Gazan: Revizyonlar arasındaki fark

Esas karısı olan [[Kökeçin]], ona [[Marko Polo]] tarafından Çin'den getirilmiştir. 1291'de [[Kubilay Han]], Moğol prensesi Kökeçin'i evlendirileceği İlhan hükümdarı Argun Han'a götürmesini Marko'dan rica etti. Marlo Polo [[Qanzhou]]'dan yola çıkıp deniz yolu ile önce [[Sumatra]]'ya, ordan [[Hindistan]] üzerinden [[Pers İmparatorluğu]]na gitti, nihayet 1293 veya 1294'te İlhanlı İmparatorluğuna vardı. Vardığında Argun Han ölmüş, krallık Gahatu tarafından yönetilmekteydi. Marko, Köçekin'i yeni İlhan'a teslim etti. Gazan tahta çıkınca Prenses onunla evlendi.

Gazan [[Çince]], [[Arapça]] ve "Frenkçe" (muhtemelen [[Latince]]) dahil çeşitli diller biliyordu. Batılılarla yakın bağlar kurmuştu, yüzlerce batılı maceracı onun hizmetinde çalışıyordu.<ref>Roux, p.410</ref>

[[İlhanlılar]]’ın dördüncü sultanı olan ''Mahmud Gazan'' M. 1295 / H. 693 tarihinde İlhanlılar tahtına oturdu. Önceleri Hulâgu’nun yolunda yürüyen bu sultan Emir Nevruz’un sayesinde Müslüman oldu.<ref>''Tarih-î Vassâf''.</ref><ref>Namık Kemal, ''Emîr Nevrûz''.</ref><ref>''Tezkere-î Devlet Şah [[Semerkand]]î'', Sayfa 213. <small>(Bahri Âbâd’da oturan [[Necmüddin Kübra|Necmüddin Kübrâ]] halifelerinden Sâd’ed-Dîn Hamevî’nin oğlu meşhur “Sadr’ed-Dîn İbrahim,” Gazan’ın sarayına davet edildi. ''“Mahmud Gazan Han”'' bu âlimin huzurunda Müslüman olarak tasavvufa intisap etti.)</small></ref><ref>''Hâbib’üs-Siyer'', Cilt 3, Sayfa 125. <small>(Diğer bir yazar, bu şahsın “Sadr’ed-Dîn İbrahim” değil de, Şeyh “Nûr’ed-Dîn Keylî” halifelerinden “Hoca Sâd’ed-Dîn Kutlu Halid Kazvinî” olduğunu ve aynı zamanda [[Gazan Mahmud Han|Gazan]]’ın yalnız kendisi değil de bütün ordusu ve maiyetiyle birlikte İslâma girdiğini nakletmektedir.)</small></ref> Hâkanın [[İslâmiyet]]i kabulünde en önemli etkiyi “Kutb-ûd-Dîn Şirâzî” ile kardeşi “Kemal’ed-Dîn Şirâzî” yapmışlardı. Mahmud Gazan’ın dokuz yıl süren saltanatı süresince İran’daki bütün [[Moğollar]] [[İslâm]] dinine girdi.

''"Mahmud Gazan"'' hayâtında Tebriz’in batısında kendisi için bir türbe, fukaha için medreseler, sûfîlere ait medreseler yaptırdı ve bunların imarı için vakıflar bağladı.<ref>''Tarih-î Vassâf'', Cilt 3, Sayfa 382.</ref> Meşhur Kutb’ûd-Dîn Şirâzî<ref><small>([[Anadolu Selçuklular]] devrinde ün yapmış hikmet ve felsefe âlimlerindendi. Muin’ed-Dîn Pervane’nin Kayseri’deki medresesinde müderrislik yaptı.)</small></ref>, Numam Tebrizî<ref>''Tezkire-î Devlet Şah'', <small>(Sa’di Şirazî ile aralarında bazı lâtifeler geçmiştir. H. 713 / M. 1314 yılında vefat ederek Tebriz’de yaptırdığı hankahına defnedilmiştir.)</small></ref>, [[Reşidüddin Hamedani|Vezir Hoca Reşid’ed-Dîn]]<ref>Leclerc: Historie de la medecine arabe, 133. <small>(Meşhur Câmi’ût-Tevârih yazarıdır. Doktorluk ile İlhanlı sarayına giren bir âlimdi. Elli yıl [[İlhanlılar]]’a vezirlik yaptı. [[Gazan Mahmud Han|Gazan Han]] ve [[Olcaytu]] devirlerinde çok büyük kütüphaneler yaptırdı. Bütün servetini îlim müesseselerine harcadı. H. 718 / M. 1318 yılında katledildi.)</small></ref>, [[Barak Baba|Burak Baba]] <ref>''İkd-ûl’Cûmman''. <small>[Basılmamış olan bu eser yirmi üç ciltten müteşekkil olup, hepsi Veliy’üd-Dîn Efendi Kütüphanesi’nde mevcuttur.] </small></ref><ref>''Dûrer-ul’Kâmine''.</ref><ref>Hilmi Ziya, ''Mihrap'', Cilt 2, Sayfa 441.<small>(Burak Baba Risaleleri, Mülga Unkapanı Dergâhındaki Kütüphane, İstanbul, H. 853, Farsça, Mihrap mecmuasındaki tek nüsha.)</small></ref> Mevlâna [[Celâleddîn Rûmî]]’nin torunu Ulu Arif Çelebi<ref>Eflâkî. <small>([[Celâleddîn Rûmî]]’nin oğlu [[Sultan Veled]]’in ilk üç evlâdından tek hayatta kalanıdır. H. 719 yılında 49 yaşında vefat etmiştir. Gazan Han Irak – Acem seyahatinde kendisini ziyaret etmiştir.)</small></ref> gibi büyük âlim ve mutasavvıflara pek çok ihsanlarda bulunmuştu. H. 701 / M. 1302 yılında vefat etti.<ref>''Şecere-î Evşal-î Türkiye'', Sayfa 170, Rıza Nûr baskısı, İstanbul.</ref>

