[[ko:베가]]
[[lt:Vega]]
[[nl:Wega]]
[[nn:Stjerna Vega]]
[[no:Vega (stjerne)]]
[[pl:Wega]]
[[pt:Vega (estrela)]]
[[ru:Вега]]
[[sk:Vega]]
[[sv:Vega (stjärna)]]
[[uk:Вега]]
[[vi:Sao Chức Nữ]]
[[zh:織女一]]
| |||