|
:''Bu madde bir kişi hakkındadır. Kişinin ismini almış olan mezhep için lütfen [[Eşarilik]] maddesine bakınız.''
{{İslam itikad mezhep}}
'''Ebu Hasan Eş'ari''', ([[873]] - [[935]]) ([[Arapça]]: ابو الحسن بن إسماعيل اﻷشعري), Asıl adı '''Ebu’l-Hasan Ali El- Eş’ari'''dir. [[Eşarilik]] [[İtikadi Mezhepler|itikadi mezhebinin]] kurucusudur. [[Ehl-i Sünnet]]in [[itikat]]taki iki [[imam]]ından biridir. Hicri 260 veya 266 (m. [[879]] yılında [[Basra]]'da doğdu, 324 veya 330 (m. [[941]]) da [[Bağdat]]'ta vefât etti.Küçük yaştan itibaren ilim tahsiline yönelen Ebül-Hasan-ı Eşari; tefsir, hadis, fıkıh ilimlerini zamanının meşhur alimlerinden olan Zekeriyya bin Yahya es-Saci, Ebu Halife el-Cümeyhi, Sehl bin Serh, Muhammed bin Yakub el-Mukri, Abdurrahman bin Halef ed-Dabi’den öğrendi. Ebu İshak Mervezi’nin hadis derslerine devam etti. Üvey babası ve Mutezile kelamcılarından olan Ebu Ali el-Cübbai’den kelam ilmini öğrendi. Kırk yaşına kadar Mutezile bozuk yolu üzerinde bulundu. Bu fırkanın meşhurları arasındaydı. Yazdığı kitaplarında Mutezilenin fikirlerini müdafaa etti. Kırk yaşından sonra bozuk yolda olduğunu anladı. Tövbe edip Ehli sünnet alimlerinin bildirdiklerine tabi oldu. Kendini yetiştirip, Ehli sünnetin iki imamından biri oldu.
Önceden Mutezile yolu üzere yazdıkları ve bildiklerinin yanlış olduğunu herkese bildirdi. Ehli sünnet itikadı üzere kitaplar yazıp, dağıttı. Ömrünün sonuna kadar bu doğru itikadın yayılması için uğraştı.
Ebül-Hasan-ı Eşari hazretlerinin Ehli sünnet mezhebine geçmesi ile kelam ilmi, mutezilenin elinden kurtulmuş oldu. Onların elinde tehlikeli ve zararlıyken, doğru yolda gidenlere rehber oldu. Onun Ehli sünnete geçmesi, Ehli sünnet itikadının yayılmasında büyük bir zafer olmuştur. O zaman tesirli ve zararlı olan Mutezile yolu mensupları, İmamı Eşari tarafından susturuldu. Mutezile taraftarlarını öyle zorlayıp sıkıştırdı ki, hepsi onun karşısında cevap vermekten aciz kaldı. Üvey babası ve hocası olan Ebu Ali el-Cübbai ile yaptığı münazaralarda onu mağlub etti.
Tasavvuftan pay almış olan Ebül-Hasan-ı Eşari eser yazmak, münazaralara girmek ve kıymetli talebeler yetiştirmek suretiyle Ehli sünnet itikadının yayılması ve böylece insanların saadete kavuşması hususunda büyük hizmetler yaptı. Ebu Abdullah Muhammed bin Abdullah, Ebül-Hasan-ı Bahili, Kadı Ebu Bekr Bakıllani, Ebu Abdullah bin Hafif Şirazi, Hafız Ebu Bekr Cürcani, Şeyh Ebu Muhammed Taberi el-Iraki, Zahir bin Ahmed Serahsi, Ebu Abdullah es-Sayrafi gibi büyük alimler yetiştirdiği talebelerden bazılarıdır.
Hayatının kırk yaşından sonraki kısmını Ehli sünnetin müdafaası ve Mutezileye karşı mücadeleyle geçiren Ebül-Hasan-ı Eşari, 935 (H.324) veya 941 (H.330) tarihinde Bağdat’ta vefat etti. Basra Kapısı ile Kerh arasındaki kabristana defnedildi.
