Burhancılık: Revizyonlar arasındaki fark

'''Burhancılık''' (ve ya '''Ak Yang''', Altayca: '''Ak Jang''', batılı literatürde: '''Burhanizm''') [[1904]] - [[1930]] yılları arasında [[Altay bölgesi]]nde ortaya çıkmış olan, ve Rus emperializm'ine karşı, devrim özellikleri taşıyan dinsel ayaklanma.

 

[[Türk halkları]]nın eski inancı [[Tengricilik|Tengriciliğin]] temelleri üzerine kurulmuş olan Ak din aynı zamanda [[Altay Türkleri]]nin [[Rusya|Rus egemenliğine]] karşı başlattıkları milli ayaklanmaları olmuşdur. Rus yönetimin görüşüne göre Ak din, [[Sibirya]]nın Türk halklarını ortak bir milliyetçilikle birleştirip Rusyaya zarar vermeleri için yurt dışından desteklenen, Rusyanın düşmanları tarafından tasarlanmış bir plandır. Bu yüzden Rusların çok ciddiye alıp, şiddet kullanımı ile kanlı bir şekilde son verdikleri bu ayaklanma buna rağmen günümüze kadar Altaylıların kültüründe izlerini bırakmışdır.

 

Altaylılardaki bu hevesten ilham alarak, [[1918]] yılında Gregorii Choros-Gurkin ve bazı diğer Altaylı önderler birlikte yeni bir "Oyrat Cumhuriyeti" kurmak hedefi ile "Karakorum Yerel Komitesi"ni (''Karakorumkaia Okruzhnaia Uprava'') kurmuşlardır. Tasarlanan bu Oyrat Cumhuriyetinin sınırları sadece Altay bölgesine kısıtlı değil, komşu olan diğer Türk toplulukların ([[Tuva]] ve [[Hakas]] bölgeleri) topraklarını da içine almaktadır. Bu girişimlere de [[1921]] yılında bölgeye ulaşan [[Bolşevikler]] ebediyen son vermişlerdir.

 

Tuvalarda bu sözcük doğrudan Tanrı anlamında Moğollarda ise İyi Ruhları tanımlamakta kullanılır. Burkan olarak da söylenir. Daha sonraları Porhan (Porkan) biçimlerine de dönüşmüştür. Ayrıca Budizm ve Lamaizm dönemlerinde Buda'nın Türkçe karşılığı olarak yer alır. Buda, Budizmin kurucusudur. Türklerdeki ismi Burhan olarak geçer. Aslında varlıklı bir prens olduğu halde, hayatında ilk kez sarayın bahçesinden dışarıya çıkınca gerçeği aramaya başlamış ve kutlu bir ağacın altında düşünceye dalarak, orada erişmiştir. Daha sonra 1920’lerde Akyang (Ak Din) adı verilen bir dini hareketin adı da Burhancılık olarak ifade edilmiştir. Fakat Akyang’ın temeli Budacılıktan daha çok eski Şamanist gelenektir. Burada Burhan Beyaz atı ile koşan beyaz bir kişi görünümündedir. Sözcük (Bur/Burh) kökünden türemiştir. Bura (geyik) vev Bur (iyi ruh) sözcükleriyle kökten gelir.<ref>Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, [https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_S%C3%B6ylence_S%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC (OTRS: CC BY-SA 3.0)]</ref> Geyik Moğollarda ve Türklerde kutlu sayılan bir hayvandır. Moğolcada aydınlanmışlık anlamını da içerir.

 

* [http://www.whitewolfstar.net/siberia/creation.html Nikolai Shadoev, "Altai Biliks about the sky and Burkhans"]

 

{{Kaynakça}}