Amos Kitabı: Revizyonlar arasındaki fark

'''Amos kitabı''', [[Tanah]]'ın [[Nevi'im]] kitabındaki [[Küçük Peygamberler]] kitaplarından biridir. [[Hoşea (peygamber)|Hoşea]] ve [[Yeşaya]]'nın büyüklerinden olan [[Amos (peygamber)|Amos]],<ref name ="Harris">[[Stephen L Harris|Harris, Stephen L.]], ''Understanding the Bible''. Palo Alto: Mayfield. 1985.</ref> [[II. Yarovam]] dönemine denk gelen ~MÖ 750'lerde aktif rol oynamış olup<ref name="Harris"/> Kutsal Kitap'ın ilk peygamber kitabı olan Amos kitabını yaratmıştır. Amos, [[Yehuda Krallığı]]'nda yaşadı fakat vaazlarını [[İkinci İsrail Krallığı|kuzeydeki İsrail Krallığı]]'nda verdi.<ref name="Harris"/> Amos'un ana temaları [[sosyal adalet]], Tanrı'nın mutlak kadri ve ilahi yargı konularını içerir.<ref name="Harris"/>

 

Amos, kuzeyde MÖ 793 ile MÖ 753 yılları arası İsrail'in Krallığı'nı [[II. Yarovam|Yarovam ben Yoaş]] ve güneyde Yehuda Krallığı'nı [[Uzziya]] yaptığı dönemde peygamberlik yapmıştır. Bu zamanda her iki krallık da varlığın doruk noktalarındaydı. [[Hoşea (peygamber)|Hoşea]] ile aynı zamanda yaşamış olmasına rağmen Amos muhtemelen daha önce peygamber olmuştur. Amos'un ismi, [[Eski Ahit]]'te İsrail tarihinin anlatıldığı yerlerde de geçmektedir. Adına kitabı olan peygamberler içinde ilk olarak Amos'tan bahsedilir. Amos, peygamberlikten önce çiftçilik yaptığının özellikle üzerinde durmaktadır.

 

Çoğu uzmanın inancına göre [[Amos (peygamber)|Amos]], mesajını MÖ 750 veya MÖ 749 sonbaharında vermiştir. [[Bethel]]'de verdiği vaazın en az bir en fazla birkaç gün sürdüğü düşünülür. Bu zamana kadar [[Asur]] orduları [[Şam]]'da birkaç yıldır savaş vermekteydi dolayısıyla [[İkinci İsrail Krallığı|İsrail]] üzerindeki tehdidi zamanla azaldı. Komşularının içinde bulunduğu savaşlar nedeniyle, İsrail sınırlarını neredeyse [[Davud]] ve [[Süleyman]] zamanındaki sınırlarına kadar genişletti.

 

Amos'un, vaazlarını büyük depremden iki yıl önce verdiği unutulmamalıdır; kitabında bu konuyla ilgili iki kere atıfta bulunulmuştur.

 

Bazı bilirkişilerin inancına göre, Amos vaazlarını Kuzey Krallık'ta verdikten sonra bu vaazlar [[Beytüllahim]]'in 8&nbsp;km güneyindeki evi olan [[Tokea]] kasabasına giderken yolda kaleme alınmıştır. Bu kasabadan [[Eski Ahit]]'te çeşitli kereler bahsedilmektedir.<ref>{{bap|Joshua|15:39}}</ref><ref>{{bap|2 Samuel|14:9}}</ref><ref>{{bap|2 sam|23:26}}</ref><ref>{{bap|1 tar|11:28}}</ref> [[Rehoboam]]'ın, [[Yehuda Krallığı]]'ndaki diğer şehirlerle birlikte Tokea'yı da surlarla çevirdiği yazılıdır.<ref>{{bap|2 tar|11:5-6}}</ref>

 

gibi görüşler de bulunur.