İmamı Eşari, Ehli sünnetin itikatta iki imamından biridir. İtikatta diğer imam da, İmamı Matüridi’dir. Ehli sünnetin reisi ise İmamı Azam’dır.
ESERLERİ:
İmamı Eşari’nin bilinen elli beş kadar eserinden bazıları şunlardır:
1. Kitab-ül-Füsul: Mülhitler (dinsizler), tabiatçı felsefeciler, dehriler ile zamanın ve alemin kadim olduğuna inananlara reddiyedir. Bu kitapta; Brehmenler, Yahudiler, Hıristiyanlar ve Mecusilere de cevaplar vermiştir.
2. Mucez: On iki kitaptır.
3. Halk-ül-Ef’al.
4. El-Luma fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeygi ve’l Bida’ : Kur’an-ı kerim, Allahu Teala’nın iradesi, Allahu Teala’nın görülmesi, kader, istitaa, va’d ve va’id ve imamet meselelerinden bahseden on bölüm ihtiva eden kıymetli bir kitaptır. İmamı Eşari hazretlerinin bu mevzularda söyledikleri hakkında iyi bir kaynaktır.Yakın zamanda Mısır’da ve Beyrut’ta basılmıştır. Beyrut baskısında, ayrıca Richard J.Mc. Carthy tarafından bir mukaddime ve İngilizce tercümesi vardır. Spitta, bu eseri hülasa etmiş, Joselp Hell tarafından Almancaya tercüme edilmiştir.
5. Risalet-ül-İman: Spitta Almancaya tercüme etmiştir.
6. Kitab-ul-Funun: Mülhitlere (dinsizlere) cevap olarak yazılmıştır.
7. Kitab-ün-Nevadir: Kelam ilminin inceliklerini anlatır.
8. Dehrilerin (dinsizlerin) Ehli tevhide karşı yaptıkları bütün itirazlarının toplandığı bir kitap.
9. El-Cevher fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeygi ve’l-Münker.
10 Nazar, istidlal ve şartları hakkında Mutezile alimlerinden Cübbai’nin suallerine verilen cevaplar.
11. Mekalat-ül-Felasife: Felsefecilere cevap olarak yazılmış bir eserdir. Kitap üç makaleyi ihtiva eder. Eserde İbn-i Kays ed-Dehri’nin bazı şüpheleri, Aristo’nun sema (gök) ve alem hakkındaki fikirleri çürütülmüş; hadiseleri, saadet ve şekaveti (kötü durumu) yıldızlara bağlayanlara lazım gelen cevaplar verilmiştir.
12. Cevab-ül-Horasaniyyin: Çeşitli meseleleri ihtiva eder.
13. Makalat-ül-İslamiyyin: Bu eserinde itikadi fırkalardan ve kelam ilminin ince meselelerinden bahsetmektedir. Mezhepler tarihinin temel kitaplarından olan eser matbudur (basılmıştır).
14. El-İbane an Usul-üd-Diyane: Ehli sünnet dışı fırkaların reddi için yazılmış olup, bu husustaki delilleri içinde toplamaktadır. İngilizce tercümesi ile birlikte basılmıştır.
15. Kavl-ül-Cumlat.
16. Eshab-ül-Hadis ve Ehl-üs-Sünne fi’l-İtikad (Basılmamıştır).
17. Risalet-ül-İstihsan el-Havdu fi İlm-il-Kelam: Basılmıştır. İngilizce tercümesi vardır.
18. İzah-ül-Bürhan et-Tebyin ala Usuliddin.
19. Kitab-ül-Ulum.
20. Tefsir-ül-Kur’an eş-Şerh vet-Tafsil: İbn-i Asakir’in bildirdiğine göre, Ebül-Hasan Eşari’nin tefsiri 70 veya 300 ciltti.
İmamı Eşari’nin ayrıca Risale Ketebeha ila Ehli’s-Sugur bi Bab-ül-Evbab adlı eseri vardır. Kitap, Kafkas Dağlarının Hazar Denizi ile bitiştiği yerde Bab-ül-Ebvab (Demirkapı yahut Derbend) denilen kasabanın alimlerine yazılmıştır. Bu eser, Ehli sünnet vel-cemaat akaidini geniş olarak anlatmaktadır.
{{islam-biyo-taslak}}
| 