Nevruz, İslam'ı zorunlu kıldı ve her türlü diğer dini yasakladı, Hıristiyan [[kilise]]ler, [[sinagog]]lar ve budist [[pagoda]]lar yakıp yıktırdı, bu dinlerin din adamları öldürttü. Herkesi [[türban]] giymeye mecbur tuttu. Gazan bu zulümlere karşı çıktı. Bir ferman yayınlayıp Hıristiyanların [[cizye]]den muaf tuttu, ve "kimse dinini terketmeyecek, katolikler alışık oldukları şekilde yaşamaya devam edecekler" diye ilan etti.<ref>Foltz, p.129</ref> Mar Yaballaha was reestablished in his functions in 1296, signaling a return to previous policies.<ref>Roux, p.431</ref>

Gazan iktidarını pekiştirdikten sonra Nevruz'un taraftarlarını yakalattırdı ve öldürttü (Mart 1297) Nevruz kaçmak zorunda kaldı, [[Herat]] valisinin yanına sığındı, ama vali tarafından Gazan'a teslim edildi ve ardından idam edildi.<ref name="Roux, p.432">Roux, p.432</ref> Gazan, entrika çevirdiğinden şüphelendiği kumandan ve derebeylerini şiddetle bastırarak egemenliğini kurdu.

1298'de Anadolu'da Sülemiş adlı Moğol valisi Gazan Han'a isyan etti. 50.000 tecrübeli askerden oluşmuş bir ordu oluşturdu. 1299'da Gazan'ın kumandanı Kutlukşah gelip isyanı bastırdı. Bir yıl içinde Sülemiş'in mütefiği Türkmenler kaçmış, Sülemiş ve yaverleri öldürülmüştü. Bu ayaklanma Gazanı endişelendirmişti, çünkü kendisi Memlûklara karşı bir sefere hazırlanıyordu. Anadolu'nun desteğini kazanmak için Anadolu beylerine para basma hakkı verdi. Bu dönemde Anadolu'nun tüm darphaneleri İlhanlı gümüş sikkeleri bastılar. <ref>{{Kitap kaynağı| yazarlar= Reuven Amitai, Reuven Amitai-Preiss, David Morgan| başlık= The Mongol Empire and Its Legacy|yazar= |yayımcı= BRILL |sayfalar=287 |yıl= 1999| url= http://books.google.com/books?id=OqflvIsBT_4C}}</ref>

Bu savaşlar 1299-1303 arasında gerçekleşmiş, hava şartları nedeniyle seferler kış aylarına rastlatılmıştır.

Ancak Moğol birlikleri ve [[Ermeni]] müttefikleri önce [[Humus, Suriye|Humus]]'ta 30 Mart 1303'te, ardından Nisan 1303'te kesin bir şekilde Marj al Saffar savasından yenildiler.<ref name=demurger-158>Demurger, p. 158</ref> Bu Moğolların Suriye'ye son saldırısı olmuştur.<ref>Nicolle, p. 80</ref>

1303'te [[Gazan Mahmud Han]] Edward I'e mektup yollayarak Memlûklara karşı yardımlarına karşılık olarak [[Kudüs]]'ü onlara vereceği vaadini tekrarladı.<ref>Encyclopedia Iranica article</ref> Ama 10 Mayıs 1304'te Gazan öldü ve Haçlıların Kudüs'ü kolaylıkla ele geçirebilme düşleri de sona erdi.