Uygurca: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
113. satır:
*'''[[Ⱬ]]''' veya '''[[Z̦]]''': Türkçedeki J sesidir. Uygur Türkleri tarafından da kullanılmakta olan, [[Pinyin]] adı verilen ve Çinceyi Latin alfabesine çevirmekte kullanılan sistemin Uygur alfabesine uyarlanmış biçiminde Türkçedeki J sesini karşılar.
*'''[[Ƣ]]''': ''Uniform Türk Alfabesinde yer alır.'' Hırıltılı bir G sesidir ('''[[Ģ]]'''). “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır (Kiril '''[[Ӷ]]''', ''Ghe''). Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer ('''Ř'''). Arapçadaki Gayın ('''[[غ]]''') harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: ''Doƣan (Doģan)''. Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir. Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızca’da Ğ harfi sesli harflerin ard arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: ''Uur (Uğur)''.
*'''[[Ə]]''': ''Azerice’de, Tatarca’da, Gagavuzca’da ve Türkmence’de kullanılır.'' Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir E harfidir. Normal E harfine göre daha kısa ve serttir. Ayrıca A ve E arası bir ses olarak öngörülür ('''[[Æ]]'''). Ses ve harf karşılığı olarak Arapça’da ve Almanca’da da bulunur. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azerice’de yoğun olarak kullanılır. İnce bir harf olduğu halde kalın uyumludur. Bu harfi içeren sözcüklerin aslında Büyük Ünlü Uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamıyor olması bu nedenledir. Örneğin: ''İncä/İncə''. Türkçe’de Selçuk ismi diğer Türk dillerinde “Sälçuk / Səlcuk” olarak, Akçe sözcüğü ise “Akçä / Akçə” olarak yazılır. '''[[Ə]]''' harfi kimi latin alfabelerinde, özellikle el yazılarında '''[[Ǝ|Э]][[ə]]''' biçiminde de kullanılır
* '''[[Ⱪ]]''' veya '''[[Ķ]]''': ''Türkî Kiril Alfabelerinde yer alır'' ('''[[Қ]]'''). Gırtlaktan çıkan ve Q sesine oldukça yakın olan kalın bir K sesi olarak okunur ve söylenir. Örneğin: ''Ķurt, Ķoyun, Ķardaş'' (Kardeş). K sesleri gırtlaktan ve kalın olarak çıkarılır. Kazakça ''Қасқыр'' (''Ⱪasⱪır'': Kurt), ''Қой'' (''Ⱪoy'': Koyun) sözcüklerinde olduğu gibi. Bu sözcüklerdeki K sesleri gırtlaktan ve kalın olarak çıkarılır. Başkurtça'daki ''Ҡалын'' (Kalın) sözcüğünün çevirisi ''Ⱪalın'' olarak yapılır ve okunuşu Qalın (Kalın/Galın) biçimindedir. Baştaki K veya G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. Türkçedeki İnceltme İmi ile yazılan bazı sözcüklerin okunuşunda aslında K harfinin de incelmesi söz konusudur. Örneğin: ''Ⱪar'' ve ''Kâr''... Pek çok lehçe ve şivede Q sesine dönüşmüştür. Örneğin: ''Qayın (Kayın)…''
*'''[[Ñ]]''': ''Tatarca’da, Türkmence’de kullanılır.'' Genizden çıkarılan N ve G karışımı bir sestir ('''[[Ņ]]'''). Bazen de NG/NĞ olarak öngörülür. Pek çok ağızda N veya Ğ sesine dönüşmüştür. Osmanlıca’daki üç noktalı Kaf-ı Nûni ('''[[ڭ]]''') harfinin karşılığıdır. Örneğin: İç Anadolu’da, özellikle Sivas yöresinde ''Saňa, Baňa, Deňiz'' sözcükleri. Pek çok kaynakta Tengri veya Tengiz olarak yazılan sözcükler aslında ''Teñri'' ve ''Teñiz'' şeklinde okunur.
| |||