 

Amos kitabının yaratıldığı dönemde [[İkinci İsrail Krallığı|İsrail]] halkı [[Yehova]]'ya olan sadakatinin en taban noktasını yaşıyordu; halk, değerlerini bırakıp açgözlü olmaya başladı. Varlıklı elit tabaka başkalarının sırtından zenginleşiyordu. Çiftçiler geçimleri için gerekli olan ürünlerden ziyade başta şarap ve yağ olmak üzere dış ticaret için karlı olan ürünleri yetiştirmeye zorlanıyordu.

 

Halk, bu yargılama gününü "Tanrı'nın günü" olarak anladı. "Tanrı'nın günü", geniş çapta kutlandı ve Tanrı'ya bağlı kalanlar tarafından dört gözle beklendi. Fakat Amos, halka "Tanrı'nın günü"nün yaklaştığını ve bunun günahlarının yargılanacağının anlamına geldiğini söyledi.

 

Amos, "Tanrı'nın günü" deyişini kullanan ilk peygamberdir.<ref>Coogan, M. A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in its Context. (Oxford University Press: Oxford 2009). p260</ref> Bu deyiş, ilerleyen kehanet ve kıyamet edebiyatında önemli bir yer aldı. İsrail halkı için "Tanrı'nın günü", [[Yehova]]'nın, kendi ve İsrail'in düşmanlarına karşı savaştığı ve İsrail'in zafer kazandığı gündü. Fakat Amos ve diğer peygamberler İsrail'i Yehova'nın düşmanlarına dahil ediyordu. Amos'a göre İsrail, masumlara, fakirlere ve genç kızlara uyguladığı adaletsizlikler yüzünden suçluydu.<ref>Coogan, M. A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in its Context. (Oxford University Press: Oxford 2009). p258-259</ref> Ceza olarak Yehova'nın intikamı İsrail'e yönelecekti ve peygamber, dinleyicilerini uyardı: "RAB'bin günü aydınlık değil, karanlık olmayacak mı? Hem de zifiri karanlık, Bir parıltı bile yok."<ref>{{bap|amos|5:20}}</ref> "Tanrı'nın günü", İsrail için bir kutlama günü değildi.

 

Amos kitabı üç bölümde ele alınabilir. Bir ve ikinci konular önce İsrail'i çevreleyen ülkeleri ardından kendisini etik merceği altında irdeler. Üçüncü konudan altıncı konuya kadarki bölümde ise İsrail'in işlediği günahlar üzerinde durulur. Yedi ila dokuzuncu konular ise Yehova'nın Amos'a verdiği görümleri içerir. Kitabın son bölümüne (7:1'den 9:8'e) ''Görüm kitabı'' da denir ve sadece öyküden ibarettir.

 

Amos kitabındaki diğer anafikirler: [[sosyal adalet]] ve yoksunlarla ilgili endişeler; İsrail'in [[ahit sandığı|Tanrı ile ahit yapması]] onu günahlardan temizlemeyeceği; Tanrı'nın tüm ulusların hakimi olduğu; Yehova'nın, ahlaki doğruluğun tanrısı olduğu; tüm insanların Tanrı tarafından yaratılması; Tanrı'nın onlar tarafından adının duyurulması için İsrail'i seçtiği ve onları kurtardığı; Tanrı'nın sadece adil olmayanları yok edeceği; Tanrı'nın İsrail'i yargılmakta ve kurtarmakta özgür olduğudur.

 

Amos kitabında, temaların açıklanmasında rol alan kilit hareketler mevcuttur. Bunlardan bazıları şöyledir<ref>Michael D. Coogan, ''A Brief Introduction to the Old Testament'' (New York: Oxford, 2009), 256.</ref>:

*[[Yehuda Krallığı]]'nı çevreleyen [[goy]] halklarla ilgili kehanetler (1.3-2.6)

*Amos ile Bethel'de onu dinleyenler arasındaki tartışma (7.10-17)

 

;Özel

{{wikisource|Amos}}

* Möller, Karl. ''A Prophet in Debate: The Rhetoric of Persuasion in the Book of Amos''. London: Sheffield Academic Press, 2003.

 

*[[Yahudilik|Yahudi]] tercümeleri:

**[http://www.chabad.org/article.asp?aid=15760 Amos (Judaica Press)] translation [with [[Rashi]]'s commentary] at [[Chabad.org]]